جرايد در تركیه (1)‌ ، از حدود یك‌ سال‌ پیش‌ از فروپاشی‌ عثمانی‌ و شكل‌گیری‌ جمهوری‌ تركیه‌ (1302ش‌/1923)، ممیزی‌ در جراید این‌ سرزمین‌ حذف‌ شده‌بود كه‌ سبب‌ افزایش‌ فعالیت‌ جراید گردید (توپوز ، 1973، ص‌ 145)، اما نظام‌ جدید تركیه‌ مشكلاتی‌ برای‌ روزنامه‌نگاران‌ ایجاد كرد؛ یك‌ ماه‌ و چند روز پس‌ از اعلام‌ جمهوریت‌، حسین‌ جاهد * (سردبیر روزنامه‌ طنین‌ )، احمد جودت‌ (سردبیر اقدام‌ )، و ولید ابوالضیاء (سردبیر توحید افكار )، همچنین‌ مدیران‌ مسئول‌ دو روزنامه‌ اخیر و نیز چند نفر دیگر بازداشت‌ شدند. اتهام‌ آنان‌ چاپ‌ نامه‌ آقاخان‌ محلاتی‌ (امام‌ اسماعیلیان‌ نزاری‌) و سیدامیرعلی‌ (رئیس‌ جمعیت‌ اسلام‌ در لندن‌) خطاب‌ به‌ عصمت‌ اینونو، نخست‌وزیر وقت‌ تركیه‌، در دفاع‌ از نظام‌ خلافت‌ بود (لوئیس‌، ص‌263)، كه‌ پس‌ از الغای‌ سلطنت‌ همچنان‌ ادامه‌ داشت‌ و در 4 فروردین‌ 1303/ 24 مارس‌ 1924 ملغا گردید (تونچای‌ ، 1981، ص‌ 80- 81).

یك‌سال‌ پس‌ از اعلام‌ جمهوریت‌ و در پی‌ قیام‌ شیخ‌ سعید نورسی‌ * ، رهبر درویشان‌ نقشبندیه‌، برضد نظام‌ تازه‌ تأسیس‌ لائیك‌ تركیه‌ در اواخر بهمن‌ 1303/ اواسط‌ فوریه‌ 1925 ــ كه‌ به‌ اكثر نواحی‌ جنوب‌شرقی‌ آناطولی‌ كشیده‌ شد به‌ دستور مصطفی‌ كمال‌آتاتورك‌، تعقیب‌ نشریه‌های‌مخالف‌ جمهوریت‌ آغاز شد. در این‌ زمان‌ قانونی‌ با عنوان‌ «تقریر سكون‌» (استقرار نظم‌) تصویب‌ شد (برای‌ متن‌ قانون‌ رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 1، ص‌ 60) كه‌ به‌ دولت‌ اجازه‌ می‌داد، با اطلاع‌ و تأیید رئیس‌جمهوری‌، با نشریات‌ مخلّ نظم‌ و آسایش‌ اجتماعی‌ و امنیت‌ ملی‌ نیز مقابله‌ شود و به‌ پرونده‌های‌ آنان‌ در محاكم‌ استقلال‌، كه‌ برای‌ اجرای‌ این‌ قانون‌ ایجاد شده‌ بودند، رسیدگی‌ گردد (لوئیس‌، ص‌ 266؛ توپوز، 1973، ص‌ 139؛ نیز رجوع كنید به: میدان‌ لاروس‌ ، ج‌ 6، ص‌ 519). سركوب‌ قیام‌ شیخ‌ سعید بیش‌ از سه‌ ماه‌ به‌ درازا نكشید، اما محاكم‌ استقلال‌ تا پایان‌ مهلت‌ اعتبار دو ساله‌ به‌ كار خود ادامه‌ دادند و افزون‌ بر آن‌، اعتبار قانون‌ مذكور دو سال‌ دیگر تمدید و تا اواسط‌ اسفند 1307/ اوایل‌ مارس‌ 1929 اجرا شد ( رجوع كنید به: میدان‌ لاروس‌ ، ج‌ 11، ص‌ 853 -854). در این‌ مدت‌، بر اساس‌ همان‌ قانون‌ و به‌ دستور همان‌ محاكم‌، علاوه‌ بر سركوبی‌ قیام‌ شیخ‌سعید، مخالفان‌ از فعالیت‌ در امور سیاسی‌ كنار گذاشته‌ شدند (قوچاق‌ ، ص‌ 102ـ104؛ تونچای‌، 1981، ص‌ 161ـ 168). نخستین‌ قربانیان‌ قانون‌ استقرار نظم‌، مطبوعات‌ بودند، به‌ویژه‌ مطبوعات‌ استانبول‌ كه‌ در دوره‌ گذار از مشروطیت‌ به‌ جمهوریت‌ از آزادیهای‌ گسترده‌ای‌ برخوردار شده‌ بودند.

چند روز پس‌ از تصویب‌ قانون‌ استقرار نظم‌، در 15 اسفند 1303/6 مارس‌ 1925 این‌ جراید توقیف‌ شدند (تونچای‌، 1981، ص‌142): روزنامه‌ توحید ، به‌علت‌ انتقاد شدیداز برخی‌ نمایندگان‌ مجلس‌ (ایشیق‌ ، ذیل‌ Ebuzziya, Abdurrahman Velid"" ؛ نیز رجوع كنید به: شاپولیو ، ص‌ 224)؛ صون‌ تلگراف‌ (تلگراف‌ آخر)، به‌ سبب‌ انتقادهای‌ تند سیاسی‌ ( رجوع كنید به: شاپولیو، ص‌334)؛ مجله‌ اسلامگرای‌ سبیل‌الرشاد ، كه‌ صاحب‌ امتیاز آن‌ اشرف‌ ادیب‌ (متوفی‌ 1350ش‌/ 1971) بود و اگرچه‌ گردانندگانش‌ در باره‌ اتحاد اسلام‌ با مصطفی‌ كمال‌پاشا اختلاف‌نظر داشتند، مناسباتشان‌ با او دوستانه‌ بود. این‌ مجله‌ بعدها، به‌ سردبیری‌ محمدعاكف‌ ارسوی‌، فرقان‌ نامیده‌ شد ( رجوع كنید به: ارابه‌جی‌ ، ص‌96ـ117؛ <دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌ 3، ص‌ 193ـ194)؛ روزنامه‌ استقلال‌ (شاپولیو، ص‌233)؛مجله‌اجتماعی‌ ادبی‌ فرهنگی‌ آیدینلق‌ (روشنگری‌)، كه‌ ترجمانِ (ارگانِ) علنی‌ حزب‌ كارگری‌ دهقانی‌ سوسیالیست‌ (حزب‌ كمونیست‌ تركیه‌) به‌ شمار می‌آمد ( رجوع كنید به: بابایف‌، ص‌109) و از تابستان‌ 1300 ش‌/ 1921 به‌طور نامرتب‌ در استانبول‌ منتشر می‌شدو واپسین‌ شماره‌اش‌، شماره‌31 بود (< دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌تركی‌>، ج‌1، ص‌240)، مدیرمسئولش‌ صدرالدین‌ جلال‌ بود و نویسندگانش‌ شفیق‌ حسنی‌، علی‌ جودت‌، شوكت‌ ثریا آیدمیر، و ناظم‌ حكمت‌ بودند ( رجوع كنید به: تونچای‌، 1967، ص‌ 293 به‌ بعد؛ <دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، همانجا)؛ روزنامه‌ هفتگی‌ اوراق‌ چكیچ‌ (داس‌چكش‌)، كه‌ ادامه‌ ضمیمه‌های‌ كارگری‌ دهقانی‌ آیدینلق‌ (تونچای‌، 1967، ص‌ 359 به‌ بعد)، و مدیر تحریریه‌ آن‌ شخصی‌ به‌ نام‌ واصف‌ بود ( رجوع كنید به: سولكر ، ج‌ 1، ص‌235ـ 236) و ناظم‌ حكمت‌ نیز با آن‌ همكاری‌ می‌كرد (بابایف‌، ص‌109ـ 110، 114؛ سولكر، ج‌ 1، ص‌ 235ـ236؛ شاپولیو، ص‌ 231).

روزنامه‌هایی‌ چون‌ توق‌سوز (فاش‌گو) و صیحه‌ (فریاد؛ هر دو چاپ‌ آدانا)، استقبال‌ و قهقهه‌ (هر دو چاپ‌ طرابزون‌)، یولداش‌ (رفیق‌؛ چاپ‌ بورسه‌)، صدای‌ حق‌ (چاپ‌ ازمیر) نیز توقیف‌ گردیدند (تونچای‌، 1981، ص‌ 143؛ توپوز، 1973، ص‌140). نشریات‌ چپ‌ نیز، ناگزیر، به‌ فعالیت‌ زیرزمینی‌ پرداختند (< دایره‌المعارف‌ جمهوریت>‌، ج‌ 1، ص‌ 62). از چهارده‌ روزنامه‌ و مجله‌ چاپ‌ استانبول‌، هشت‌ عنوان‌ از آنها توقیف‌ گردید (ارابه‌جی‌، ص‌ 116). روزنامه‌های‌ طنین‌، وطن‌، ملت‌ (كه‌ به‌ جای‌ وطن‌ منتشر می‌شد) و مجله‌ رسملی‌آی‌ (ماه‌ مصور) نیز در ماههای‌ بعد توقیف‌ شدند (تونچای‌، 1981، ص‌ 143).

حسین‌ جاهد، كه‌ صاحب‌امتیاز و سردبیر روزنامه‌ طنین‌ (آغاز انتشار: اوایل‌ آبان‌ 1301/اواخر اكتبر 1922) بود (< دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌8، ص‌224)، و چهار همكارش‌ نخستین‌ روزنامه‌نگارانی‌ بودند كه‌ به‌ علت‌ درج‌ خبری‌ در باره‌ تفتیش‌ دفتر مركزی‌ حزب‌ ترقی‌پرور در اواخر فروردین‌ 1304/ اواسط‌ آوریل‌ 1925، بازداشت‌ و تبعید شدند و طنین‌ نیز توقیف‌ شد (توپوز، 1973، ص‌ 141ـ 143). حسین‌ جاهد یك‌ سال‌ و نیم‌ بعد به‌ استانبول‌ بازگشت‌ (ایشیق‌، ذیل‌ "Yalcin, Huseyin Cahit" ) و از شهریور 1322/ اوت‌ 1943 دو باره‌ طنین‌ را منتشر كرد ( رجوع كنید به: ادامه‌ مقاله‌).

مجله‌ ماهانه‌ رسملی‌آی‌ (آغاز انتشار: بهمن‌ 1302/ فوریه‌ 1924)، از نظر محتوا دارای‌ نوآوریهایی‌ بود و گردانندگانش‌ می‌كوشیدند با بهره‌گیری‌ از فنون‌ چاپ‌ و صفحه‌آرایی‌، آن‌ را به‌ صورتی‌ جذاب‌ ارائه‌ دهند (قاباجالی‌ ، ص‌ 162ـ163). مجله‌، با هدف‌ جذب‌ خوانندگان‌ بیشتر، دارای‌ موضوعات‌ متنوعی‌ بود، از ادبیات‌ و نمایش‌ و اصول‌ آموزش‌ و پرورش‌ جدید گرفته‌ تا مُد و اخبار عامه‌پسند، و استقبال‌ از آن‌ چنان‌ بود كه‌ نخستین‌ شماره‌اش‌ به‌سرعت‌ به‌ چاپ‌ دوم‌ رسید (دوغان‌ ، ص‌ 15)؛ اما، گرداننده‌ آن‌، زكریا سرتل‌ (متوفی‌ 1359 ش‌/1980)، به‌ علت‌ چاپ‌ گزارشی‌ در باره‌ مجازات‌ سربازان‌ فراری‌، و نویسنده‌ گزارش‌ دستگیر و تبعید شدند ( رجوع كنید به: توپوز، 1973، ص‌ 143). رسملی‌آی‌ با نام‌ سویملی‌ آی‌ (ماه‌ محبوب‌)، به‌ مدیریت‌ صبیحه‌ سرتل‌، به‌ انتشار خود ادامه‌ داد تا دوباره‌ به‌ همان‌ نام‌ اولیه‌ انتشار یابد ( رجوع كنید به: ادامه‌ مقاله‌). وطن‌ از اوایل‌ فروردین‌ 1302/ اواخر مارس‌ 1923 به‌ سردبیری‌ احمدامین‌ یالمان‌ (متوفی‌ 1351 ش‌/ 1972، دارای‌ دكتری‌ فلسفه‌ از دانشگاه‌ كلمبیا، تحصیل‌ كرده‌ در زمینه‌ روزنامه‌نگاری‌، مدرّس‌ جامعه‌شناسی‌ در دارالفنون‌ استانبول‌ و دارای‌ تجربه‌ روزنامه‌نگاری‌ از 1325/ 1907؛ رجوع كنید به: شاپولیو، ص‌ 226ـ227؛ ایشیق‌، ذیل‌ "Yalman, Ahmet Emin" ) انتشار یافت‌ و یكی‌ از روزنامه‌های‌ مورد توجه‌ استانبول‌ در دوره‌ جمهوری‌ بود ( رجوع كنید به: قاباجالی‌، ص‌ 162). وطن‌ ، به‌ سبب‌ انتشار اخبار و مطالب‌ مربوط‌ به‌ روزنامه‌نگاران‌ تحت‌ محاكمه‌ در محكمه‌ استقلال‌، در 20 مرداد 1304/ 11 اوت‌ 1925 توقیف‌ گردید (< دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 1، ص‌ 62)، اما در 1319 ش‌/ 1940 انتشار آن‌ از سرگرفته‌ شد (< دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌ 8 ، ص‌ 519 520). بسیاری‌ از روزنامه‌نگاران‌ نیز، به‌ اتهام‌ تحریك‌ غیرمستقیم‌ مردم‌ به‌ قیام‌ ( رجوع كنید به: تونچای‌، 1981، ص‌ 145؛ ارابه‌جی‌، ص‌ 117)، دستگیر شدند، از آن‌ جمله‌ بودند: اشرف‌ ادیب‌؛ ولید ابوالضیاء؛ عبدالقادر كمالی‌، بعدها با نام‌ اوگودچو، نماینده‌ دوره‌ اول‌ مجلس‌ كبیر ملی‌ (1299 ش‌ـ 1302 ش‌/ 1920ـ1923) و صاحب‌ امتیاز روزنامه‌ توق‌سوز ؛ فوزی‌ لطفی‌، بعدها با نام‌ قراعثمان‌ اوغلو، صاحب‌امتیاز و مدیرمسئول‌ روزنامه‌ صون‌ تلگراف‌ ؛ صدری‌ادهم‌، بعدها با نام‌ ارتم‌ (متوفی‌ 1322 ش‌/1943)، كه‌ با روزنامه‌های‌ حاكمیت‌ ملیه‌ و ینی‌گون‌ (روز نو) همكاری‌ می‌كرد و پس‌ از اعلام‌ جمهوریت‌، سردبیری‌ روزنامه‌ صون‌ تلگراف‌ را برعهده‌ گرفت‌ (< رجوع كنید به: دایره‌المعارف‌ زبان‌وادبیات‌تركی‌ >، ج‌3،ص‌81). الهامی‌صفا در خرداد 1304/ژوئن‌ 1925 و احمدامین‌ یالمان‌ و چند روزنامه‌نگار دیگر نیز در مرداد/ اوت‌ همان‌ سال‌ دستگیر گردیدند (تونچای‌، 1981،ص‌143) واگرچه‌ پس‌از هفته‌ها بازجویی‌ آزاد شدند، اجازه‌ ادامه‌ كار نیافتند (زورخر ، ص‌251؛ تونچای‌، 1981، ص‌145).

با توقیف‌ مطبوعات‌ و مجازات‌ روزنامه‌نگاران‌، روزنامه‌ مخالفی‌ در كشور نماند (قاباجالی‌، ص‌ 162) و جز روزنامه‌های‌ حاكمیت‌ ملیه‌ در آنكارا و جمهوریت‌ در استانبول‌، كه‌ هر دو ترجمانهای مطبوعاتی حكومت‌ بودند، روزنامه‌ای‌ مردمی‌ در كشور باقی‌نماند ( رجوع كنید به: زورخر، همانجا).

روزنامه‌ جمهوریت‌ ، كه‌ بی‌وقفه‌ به‌ كار خود ادامه‌ داد، امروزه‌ (1385 ش‌) با سابقه‌ترین‌ روزنامه‌ در حال‌ انتشار است‌ (ارتن‌ و دوغان‌، ص‌ 501). یونس‌ نادی‌ (متوفی‌ 1324 ش‌/ 1945) كه‌ بعدها عبالی‌ اوغلو نامیده‌ شد در آغاز نشریه‌ ینی‌گون‌ را در آنكارا منتشر می‌كرد و اندكی‌ پس‌ از اعلام‌ جمهوریت‌، با پیشنهاد و پشتیبانی‌ مصطفی‌ كمال‌، روزنامه‌ جمهوریت‌ را منتشر كرد (همانجا). این‌ روزنامه‌، كه‌ نامش‌ را مصطفی‌ كمال‌ انتخاب‌ كرده‌ بود، از اوایل‌ تیر 1303/ اواخر ژوئن‌ 1924، به‌ طور روزانه‌ و در هفت‌ هزار نسخه‌، در آنكارا آغاز به‌ انتشار كرد؛ اما، پس‌ از درگذشت‌ آتاتورك‌ در آبان‌ 1317/ نوامبر 1938، روزنامه‌ برای‌ مطرح‌ كردن‌ افكار و تمایلات‌ مختلف‌، پذیرش‌ روزافزونی‌ نشان‌ داد (شاپولیو، ص‌ 228ـ230؛ <دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌ 2، ص‌ 89؛ < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 1، ص‌ 49؛ برای‌ ادوار بعدی‌ جمهوریت‌ رجوع كنید به: ادامه‌ مقاله‌).

در بهمن‌ 1304/ فوریه‌ 1926، در حدود یك‌ سال‌ و نیم‌ پس‌ از آغاز انتشار جمهوریت‌ ، محمود صویدان‌ ، نماینده‌ مجلس‌، به‌خواست‌ مصطفی‌ كمال‌ پاشا، روزنامه‌ ملت‌ را در استانبول‌ منتشر كرد (شاپولیو، ص‌ 231؛ < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 1، ص‌ 88). در این‌ روزنامه‌، خاطرات‌ مصطفی‌ كمال‌ پاشا از زبان‌ وی‌ در چند شماره‌ انتشار یافت‌ (شاپولیو، همانجا؛ رجوع كنید به: ادامه‌ مقاله‌). در سالهای‌ نخست‌ اعلام‌ جمهوری‌ چند مجله‌ نیز منتشر شد كه‌ از آن‌ جمله‌ مجله‌ حیات‌ بود كه‌ از 1305 تا 1309 ش‌/ 1926ـ 1930، به‌ مدیرمسئولی‌ فاروق‌ نافذ چاملی‌بل‌ (متوفی‌ 1352 ش‌/1973)، منتشر شد. این‌ مجله‌ در بردارنده‌ مطالب‌ ادبی‌ و علمی‌ ارزنده‌ای‌ بود و نویسندگان‌ و شاعران‌ و محققان‌ معروفی‌ چون‌ رشادیوزی‌ گون‌تكین‌ (متوفی‌ 1335 ش‌/ 1956)، عبدالحق‌ حامد ترخان‌ (متوفی‌ 1316 ش‌/ 1937)، جلال‌ ساهر اَروزان‌ (متوفی‌ 1314 ش‌/ 1935)، محمدفؤاد كوپرولو (متوفی‌ 1345 ش‌/ 1966) با این‌ مجله‌ كمالیست‌ همكاری‌ می‌كردند (دوغان‌، ص‌19ـ20؛ گون‌یول‌ ، ص‌88 ـ89).

شمارگان‌ مطبوعات‌ در تركیه‌ سالهای‌ نخست‌ جمهوریت‌، به‌ علت‌ مشكلات‌ اقتصادی‌، كم‌ بود، چنانكه‌ شمارگان‌ یك‌ سوم‌ از نود روزنامه‌ خارج‌ از استانبول‌ بین‌ 250 تا پانصد و یك‌ سوم‌ دیگرش‌ بین‌ پانصد تا هزار نسخه‌ بود. شمارگان‌ روزنامه‌های‌ مهم‌ استانبول‌ هم‌ در سالهای‌ 1303ـ1305 ش‌/ 1924ـ1926 از این‌ قرار بود: اقدام‌ شش‌هزار نسخه‌، وطن‌ بین‌ هفت‌ تا هشت‌هزار، استقلال‌ سه‌هزار، وقت‌ هفده‌هزار و صون‌ ساعت‌ هشت‌هزار نسخه‌؛ یعنی‌، مجموع‌ شمارگان‌ پنج‌ روزنامه‌ مهم‌ استانبول‌، در كشوری‌ با جمعیت‌ 5 ر13 میلیون‌ نفر، در حدود چهل‌هزار نسخه‌ بود (قاباجالی‌، ص‌ 162). در 1302 ش‌/1923، 39 مجله‌؛ در 1303 ش‌/ 1924، 52؛ در 1304 ش‌/ 1925، 54؛ در 1305 ش‌/ 1926، 38؛ در 1306 ش‌/ 1927، 47؛ و در 1307 ش‌/ 1928، 28 مجله‌ در تركیه‌ شناسایی‌ شده‌ است‌ (قوجاباش‌ اوغلو ، ص‌ 4). شمارگان‌ برخی‌ مجلات‌، در مقایسه‌ با روزنامه‌ها، شایان‌ توجه‌ است‌، چنانكه‌ شمارگان‌ آناطولی‌ دو هزار، مادیات‌ پنج‌هزار، تركیه‌ اقتصاد مجموعه‌سی‌ (مجله‌ اقتصاد تركیه‌) شش‌هزار، حیات‌ شش‌هزار، سالن‌ و اعلانات‌ شش‌هزار، تركیه‌ ادمان‌ مجموعه‌ سی‌ (مجله‌ ورزش‌ تركیه‌) سه‌هزار، و ینی‌ چفچیلیك‌ (كشاورزی‌ جدید) پنج‌هزار نسخه‌ بود. شمارگان‌ مجلات‌ علمی‌ و تخصصی‌ در حدود پانصد نسخه‌ بود. مثلاً، در 1304 ش‌/ 1925، مجله‌ دارالفنون‌ ادبیات‌ فاكولته‌ سی‌ مجموعه‌ سی‌ (مجله‌ دانشكده‌ ادبیات‌ دارالفنون‌) و نیز دیش‌ طبیبلر جمعیتی‌ مجموعه‌ سی‌ (مجله‌ جمعیت‌ داندانپزشكان‌) هر یك‌ در پانصد نسخه‌ منتشر می‌شد. شمارگان‌ مجلات‌ شهرهای‌ دیگر هم‌ غالباً كمتر از هزار نسخه‌ بود ( رجوع كنید به: همان‌، ص‌ 163).

جراید تركیه‌ و تغییر الفبا. پس‌ از تغییر الفبا از عربی‌ به‌ لاتینی‌ در 10 آبان‌ 1307/ اول‌ نوامبر 1928، مطبوعات‌ نیز می‌بایست‌ با الفبای‌ جدید منتشر می‌شدند؛ اما، به‌ علت‌ كندی‌ آشنایی‌ مردم‌ با الفبای‌ جدید و نیز به‌ سبب‌ مشكلات‌ فنی‌ حروف‌چینی‌ و چاپ‌، از میزان‌ فروش‌ مطبوعات‌ به‌ شدت‌ كاسته‌ شد (شاپولیو، ص‌ 235ـ236؛ اراوغلو ، ص‌ 190ـ191) و روزنامه‌هایی‌ چون‌ صون‌ ساعت‌، رسملی‌ غزته‌ (روزنامه‌ مصور) و اقدام‌ ، و حدود ده‌ مجله‌ تعطیل‌ شدند. مجلاتی‌ هم‌ كه‌ منتشر می‌شدند، یا ضرر می‌دادند یا از جایی‌ كمك‌ مالی‌ می‌گرفتند (قاباجالی‌، ص‌ 173ـ174). در این‌ اوضاع‌، روزنامه‌ها و مجلات‌ و چاپخانه‌ها فقط‌ توانستند به‌ یاری‌ دولت‌ از این‌ تنگنا بگذرند. پرداخت‌ یارانه‌های‌ دولتی‌ حدود سه‌ سال‌ ادامه‌ یافت‌ (شاپولیو، ص‌ 236؛ نیز رجوع كنید به: قاباجالی‌، ص‌ 175)؛ با این‌حال‌، شمارگان‌ مطبوعات‌ در 1313 ش‌/1934 به‌ اندازه‌ سال‌ 1307 ش‌/1928 نشد (تونچای‌، 1981، ص‌ 232).

چون‌ قانون‌ مطبوعات‌ در 1327/ ژوئیه‌ 1909 همچنان‌ به‌ اعتبار خود باقی‌ بود ــ كه‌ البته‌ در سالهای‌ بعد در برخی‌ مواد آن‌ تغییراتی‌ داده‌ شد ( رجوع كنید به: توپوز، 1973، ص‌ 101) حكومت‌ تك‌ حزبی‌ حزب‌ جمهوری‌خواهِ خلق‌ * درصدد برآمد كه‌ حدود آزادی‌ مطبوعات‌ را تعیین‌ كند. دو روزنامه‌ یارین‌ (فردا) كه‌ از اواسط‌ آذر 1308/ اوایل‌ دسامبر 1929 و صون‌ پوسته‌ (پست‌ آخر)، كه‌ از اواخر تیر 1309/ اواسط‌ ژوئیه‌ 1930 انتشار یافتند ( رجوع كنید به: ادامه‌ مقاله‌)، آشكارا انتقاد از حكومت‌ تك‌ حزبی‌ را آغاز كردند. در مرداد 1309/ اوت‌ 1930، دومین‌ حزب‌ مخالف‌ حزب‌ حاكم‌، یعنی‌ حزب‌ جمهوری‌خواه‌ آزاد ، پس‌ از آنكه‌ حزب‌ ترقی‌پرور جمهوریت‌ در 1304ش‌/1925 منحل‌ گردید، به‌خواست‌ مصطفی‌ كمال‌پاشا تشكیل‌ شد، اما به‌ سبب‌ استقبال‌ وسیعی‌ كه‌ از آن‌ شد، تحت‌فشار حزب‌ حاكم‌ بیش‌از سه‌ ماه‌ونیم‌ دوام‌ نیاورد (اكینجی‌ ، ص‌ 562 ـ 568؛ تونچای‌، 1981، ص‌ 245ـ273؛ شیسلر ، ص‌ 302ـ314؛ اراوغلو، ص‌205ـ 208؛ زورخر، ص‌259ـ261).

در اوایل‌ مرداد 1310/ اواخر ژوئیه‌ 1931، حزب‌ جمهوری‌خواه‌ خلق‌ قانون‌ مطبوعاتی‌ را در مجلس‌ تركیه‌ به‌ تصویب‌ رساند كه‌ آزادیها و فعالیتهای‌ جراید این‌ كشور و مخالفان‌ حزب‌ و نظام‌ لائیك‌ را به‌ شدت‌ محدود می‌كرد ( رجوع كنید به: توپوز، 1973، ص‌ 145ـ150؛ <دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 1، ص‌ 179). این‌ قانون‌ برای‌ مطبوعاتی‌ كه‌ از سلطنت‌، خلافت‌، آنارشیسم‌ و كمونیسم‌ هواداری‌ می‌كردند، مجازاتهایی‌ تعیین‌ می‌كرد و، ضمن‌ در نظر گرفتن‌ تدابیری‌ برای‌ پاسداری‌ از جمهوریت‌ و اصلاحات‌ آتاتورك‌، به‌ دولت‌ اختیار می‌داد روزنامه‌ها و مجلاتی‌ را كه‌ مطلبی‌ مغایر با سیاست‌ عمومی‌ كشور دارند توقیف‌ نماید (توپوز، 1973، ص‌ 150ـ152؛ < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 1، ص‌ 167). در سالهای‌ بعد تغییراتی‌ در قانون‌ مذكور، اوضاع‌ را برای‌ كار مطبوعات‌ سیاسی‌ دشوارتر كرد: داشتن‌ مدرك‌ تحصیلی‌ حداقل‌ از مدارس‌ متوسطه‌ یا مدارس‌ هم‌ سطح‌ آنها، ارائه‌ اعتبارنامه‌ بانكی‌ قابل‌ توجه‌ كه‌ تأمینش‌ برای‌ هر كس‌ میسر نبود، و نداشتن‌ سوء شهرت‌ برای‌ انتشار روزنامه‌ یا مجله‌ الزامی‌ شد (توپوز، 1973، ص‌ 150ـ 152، 161؛ قاباجالی‌، ص‌185ـ 186). همچنین‌ برای‌ درج‌ اخبار مربوط‌ به‌ حوادث‌ مدارس‌ و دانشگاهها نیاز به‌ كسب‌ اجازه‌ پیش‌ از انتشار بود ( د. ا. د. ترك‌ ، ذیل‌ "Matbuat. Turk edebiyati"). تغییرات‌ مذكور در آستانه‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ (1939ـ 1945)، حربه‌ای‌ به‌ دست‌ دولت‌ داد كه‌ هر روزنامه‌ای‌ را، برای‌ هر مدتی‌ كه‌ لازم‌ می‌دید، توقیف‌ كند. مجری‌ اوامر دولت‌، نهادی‌ به‌ نام‌ مدیریت‌ كل‌ مطبوعات‌ ، وابسته‌ به‌ وزارت‌ كشور، بود (قاباجالی‌، ص‌ 197؛ توپوز، 1973، ص‌ 162).

در 1325 ش‌/ 1946، پس‌ از جنگ‌ جهانی‌، برای‌ رفع‌ برخی‌ محدودیتهای‌ تحمیلی‌ بر فعالیتهای‌ مطبوعاتی‌، تغییراتی‌ در قانون‌ مطبوعات‌ ایجاد شد. علت‌ اصلی‌ این‌ تغییر، تحولاتی‌ بود كه‌ پس‌ از جنگ‌ جهانی‌ در دنیا و در تركیه‌ به‌ وقوع‌ پیوست‌ و نظام‌ تك‌ حزبی‌ ناگزیر شد از اواخر 1324 ش‌/ اوایل‌ 1945، از مواضع‌ انحصارطلبانه‌ خود عقب‌نشینی‌ كند و در حدود یك‌ سال‌ بعد، نظام‌ چند حزبی‌ در آن‌ كشور پاگرفت‌ ( رجوع كنید به: كارپات‌، ص‌127ـ 128؛ قوچاق‌، ص‌ 134ـ 148). زورخر (ص‌ 299) سالهای‌ بین‌ 1324 تا 1329 ش‌/ 1945ـ1950 را دوره‌ گذار تركیه‌ از نظام‌ تك‌ حزبی‌ به‌ مردم‌ سالاری‌ (دموكراسی‌) نامیده‌ است‌.

بدین‌ترتیب‌، از تاریخ‌ تغییر الفبا (اول‌ نوامبر 1928) تا پایان‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ (1945)، از دوره‌های‌ ركود مطبوعات‌ تركیه‌ به‌ شمار می‌رود. در 1314 ش‌/1935، در سراسر تركیه‌ فقط‌ 38 روزنامه‌ روزانه‌، 78 روزنامه‌ غیر روزانه‌ و 127 مجله‌ منتشر می‌شد ( رجوع كنید به: شاپولیو، ص‌ 237). در آذر 1319/ دسامبر 1940، هم‌ 113 روزنامه‌ و 227 مجله‌ انتشار یافت‌ (برای‌ اطلاعات‌ تفصیلی‌ آماری‌ در باره‌ آنها رجوع كنید به: قاباجالی‌، ص‌ 194ـ 195). در دوره‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌، كه‌ با حاكمیت‌ تك‌ حزبی‌ مقارن‌ بود، مطبوعات‌ تحت‌ فشار شدید قرار گرفتند و این‌ نشریه‌ها نیز توقیف‌ شدند: وطن‌ ، جمهوریت‌ ، تصویر افكار ، طان‌ (فجر)، [مجله‌ ] آق‌بابا ، وقت‌ ، صون‌ پوسته‌ ، خبر و ینی‌صباح‌ (صباح‌نو؛ دل‌پاك‌ ، ص‌ 193). روزنامه‌ جمهوریت‌ نیز، اگر چه‌ در 1313 ش‌/ 1934 به‌ مدت‌ ده‌ روز توقیف‌ شد (رجوع كنید به: دوغان‌، ص‌ 504؛ > دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ < ، ج‌ 1، ص‌ 237)، پس‌ از درگذشت‌ آتاتورك‌، ضمن‌ دفاع‌ از كمالیسم‌، به‌تدریج‌ از حزب‌ حاكم‌ فاصله‌ گرفت‌ و به‌ اتخاذ موضع‌ مستقل‌ در قبال‌ حوادث‌ و مسائل‌ گرایش‌ نشان‌ داد (دوغان‌، همانجا).

یارین‌ ، كه‌ انتشارش‌ از اواسط‌ آذر 1308/ اوایل‌ دسامبر 1929 آغاز شده‌ بود، از دولت‌ انتقاد می‌كرد و پس‌ از تشكیل‌ حزب‌ جمهوری‌خواه‌ آزادی‌، وظیفه‌ سخنگویی‌ آن‌ را بر عهده‌ گرفت‌ و به‌ شمارگان‌ بی‌نظیر هشتاد هزار نسخه‌ در آن‌ دوره‌ دست‌ یافت‌، اما با انحلال‌ حزب‌مذكور و بازداشتهای‌ مكرر اوروچ‌، مدیرمسئول‌ و سردبیر آن‌ ( رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 1، ص‌ 160، 164، 176، 179)، و پس‌ از تصویب‌ قانون‌ مطبوعات‌ در 1310 ش‌/ 1931، در مرداد/ اوت‌ همان‌ سال‌ توقیف‌ گردید و اوروچ‌ نیز به‌ بلغارستان‌ گریخت‌ (اوشار ، ص‌ 28ـ32؛ توپوز، 1973، ص‌ 145؛ قاباجالی‌، ص‌ 186، 189؛ شاپولیو، ص‌ 236).

از اوایل‌ مرداد 1309/ اواخر ژوئیه‌ 1930، روزنامه‌ صون‌ پوسته‌ ، با مشاركت‌ چند روزنامه‌نگار كه‌ دارای‌ افكار و عقاید مختلفی‌ بودند و به‌ مدیریت‌ زكریا سرتل‌ كه‌ تمایلات‌ چپ‌ میانه‌ داشت‌، منتشر شد. روزنامه‌ با آنكه‌ اعلام‌ كرده‌ بود به‌ هیچ‌ حزبی‌ وابسته‌ نیست‌، آشكارا از حزب‌ جمهوری‌خواه‌ آزاد در مقابل‌ حزب‌ حاكم‌ جمهوری‌خواه‌ خلق‌ دفاع‌ می‌كرد. سرتل‌، پس‌ از مدتی‌، از آن‌ كناره‌گیری‌ كرد، اما سلیم‌ راغب‌ امچ‌ تا كودتای‌ 1339 ش‌/ 1960 به‌ انتشار آن‌ ادامه‌ داد ( رجوع كنید به: اوشار، ص‌ 33ـ 35؛ توپوز، همانجا؛ قاباجالی‌، ص‌ 186، 189). طان‌ و وطن‌ از روزنامه‌های‌ منتقد حكومت‌ تك‌ حزبی‌ در دهه‌ پایانی‌ حاكمیت‌ آن‌ بودند (قوچاق‌، ص‌ 131ـ 135، 138). طان‌ ، كه‌ ابتدا به‌ نام‌ ملیت‌ منتشر می‌شد، پس‌ از دست‌ به‌ دست‌ شدن‌ مالكیت‌ و مدیریتش‌، از مرداد 1315/ اوت‌ 1936، با مدیریت‌ و هیئت‌ تحریریه‌ جدید و با شكل‌ و محتوای‌ تازه‌ای‌ آغاز به‌ انتشار كرد و پس‌ از كناره‌گیری‌ احمدامین‌ یالمان‌ در 1317 ش‌/ 1938 ــ كه‌ چاپ‌ مقاله‌ای‌ از وی‌ توقیف‌ سه‌ ماهه‌ روزنامه‌ را در پی‌ داشت‌ با همكاری‌ زكریا و صبیحه‌ سرتل‌ منتشر شد تا آنكه‌ گروهی‌ از راستگرایان‌، گویا به‌ تحریك‌ و سازماندهی‌ حزب‌ حاكم‌، به‌ دفتر و چاپخانه‌ آن‌ و چند روزنامه‌ دیگر و چند كتاب‌فروشی‌ در آذر 1324/ دسامبر 1945، حمله‌ و آنجا را ویران‌ كردند (توپوز، 1973، ص‌ 156ـ 157، 166ـ169؛ توپراق‌، ص‌ 53 -54). احمدامین‌ یالمان‌ وطن‌ را، پانزده‌ سال‌ پس‌ از توقیف‌، دوباره‌ از مرداد 1319/ اوت‌ 1940 منتشر كرد. روزنامه‌، پس‌ از كناره‌گیری‌ یالمان‌ از آن‌ در 1340 ش‌/ 1961، تـا 1357 ش‌/ 1978 با مدیریت‌ و هیئت‌ تحریریه‌ دیگری‌ و با گرایش‌ چپ‌ انتشار یافت‌ (< دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌ 8 ، ص‌ 519).

برخی‌ از روزنامه‌های‌ دهه‌ 1310ش‌/1930 (همچون‌ تصویر افكار ، جمهوریت‌ ، طنین‌ ، و آقشام‌ ) در سالهای‌ پیشین‌ هم‌ منتشر شده‌بودند و برخی‌ از آنها پس‌ از آن‌ هم‌ به‌ انتشار خود ادامه‌ دادند. روزنامه‌های‌ ینی‌صباح‌ و زمان‌ ، از روزنامه‌های‌ تازه‌تأسیس‌ در دوره‌ مورد بحث‌ بودند. در 1313 ش‌/1934 انتشار روزنامه‌ زمان‌ آغاز شد. دو سال‌ بعد، با انتقال‌ مالكیت‌ آن‌ به‌ شخصی‌ دیگر، آچیق‌ سوز (سخن‌ فاش‌) نامیده‌ شد و سال‌ بعد، به‌سبب‌ تغییر مدیریت‌، به‌ صون‌ تلگراف‌ تغییر نام‌ داد و تا 1338 ش‌/1959 با این‌ نام‌ انتشار یافت‌ (قاباجالی‌، ص‌ 186). روزنامه‌ حاكمیت‌ ملیه‌ ، كه‌ در آنكارا منتشر می‌شد، از آذر 1310/ نوامبر 1931 اولوس‌ (ملت‌) نامیده‌ شد (< دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌1، ص‌238).

مجله‌های‌ تركیه‌ از اعلام‌ جمهوریت‌ تا 1349ش‌/ 1970. در این‌ دوره‌، حدود 200 ، 4 عنوان‌ مجله‌ در تركیه‌ انتشار یافت‌ (قوجاباش‌ اوغلو، ص‌ 4)؛ كمترین‌ تعداد در 1320 ش‌/ 1941 (25 عنوان‌) و بیشترین‌ تعداد در 1327ش‌/ 1948 (294 عنوان‌) منتشر شد (همانجا). سبب‌ اصلی‌ این‌ جهش‌ چشمگیر در طول‌ هفت‌ سال‌، تحول‌ نظام‌ سیاسی‌ از تك‌ حزبی‌ به‌ چند حزبی‌ و بهبود اوضاع‌ اقتصادی‌ پس‌ از پایان‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ بود.

اهمّ مجلات‌ منتشر شده‌ در این‌ دوره‌ عبارت‌ بودند از: مجله‌ ماهانه‌ كادرو (كادر = كاركنان‌)، كه‌ انتشار آن‌ از دی‌ 1310/ ژانویه‌ 1932 آغاز شد و پس‌ از انتشار شماره‌ 36، در 1313 ش‌/ 1934 توقیف‌ گردید. نویسندگان‌ این‌ مجله‌ دارای‌ گرایشهای‌ چپ‌ بودند و از آرمانی‌ دفاع‌ می‌كردند كه‌ آمیزه‌ای‌ از كمالیسم‌ و ماركسیسم‌ و ملی‌گرایی‌ بود ( رجوع كنید به: توركش‌، ص‌ 464ـ476؛ توپراق‌، ص‌ 38ـ40). مجله‌ چیغیر (كوره‌ راه‌) از دی‌ 1311/ ژانویه‌ 1933، با مدیرمسئولی‌ حفظی‌ اوغوز بكاتا ، در آنكارا آغاز به‌ انتشار كرد. درج‌ جمله‌ موسولینی‌ («فاشیست‌ زندگی‌ راحت‌ را تحقیر می‌كند») در بالای‌ صفحه‌ اول‌ و نیز مطالب‌ و مقالات‌ مندرج‌ در آن‌، حاكی‌ از گرایش‌ آن‌ به‌ آمیزه‌ای‌ از فاشیسم‌ و تركیسم‌ و ملی‌گرایی‌ بود، اما در 1322 ش‌/ 1943 تغییر جهان‌بینی‌ داد و همسو با حزب‌ جمهوری‌خواه‌ خلق‌ حركت‌ كرد و سرانجام‌ پس‌ از انتشار شماره‌ 193، در 1327 ش‌/ 1948 تعطیل‌ شد ( رجوع كنید به: گون‌یول‌،ص‌91ـ92؛ < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌1، ص‌ 212). مجله‌ فكر حركتلری‌ (جنبشهای‌ فكری‌) را حسین‌ جاهد یالچین‌ در فاصله‌ مهر 1312 تا مهر 1319/ اكتبر 1933 ـ اكتبر 1940 منتشر كرد. نویسنده‌ بیشتر مقالات‌ مجله‌، در حوزه‌ فلسفه‌ و علوم‌ سیاسی‌ و جامعه‌شناسی‌، خود وی‌ بود ( رجوع كنید به: توپراق‌، ص‌ 42ـ44؛ شاپولیو، ص‌ 237). مجله‌ ادبی‌ وارلیق‌ (هستی‌) از اواخر تیر 1312/ اواسط‌ ژوئیه‌ 1933، پانزده‌ روز یك‌ بار، منتشر می‌شد. اندكی‌ پس‌ از آغاز انتشار، تحت‌ مدیریت‌ یاشار نابی‌نایر ( رجوع كنید به: ایشیق‌، ذیل‌ "Nair Yasar Nabi") در آمد و پس‌ از مرگ‌ او در 1360 ش‌/1981، دخترش‌ فلز نایر آن‌ را منتشر كرد. این‌ مجله‌، كه‌ از همكاری‌ نویسندگان‌ و شاعران‌ ارزنده‌ای‌ برخوردار بود، زمینه‌ساز پرورش‌ نویسندگان‌ و شاعران‌ نام‌آور بسیاری‌ شد ( رجوع كنید به: دوغان‌، ص‌ 25ـ 27؛ گون‌یول‌، ص‌ 94ـ 95). اولكو (آرمان‌)، ترجمان‌ مطبوعاتی‌ خلق‌ اِوی‌ (خانه‌ ملت‌) آنكارا، در بردارنده‌ مقالات‌ و مطالبی‌ در زمینه‌ تاریخ‌ و فلسفه‌ و جامعه‌شناسی‌ و هنر و اقتصاد و ادبیات‌ و فرهنگ‌ عامه‌ بود. از این‌ مجله‌ 270 شماره‌ در فاصله‌ سالهای‌ 1312 تا 1329 ش‌/ 1933ـ 1950، منتشر شد و زمانی‌ شمارگان‌ آن‌ به‌ 000 ، 54 نسخه‌ رسید ( رجوع كنید به: توپراق‌، ص‌ 37ـ 38؛ دوغان‌، ص‌ 19ـ 20؛ قاباجالی‌، ص‌197). مجله‌ هفتگی‌ ینی‌آدام‌ (انسان‌نو) به‌همت‌ اسماعیل‌ حقی‌ بالطه‌چی‌اوغلو (متوفی‌ 1357ش‌/1978)، استاد سابق‌ تعلیم‌ و تربیت‌ و رئیس‌ دانشگاه‌ استانبول‌ ( رجوع كنید به: ایشیق‌، ذیل‌ "Baltacioglu, Ismayil Hakki")، از زمستان‌ 1313 ش‌/ 1934، با توقفهای‌ كوتاه‌ و بلند، تا 1326 ش‌/ 1947 در استانبول‌ و از 1328 ش‌/1949 تا بهار 1358 ش‌/1979 در آنكارا، جمعاً 934 شماره‌، منتشر شد. این‌ مجله‌ فرهنگی‌ ـ فكری‌، كه‌ به‌ ادعای‌ گردانندگانش‌ از دموكراسی‌ و جمهوریت‌ و اندیشه‌ و هنر نو دفاع‌ می‌كرد و رویكردی‌ مردمی‌ داشت‌، میدان‌ وسیعی‌ بود برای‌ طرح‌ موضوعات‌ متنوع‌ اجتماعی‌، علمی‌، هنری‌، فلسفی‌ و ادبی‌. نویسندگان‌ و اندیشمندان‌ نوگرا با آن‌ همكاری‌ می‌كردند ( رجوع كنید به: گون‌یول‌، ص‌ 50؛ < دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌ 8، ص‌ 582). مجله‌ انسان‌ ــ كه‌ فقط‌ 25 شماره‌ آن‌ از بهار 1317/ 1938 تا تابستان‌ 1322/1943 به‌ دست‌ خوانندگانش‌ رسید به‌دلیل‌ همكاری‌ روشنفكرانی‌ چون‌ حلمی‌ ضیا اولكن‌ (متوفی‌ 1353 ش‌/ 1974) و نوراللّه‌ آتاچ‌ (متوفی‌ 1336 ش‌/ 1957) و صباح‌الدین‌ ایوب‌ اوغلو (متوفی‌ 1352 ش‌/1973)، یكی‌ از اثرگذارترین‌ مجلات‌ تركیه‌ در دوره‌ مورد بحث‌ بود. این‌ مجله‌ در بردارنده‌ مقالاتی‌ در حوزه‌ فلسفه‌، جامعه‌شناسی‌، هنر و ادبیات‌ از نویسندگانی‌ با گرایشهای‌ فكری‌ مختلف‌ بود ( رجوع كنید به: توپراق‌، ص‌50 52؛ گون‌یول‌، ص‌ 90ـ 91؛ ثریا ، ص‌ 32ـ33؛ دوغان‌، ص‌31ـ34). حركت‌ مجله‌ اسلامگرای‌ عرفانی‌ با گرایشهای‌ ملی‌گرایانه‌ سنّتی‌ بود كه‌ به‌ تناوب‌ از 1318 تا 1360 ش‌/ 1939ـ 1981 در استانبول‌ منتشر می‌شد و مدیرمسئول‌ و نویسنده‌ اصلی‌ و رهبر فكری‌ آن‌ نورالدین‌ توپچو (متوفی‌ 1354 ش‌/1975)، دارای‌ دكتری‌ فلسفه‌ از فرانسه‌، بود ( رجوع كنید به: الی‌بول‌ ، ص‌267ـ273؛ توپراق‌، ص‌ 52). نجیب‌ فاضل‌ قیساكورك‌ (متوفی‌ 1362 ش‌/ 1983) ابتدا مجله‌ هفتگی‌ آغاج‌ (درخت‌) را در 1315 ش‌/ 1936 منتشر كرد كه‌ بیش‌ از هفده‌ شماره‌ نپایید و از اواخر شهریور 1322/ اواسط‌ سپتامبر 1943 تا اواخر حیاتش‌، مجله‌ بیوك‌ دوغو (شرق‌ بزرگ‌) را منتشر كرد كه‌ توقیفها و تعطیلیهای‌ كوتاه‌مدت‌ و بلندمدت‌ و محكومیتهای‌ مكرر زندان‌ را به‌ همراه‌ داشت‌. آغاج‌ و بیوك‌ دوغو در سالهای‌ نخست‌ انتشار، بیشتر جنبه‌ ادبی‌ و هنری‌ داشتند و شاعران‌ و نویسندگان‌ معروف‌ بسیاری‌، با باورهای‌ گوناگون‌، با آنها همكاری‌ می‌كردند؛ اما، بیوك‌ دوغو بعداً جریده‌ای‌ سیاسی‌ ـ اسلامی‌ شد، به‌ گونه‌ای‌ كه‌ آن‌ را یكی‌ از جراید راهگشای‌ جنبش‌ اسلامی‌ در تركیه‌ می‌دانند (گون‌یول‌، ص‌ 92، 97ـ 98؛ دوغان‌، ص‌ 38ـ39؛ سوباشی‌، ص‌ 224ـ 225).

مجلات‌ دیگری‌ نیز در دوره‌ موردبحث‌ منتشر شدند، از جمله‌: چنارآلتی‌ (زیرچنار؛ 1320ـ 1323ش‌/ 1941ـ1944)، كه‌ هوادار نازیسم‌ و توران‌گرایی‌ و ملی‌گرایی‌ افراطی‌ و ضدكمونیستی‌ بود ( رجوع كنید به: گون‌یول‌، ص‌ 97)؛ سس‌ (صدا)، ینی‌سس‌ (صدای‌ نو)، یورت‌ و دنیا (وطن‌ و دنیا)، گون‌ (روز، آفتاب‌)، آنت‌ (سوگند)، و یورویوش‌ (راهپیمایی‌ دسته‌جمعی‌)، كه‌ دارای‌ تمایلات‌ چپ‌ بودند ( رجوع كنید به: توپراق‌، ص‌ 52 53؛ گون‌یول‌، ص‌ 99؛ دوغان‌، ص‌ 35ـ 38)؛ مجلات‌ فكاهی‌ آق‌بابا و كاریكاتور ( رجوع كنید به: قاباجالی‌، ص‌ 191؛ درمان‌، ص‌ 76ـ 78؛ توپوز، 1973، ص‌ 160)؛ جمهوریت‌ قادینی‌ (زن‌ جمهوریت‌)، مُدا آلبومو (آلبوم‌ مد)، اِو ایش‌ (خانه‌ ـ كار)، و اِو ـ قادین‌ (خانه‌ زن‌)، كه‌ از مجلات‌ زنان‌ بودند ( رجوع كنید به: ایلیاس‌ اوغلو و اینسل‌ ، ص‌ 172ـ174)؛ و آتش‌ ، چوجوق‌ هفته‌سی‌ (هفته‌ كودك‌)، چوجوق‌ سسی‌ (صدای‌ كودك‌)، چوجوق‌ گوزو (چشم‌ كودك‌)، و چوجوق‌ غزته‌سی‌ (روزنامه‌ كودك‌)، كه‌ از مجلات‌ كودكان‌ بودند ( رجوع كنید به: گنچل‌ ، ص‌ 190ـ193).

جراید تركیه‌ از پس‌ از جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ تا كودتای‌ 1339ش‌/ 1960. گذار به‌ دوران‌ چند حزبی‌ و تغییرات‌ قانون‌ مطبوعات‌ در 1325 ش‌/1946، زمینه‌ مناسب‌تری‌ برای‌ فعالیتهای‌ سیاسی‌ و رشد و توسعه‌ مطبوعات‌ فراهم‌ آورد. در دوره‌ای‌ چهار ساله‌ (1325ـ1329 ش‌/ 1946ـ1950) ــ كه‌ به‌ پیروزی‌ قاطع‌ حزب‌ دموكرات‌ * در مقابل‌ حزب‌ جمهوری‌ خواه‌، كه‌ بیش‌ از 25 سال‌ تنها حزب‌ حاكم‌ بود، و به‌ حاكمیت‌ ده‌ ساله‌ حزب‌ دموكرات‌ انجامید ( رجوع كنید به: شاو، ج‌ 2، ص‌ 413ـ420؛ قوچاق‌، ص‌ 141ـ 154) افزون‌ بر ادامه‌ انتشار بسیاری‌ از روزنامه‌های‌ سالهای‌ پیش‌ (توپوز، 1973، ص‌ 172)، روزنامه‌های‌ جدیدی‌ هم‌ منتشر شدند، از جمله‌ ظفر ، كه‌ ترجمان‌ حزب‌ دموكرات‌ در آنكارا بود ( رجوع كنید به: شاپولیو، ص‌ 248) و حریت‌ و ملیت‌ ، كه‌ مهم‌ترین‌ و پایدارترین‌ این‌ روزنامه‌ها به‌ شمار می‌روند.

حریت‌ را سداد سیماوی‌ (متوفی‌1332ش‌/1953)، داستان‌ ونمایشنامه‌نویس‌وسینماگرو روزنامه‌نگار و نقاش‌وكاریكاتورنگار و طراح‌ و ناشر چند روزنامه‌ و مجله‌ غالباً فكاهی‌، از اردیبهشت‌ 1327/مه‌ 1948 منتشر كرد ( رجوع كنید به: شاپولیو، ص‌243ـ244؛ ایشیق‌، ذیل‌ "Simavi, Sedat" ). انتشار این‌ روزنامه‌ نقطه‌ عطفی‌ در تاریخ‌ روزنامه‌نگاری‌تركیه‌ به‌شمار می‌آید ( رجوع كنید به: شاپولیو، ص‌ 242). حریت‌ شیوه‌ روزنامه‌نگاری‌ سنّتی‌ را در تركیه‌ متحول‌ و حتی‌ آن‌ را منسوخ‌ كرد. امتیاز این‌ روزنامه‌ در 1373 ش‌/ 1994 به‌ آیدین‌ دوغان‌ ، سرمایه‌دار معروف‌، فروخته‌ شد (همانجا؛ نیز رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 4، ص‌ 436، 459؛ ادامه‌ مقاله‌). حریت‌ در دهه‌ 1370 ش‌/ 1990 یكی‌ از سه‌ روزنامه‌ پرفروش‌ تركیه‌، با شمارگانی‌ بین‌ 000 ، 445 تا 000 ، 575 نسخه‌، بود (رجوع كنید به: ایسپیرلی‌ ، ص‌ 32ـ34؛ نیز رجوع كنید به: حریت‌ * ).

ملیت‌ چند روز پیش‌ از پیروزی‌ حزب‌ دموكرات‌ در انتخابات‌ اردیبهشت‌ 1329/ مه‌ 1950، آغاز به‌ انتشار كرد و از این‌ حزب‌ پشتیبانی‌ نمود ( رجوع كنید به: قاباجالی‌، ص‌ 215). علی‌ ناجی‌ قراجان‌ (متوفی‌ 1334 ش‌/ 1955)، كه‌ در روزنامه‌نگاری‌ دارای‌ تجارب‌ طولانی‌ بود (رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 2، ص‌ 280)، امتیاز ملیت‌ را از عارف‌ اوروچ‌ خرید و آن‌ را با شكل‌ و رویكردی‌ جدید منتشر كرد. روزنامه‌ در فضای‌ چندحزبی‌ و با هیئت‌ تحریریه‌ ورزیده‌ و بهره‌مندی‌ از دستگاههای‌ چاپ‌ پیشرفته‌، توسعه‌ روزافزون‌ یافت‌؛ شمارگان‌ آن‌ در سالهای‌ نخست‌ در حدود بیست‌ هزار نسخه‌، در 1339 ش‌/1960 بیش‌ از صدهزار و در 1351 ش‌/ 1973 بیش‌ از دویست‌ هزار نسخه‌ بود ( رجوع كنید به: <دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ > ، ج‌ 6، ص‌ 363ـ 364). پس‌ از درگذشت‌ علی‌ ناجی‌ قاراجان‌، پسرش‌ اداره‌ روزنامه‌ را بر عهده‌ گرفت‌. ملیت‌ در این‌ دوره‌، بر خلاف‌ حریت‌ ، مطالب‌ فراوانی‌ در باره‌ موضوعات‌ روشنفكرپسند و نیمه‌روشنفكرپسند درج‌ می‌كرد ( رجوع كنید به: توپوز، 1973،ص‌176). از اواخر دهه‌ 1330ش‌/ 1950 مشی‌ سیاسی‌ آن‌ تغییر كرد و، تحت‌ تأثیر نویسندگانی‌ چون‌ چتین‌ آلتان‌ ( رجوع كنید به: ادامه‌ مقاله‌) و روزنامه‌نگاران‌ جوان‌ دیگر، به‌ چپ‌ گرایش‌ یافت‌ و به‌تدریج‌ در موضع‌ چپ‌میانه‌ قرار گرفت‌ و روزنامه‌نگاران‌ سیاست‌پیشه‌ای‌ چون‌ بلند اجویت‌ ( رجوع كنید به: ایشیق‌، ذیل‌ "Ecevit, Bulent") با آن‌ همكاری‌ كردند (رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌ 6، ص‌ 364). ملیت‌ كه‌ پیش‌ از حریت‌ ، یعنی‌ در 1358 ش‌/ 1979 به‌ تملك‌ آیدین‌ دوغان‌ در آمده‌ بود ( رجوع كنید به: همان‌، ج‌ 6، ص‌ 363)، گذشته‌ از آنكه‌ به‌ روزنامه‌ای‌ عامه‌پسند سوق‌ داده‌ شد، از نظر سیاسی‌ هم‌ از مواضع‌ حزب‌ مام‌ میهن‌ پشتیبانی‌ كرد ( رجوع كنید به: همان‌، ج‌ 6، ص‌ 364). شمارگان‌ ملیت‌ از نزدیك‌ به‌ پانصد هزار نسخه‌ در 1370 ش‌/ 1991، به‌ حدود 000 ، 350 نسخه‌ در 1377 ش‌/ 1998 كاهش‌ یافت‌ ( رجوع كنید به: ایسپیرلی‌، ص‌ 32ـ34).

دیگر روزنامه‌های‌ مهم‌ این‌ دوره‌، به‌ ترتیب‌ تاریخ‌ انتشار، ظفر (1328 ش‌/ 1949)، دنیا (1331 ش‌/ 1952) صون‌ حوادث‌ (حوادث‌ واپسین‌؛ 1332 ش‌/ 1953) و ترجمان‌ (1334ش‌/1955) بودند ( د.ا.د.ترك‌ ، همانجا). برخی‌ از مجلات‌ مهم‌ هم‌ عبارت‌ بودند از: قایناق‌ (به‌ معنای‌ منبع‌، سرچشمه‌؛ 1327 ش‌/ 1948)، یاپراق‌ (برگ‌؛ 1328 ش‌/ 1949)، یدّی‌تپه‌ (هفت‌تپه‌؛1329ش‌/1950)؛ ترك‌دیلی‌ (زبان‌تركی‌؛ 1330ش‌/ 1951)؛ ماوی‌ (آبی‌؛1331 ش‌/ 1952)؛ و ینی‌افقلر (افقهای‌ نو؛ 1331 ش‌/1952؛ گون‌یول‌، ص‌102، 104ـ106، 108؛ دوغان‌، ص‌ 42ـ46، 49ـ50، 57 67). مجله‌ سیاسی‌، اقتصادی‌ و فرهنگی‌ فوروم‌ (میزگرد؛ 1313ـ 1348ش‌/ 1954ـ1969؛ رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌2، ص‌256) و مجله‌ اسلام‌ (1336ـ1344ش‌/ 1957ـ 1965) نیز در همین‌ دوره‌ منتشر شدند. به‌واسطه‌ مجله‌ اسلام‌ ، روشنفكری‌ اسلامی‌ در تركیه‌ توسعه‌ یافت‌. انتشار آن‌، از نظر راهنمایی‌ تشكلهای‌اسلامی‌ سالهای‌بعدی‌، نقطه‌ آغاز مهمی‌ به‌شمار می‌رود (سوباشی‌، ص‌ 227، 235). این‌ مجلات‌ نیز شایان‌ ذكرند: مجله‌ خبری‌ هفتگی‌ عكس‌ (پژواك‌؛ 1333 ش‌/ 1954)؛ مجله‌ خبری‌ كیم‌ (كه‌ ؟، چه‌ كسی‌ ؟؛ 1337 ش‌/ 1958)، كه‌ در سی‌ هزار نسخه‌ چاپ‌ شد ( رجوع كنید به: قاباجالی‌، ص‌ 217)؛ و مجله‌ عامه‌پسند و رنگین‌ هفتگی‌ حیات‌ (1334 ش‌/ 1955)، كه‌ به‌ شمارگان‌ 000 ، 150 (و در موردی‌ 000 ، 275) نسخه‌ دست‌ یافت‌ ( رجوع كنید به: همان‌، ص‌ 223ـ 224).

اقدامات‌ حزب‌ دموكرات‌، كه‌ مطبوعات‌ در پیروزی‌ قاطعش‌ در اردیبهشت‌ 1329/ مه‌ 1950 بی‌تأثیر نبودند، لایحه‌ قانون‌ مطبوعات‌ را در تیر 1329/ ژوئیه‌ 1950 به‌ تصویب‌ رساند كه‌ آزادی‌ بیشتری‌ برای‌ جراید تركیه‌ در پی‌داشت‌ ( رجوع كنید به: توپوز، 1973، ص‌ 177ـ179) و در تاریخ‌ مطبوعات‌ تركیه‌ دوره‌ای‌ آغاز شد كه‌ احمدامین‌ یالمان‌ آن‌ را دوره‌ طلایی‌ نامیده‌ است‌ (< دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 3، ص‌ 298)؛ اما، این‌ دوره‌ چندان‌ نپایید، زیرا دولت‌ نخستین‌ لایحه‌ محدودكننده‌ آزادی‌ مطبوعات‌ را در اسفند 1332/ مارس‌ 1954 و دومین‌ لایحه‌ را در خرداد 1335/ ژوئن‌ 1956 به‌ تصویب‌ رساند ( رجوع كنید به: توپوز، 1973، ص‌ 182ـ189؛ < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 20، ص‌ 292).

جراید تركیه‌ پس‌ از كودتای‌ 1339ش‌/ 1960. در تركیه‌، در دوره‌ای‌ بیست‌ ساله‌، سه‌ كودتای‌ نظامی‌ روی‌ داد: در 6 خرداد 1339/ 27 مه‌ 1960، 21 اسفند 1349/ 12 مارس‌ 1971 و 21 شهریور 1359/ 12 سپتامبر 1980. كودتای‌ نخست‌ ــ چون‌ گروهی‌ از افسران‌ فرودست‌ بر ضد حكومت‌ حزب‌ دموكرات‌ و سلسله‌ مراتب‌ ارتش‌، كرده‌ بودند با دو كودتای‌ بعدی‌ كه‌ به‌ دست‌ ژنرالها صورت‌ گرفت‌ و نیز باتوجه‌ به‌ عملكردها و دستاوردها و پیامدهای‌ آنها، متفاوت‌ ارزیابی‌ شده‌ است‌ و حتی‌ برخی‌، اصطلاح‌ انقلاب‌ را در مورد آن‌ به‌ كار برده‌اند. لغو كلیه‌ محدودیتهای‌ تحمیل‌شده‌ بر مطبوعات‌ و آزادكردن‌ روزنامه‌نگاران‌ زندانی‌، از نخستین‌ اقدامات‌ دولت‌ كودتا بود (اراوغلو، ص‌ 226 به‌بعد؛ شاو، ج‌2، ص‌413 به‌بعد؛ نیز رجوع كنید به: تونچای‌، 1990، ص‌193 به‌ بعد؛ توپوز، 1973، ص‌ 206ـ 208؛ قاباجالی‌، ص‌ 229؛ شاپولیو، ص‌ 272). مطبوعات‌ نیز افزون‌ بر آنكه‌ در زمینه‌سازی‌ برای‌ كودتا مؤثر بودند، عموماً از اقدامات‌ كودتاگران‌ پشتیبانی‌ می‌كردند ( د.اسلام‌ ، چاپ‌ دوم‌، ذیل‌ Djarida.III" ). قانون‌ اساسی‌ جدید نیز در بر دارنده‌ اصول‌ مهمی‌ برای‌ آزادی‌ مطبوعات‌ بود: برای‌ انتشار روزنامه‌ و مجله‌ احتیاجی‌ به‌ گرفتن‌ اجازه‌ قبلی‌ و گذاشتن‌ وثیقه‌ مالی‌ نبود و مطبوعات‌ ممیزی‌ نمی‌شدند. در عین‌ حال‌، مسئولیتهایی‌ برای‌ مطبوعات‌ و حد و مرزهایی‌ برای‌ آزادی‌ آنها شناخته‌ شد كه‌ اهمّ آنها مراعات‌ تمامیت‌ ارضی‌، نظم‌ و نظام‌ جامعه‌، امنیت‌ ملی‌ و اخلاق‌ عمومی‌ بودند ( رجوع كنید به: توپوز، 1973، ص‌ 216ـ220؛ شاو، ج‌ 2، ص‌ 418ـ419). اگرچه‌ پس‌ از انتقال‌ حكومت‌ به‌ دولتهای‌ غیرنظامی‌، اقدامات‌ به‌طور كلی‌ ناموفقی‌ برای‌ محدودتر كردن‌ آزادی‌ مطبوعات‌ صورت‌ گرفت‌ (توپوز، 1973، ص‌220)، مطبوعات‌ در دوره‌ ده‌ ساله‌ای‌ كه‌ با كودتای‌ اسفند 1349/ مارس‌ 1971 به‌ پایان‌ رسید، از آزادی‌ بیشتری‌ برخوردار شدند و بیش‌ از پیش‌ رشد كردند ( رجوع كنید به: ادامه‌ مقاله‌).

جراید تركیه‌ پس‌ از كودتای‌ 1349ش‌/1971. پس‌ از كودتای‌ دوم‌ در تركیه‌، هزاران‌ روشنفكر چپگرا دستگیر شدند، از جمله‌ روزنامه‌نگارانی‌ چون‌ ایلخان‌سلجوق‌ ، از نویسندگان‌ جمهوریت‌ و چند روزنامه‌ و مجله‌ دیگر ( رجوع كنید به: صویداش‌ و لوك‌ ، ص‌512 ـ 517) و چتین‌ آلتان‌، از نویسندگان‌ ملیت‌ ، آقشام‌ (غروب‌) و چند روزنامه‌ دیگر ( رجوع كنید به: ایشیق‌، ذیل‌ " Altan, Cetin" ؛ نیز رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌3، ص‌263ـ264، 283، 313، 335ـ 336،340). در پی‌ این‌ دستگیریها و نیز توقیف‌ روزنامه‌هایی‌ چون‌ جمهوریت‌ ، آقشام‌ ، بوگون‌ (امروز)، و صباح‌ (رجوع كنید به: <دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌>، ج‌ 3، ص‌ 283)، محدودیتهای‌ عمده‌ای‌ در قانون‌ اساسی‌ و حقوق‌ و آزادیهای‌ اساسی‌ پدید آمد ( رجوع كنید به: كونگار، ص‌ 176؛ < دایره‌المعارف‌ جمهوریت>، ج‌ 3، ص‌ 266، 336). سرانجام‌، پس‌ از برگزاری‌ انتخابات‌ مهر 1352/ اكتبر 1973، كه‌ نتایجش‌ برای‌ كودتاگران‌ نظامی‌ نومیدكننده‌ بود ( رجوع كنید به: كونگار، ص‌182؛ احمد، ص‌ 159ـ160)، دوره‌ حكومتهایی‌ كه‌ كودتاگران‌ به‌ وجود آورده‌ بودند، پایان‌ پذیرفت‌ (رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 3، ص‌ 264) و زمینه‌ مساعدی‌ برای‌ رشد و توسعه‌ مطبوعات‌ فراهم‌ آمد ( رجوع كنید به: ادامه‌ مقاله‌)؛ اما، تشدید تنش‌ و ناآرامی‌ و خشونت‌ و ترور در كشور، در شهریور 1359/ سپتامبر 1980 بار دیگر زمینه‌ساز مداخله‌ نظامی‌ شد ( رجوع كنید به: احمد، ص‌ 148ـ180؛ كونگار، ص‌ 200).

در دوران‌ بیست‌ ساله‌ بین‌ كودتای‌ اول‌ و سوم‌ (به‌جز دوره‌ دو سال‌ و اندی‌ كودتای‌ دوم‌، كه‌ حقوق‌ و آزادیهای‌ اساسی‌ تحت‌ فشارهای‌ محدود كننده‌ بودند) مطبوعات‌، به‌ویژه‌ در دوره‌ ده‌ساله‌ اول‌، رشد و توسعه‌ چشمگیری‌ یافتند. در این‌ ده‌ سال‌، از روزنامه‌هایی‌ چون‌ جمهوریت‌، آقشام‌ و ملیت‌ بیش‌ از ادوار پیش‌ استقبال‌ شد، چنانكه ‌شمارگانشان‌ به ‌ترتیب‌ به 000 ، 160، 000 ، 150 و 000 ، 200نسخه‌ رسید. ترجمان‌ هم‌، كه‌ مورد علاقه‌ محافظه ‌كاران بود، در سیصدهزار نسخه‌ چاپ‌ شد. صون‌ حوادث‌ نیز، مانند ترجمان‌ ، دارای‌گرایش‌ محافظه ‌كارانه‌ بود ( رجوع كنید به: قاباجالی‌، ص‌229). دراین‌میان‌، بیشترین‌ شمارگان‌ به‌روزنامه‌های‌خبری‌ هیجان‌انگیزی‌ چون‌ حریت‌ (ششصدهزار نسخه‌) تعلق‌داشت‌ ( رجوع كنید به: توپوز، 1973، ص‌ 225). صباح‌ و بوگون‌ (1345 ش‌/1966) نیز از جمله‌ نشریات‌ كثیرالانتشار بودند ( رجوع كنید به: د.ا.د. ترك‌ ، ج‌ 28، ص‌ 124). گون‌آیدین‌ (روز به‌ خیر) ــ كه‌ خلدون‌ سیماوی‌، پس‌ از كناره‌گیری‌ از حریت‌ ، در آذر 1347/ نوامبر 1968 آن‌ را در استانبول‌ منتشر كرد روزنامه‌ای‌ مصور و رنگین‌ و كم‌نوشته‌ بود و نمونه‌ جدیدی‌ از روزنامه‌های‌ عامه‌پسند خبری‌ به‌ شمار می‌آمد و در اندك‌ مدتی‌ از روزنامه‌های‌ كثیرالانتشار تركیه‌ شد (قاباجالی‌، ص‌ 231ـ 232). روزنامه‌های‌ چاپ‌ آنكارا از روزنامه‌های‌ استانبول‌، شمارگان‌ كمتری‌ داشتند، چنانكه‌ اولوس‌ ، عدالت‌ ، گوندم‌ (برنامه‌)، ظفر ، ینی‌طنین‌ (طنین‌ نو) در 1344 ش‌/ 1965 با شمارگانی‌ بین‌ 000 ، 5 ر7 تا 000 ، 5 ر15 نسخه‌ چاپ‌ می‌شدند ( رجوع كنید به: شاپولیو، ص‌ 314). به‌ طور كلی‌، تعداد مجله‌هایی‌ كه‌ در دوره‌ موردبحث‌ در تركیه‌ انتشار یافت‌، بیشتر از روزنامه‌ها بود؛ 099 ، 1 روزنامه‌ در 1346 ش‌/ 1967 و در همان‌ سال‌، 123 ، 1 مجله‌ و گاهنامه‌ منتشر شد ( رجوع كنید به: قاباجالی‌، ص‌ 235). مجلات‌ بسیاری‌، كه‌ غالباً عمرشان‌ كوتاه‌ بود، پس‌ از كودتای‌ اول‌ در تركیه‌ منتشر شدند (همان‌، ص‌ 229). شمار مجلات‌ چپ‌ در این‌ دوره‌ چندان‌ زیاد بود كه‌ از آن‌ به‌ انفجار مطبوعاتی‌ چپ‌ تعبیر شده‌ است‌ (رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 3، ص‌ 121).

اهمّ مجلات‌ منتشر شده‌ در این‌ دوره‌، به‌ ترتیب‌ آغاز تاریخ‌ انتشار، عبارت‌ بودند از: دیریلیش‌ (زندگی‌)، مجله‌ای‌ فكری‌ ادبی‌ و سیاسی‌، كه‌ حمایت‌ از احیا و رشد و توسعه‌ تمدن‌ و جوامع‌ اسلامی‌ را وجهه‌ نظر خود قرار داده‌ بود. این‌ مجله‌ پس‌ از انتشار دو شماره‌ در آنكارا در 1339 ش‌/ 1960، از 1345 تا 1353 ش‌/1966ـ1974 به‌صورت‌ گاهنامه‌ در استانبول‌ منتشر شد و از آن‌ پس‌، نشریه‌ دیگری‌ به‌ نام‌ < اندیشه‌، ادبیات‌ و سیاست‌ >، جای‌ آن‌ را گرفت‌ ( رجوع كنید به: دوغان‌، ص‌ 89 90؛ < دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌ 2، ص‌ 325ـ 326). پاپیروس‌ ، كه‌ از 1345 تا 1349 ش‌/1966ـ 1970، مجموعاً 47 شماره‌ از آن‌ منتشر شد، مجله‌ای‌ ادبی‌ بود كه‌ مقالات‌ ارزنده‌ای‌ در باره‌ ادبیات‌ در آن‌ به‌ چاپ‌ می‌رسید (رجوع كنید به: گون‌یول‌، ص‌ 113؛ دوغان‌، ص‌ 91ـ93). یون‌ (جهت‌)، مجله‌ای‌ هفتگی‌ و فكری‌ و هنری‌ بود كه‌ گروه‌ بزرگی‌ از نویسندگان‌، كه‌ به‌ طیفی‌ از چپ‌ ـ ملی‌ تعلق‌ داشتند، با آن‌ همكاری‌ می‌كردند. از یون‌ از آذر 1340 تا 1346/ دسامبر 1961ـ1967، به‌ مدیرمسئولی‌ دوغان‌ آوجی‌اوغلو (متوفی‌ 1362ش‌/1983)، اندیشمند و فعال‌ سیاسی‌ و مورخ‌ (ماجار ، ص‌162ـ169؛ آقشین‌، ج‌ 5، ص‌255ـ 257)، 222 شماره‌ در آنكارا منتشر شد ( رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 3، ص‌ 27). مجله‌ دوریم‌ (انقلاب‌)، كه‌ ادامه‌ یون‌ به‌ شمار آمده‌ است‌، از مهر 1348/ اكتبر 1969 منتشر گردید ( رجوع كنید به: همان‌، ج‌ 3، ص‌ 121). مجله‌ ماهانه‌ ترك‌ كولتورو (فرهنگ‌ ترك‌)، ترجمان‌ مؤسسه‌ پژوهشی‌ فرهنگ‌ ترك‌ ، كه‌ در بر دارنده‌ مقالات‌ پژوهشی‌ در باره‌ ادبیات‌ و فرهنگ‌ و تاریخ‌ جهان‌ ترك‌ بود، از آذر 1341/ نوامبر 1962 در آنكارا منتشر شد ( رجوع كنید به: گون‌یول‌، ص‌110؛ <دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌8 ، ص‌416ـ417). مجله‌ ماهانه‌ هنری‌ ـ فرهنگی‌ آتاچ‌ (اجدادی‌، متعلق‌ به‌ نیاكان‌) را، كه‌ دارای‌ تمایلات‌ چپ‌ بود، انتشاراتی‌ آتاچ‌ از خرداد 1341 تا مهر 1343/ مه‌ 1962 ـ اكتبر 1964 منتشر كرد. سپس‌ مجله‌ ایلم‌ (فعل‌، عمل‌) جای‌ آن‌ را گرفت‌ ( رجوع كنید به: دوغان‌، ص‌ 74ـ77؛ گون‌ یول‌، ص‌ 110ـ112). ینی‌درگی‌ (مجله‌نو) ــ كه‌ از پاییز 1343 تا بهار 1354/ 1964ـ 1975، در 128 شماره‌ منتشر شد مجله‌ای‌ فكری‌ و هنری‌ بود كه‌ ضمن‌ درج‌ ترجمه‌ مطالبی‌ در باره‌ رویدادهای‌ هنری‌ و مباحثات‌ فكری‌ از زبانهای‌ دیگر، مقالات‌ بحث‌انگیزی‌ در باره‌ مسائل‌ هنری‌ تركیه‌ در آن‌ به‌ چاپ‌ می‌رسید ( رجوع كنید به: گون‌یول‌، ص‌ 112؛ دوغان‌، ص‌ 80 83). ادبیات‌ مجله‌ای‌ اسلامگرا و نوگرا بود كه‌ از 1348 ش‌/ 1969، با توقفهای‌ كوتاه‌ و بلند، منتشر شد (گون‌یول‌، ص‌ 113ـ114). ملیت‌ صنعت‌ درگیسی‌ (مجله‌ هنر ملیت‌)، از انتشارات‌ روزنامه‌ ملیت‌ ، از مهر 1350/ سپتامبر 1971 به‌ طور هفتگی‌، و از 1359 ش‌/ 1980 پانزده‌ روز یك‌ بار منتشر می‌شود. در این‌ مجله‌ بیشتر، اخبار و گزارشهای‌ مصور رویدادهای‌ فرهنگی‌ و هنری‌ تركیه‌ و خارج‌، از نقاشی‌ و كنده‌كاری‌ گرفته‌ تا موسیقی‌ و سینما و نمایش‌ و ادبیات‌، درج‌ می‌شود ( رجوع كنید به: گون‌یول‌، ص‌ 116؛ دوغان‌، ص‌100ـ 102). < مجله‌ آكادمی‌ قبه‌ آلتی‌ >، كه‌ ترجمان‌ جمعیت‌ قُبه‌آلْتی‌ بوده‌ ( رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌ 5، ص‌ 429)، از دی‌ 1351/ ژانویه‌ 1971 به‌ مدیریت‌ نهاد سامی‌ بانارلی‌، تاریخ‌ ادبیات‌ نویس‌ معروف‌، چاپ‌ می‌شد و پس‌ از درگذشت‌ بانارلی‌ در مرداد 1353/ اوت‌ 1974 (آیواز ( عیوض‌ ) اوغلو، ج‌ 5 ، ص‌ 364ـ369؛ < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 3، ص‌ 359)، این‌ مجله‌ علمی‌ مروّج‌ فرهنگ‌ ملی‌ است‌ و با واژه‌سازیهای‌ ناهنجار و تصفیه‌ زبان‌ مخالف‌ است‌ ( رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌ 5، ص‌ 428ـ 429).

جراید تركیه‌ پس‌ از كودتای‌ 1359ش‌/ 1980. ضربه‌ای‌ كه‌ كودتای‌ نظامی‌ 21 شهریور 1359/ 12 سپتامبر 1980 بر حقوق‌ و آزادیهای‌ اساسی‌، از جمله‌ آزادی‌ مطبوعات‌، در تركیه‌ وارد آورد، سنگین‌تر و اثرش‌ از كودتای‌ اسفند 1349/ مارس‌ 1971 پایدارتر بود. نظامیان‌ كودتاگر، به‌ ریاست‌ كنعان‌ اورن‌ ، اقدامات‌ زیادی‌ كردند، از قبیل‌ انحلال‌ دولت‌ و مجلس‌ و احزاب‌ و سازمانهای‌ سیاسی‌ و اتحادیه‌ها، پایان‌ دادن‌ به‌ فعالیتهای‌ سیاسی‌ از جمله‌ فعالیتهای‌ نویسندگان‌ و روزنامه‌نگاران‌، و توقیف‌ روزنامه‌ها ( رجوع كنید به: تانور، ص‌ 92؛ <دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 3، ص‌ 517 519، ج‌ 4، ص‌ 12، 27ـ 28). گفتنی‌ است‌ كه‌ شمار بازداشت‌شدگان‌ در یك‌ سال‌ پس‌ از كودتا، حدود 000 ، 123 نفر بود ( رجوع كنید به: زورخر، ص‌ 407).

توقیفهای‌ طولانی‌ مدت‌ روزنامه‌ها و بازداشت‌ و مجازات‌ روزنامه‌نگاران‌ و مدیران‌ امور تحریریه‌ در تركیه‌، به‌ویژه‌ در استانبول‌ كه‌ مركز حیات‌ روشنفكری‌ و انتشار مطبوعات‌ بود، از پیامدهای‌ سیاستهای‌ محدود كننده‌ حاكمیت‌ نظامی‌ بود ( رجوع كنید به: همان‌، ص‌ 406). از جمله‌ روزنامه‌های‌ توقیف‌ شده‌، روزنامه‌ جمهوریت‌ بود ( رجوع كنید به: همانجا؛ در باره‌ توقیف‌ روزنامه‌هایی‌ چون‌ ملت، و حریت، و محكومیت‌ نویسندگان‌ و مدیران‌ امور تحریریه‌ آنها رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت >، ج‌ 4، ص‌ 27ـ 28، 60، 94ـ97). كودتاگران‌، كه‌ بحران‌ سیاسی‌ حاكم‌ بر كشور را ناشی‌ از قانون‌ اساسی‌ 1340 ش‌/ 1961 می‌دانستند ( رجوع كنید به: همان‌، ج‌ 4، مقدمه‌ گورسل‌، ص‌ 3)، اقدام‌ به‌ تدوین‌ و تصویب‌ قانون‌ اساسی‌ جدیدی‌ كردند. این‌ قانون‌ اساسی‌ موانعی‌ جدّی‌ برای‌ اجرای‌ حقوق‌ و آزادیهای‌ فردی‌ به‌ وجود آورد ( رجوع كنید به: كونگار، ص‌ 199؛ چتین‌ قایا ، ص‌ 295ـ296؛ دلبری‌پور، ص‌ 101ـ102). به‌ دستور حكومت‌ نظامی‌، چاپ‌ و توزیع‌ روزنامه‌های‌ جمهوریت‌، ترجمان‌ ، ملیت‌ ، ملی‌غزته‌ (روزنامه‌ ملی‌)، حریت‌ و مجله‌ هفتگی‌ نقطه‌ ، مدتی‌ ممنوع‌ گردید و روزنامه‌نگاران‌ بسیاری‌ بازداشت‌ شدند. طبق‌ قانون‌ جدید، جرایدی‌ كه‌ مغایر امنیت‌ ملی‌ و اخلاق‌ عمومی‌ شناخته‌ می‌شدند، توقیف‌ می‌گردیدند و چاپخانه‌هایی‌ كه‌ چنان‌ مطالبی‌ در آنها چاپ‌ می‌شد، مصادره‌ می‌شدند ( رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 4، ص‌ 73).

اگر چه‌ قوانین‌ تدوین‌ شده‌ در دوره‌ حاكمیت‌ نظامی‌ كودتا، بر آزادیهای‌ سیاسی‌ و مدنی‌ دوره‌ بعدی‌ تأثیر می‌گذاشت‌ ( رجوع كنید به: تانؤر، ص‌ 92)، با تغییراتی‌ كه‌ در فاصله‌ سالهای‌ 1366 ش‌ تا 1374 ش‌/1987ـ 1995 در قانون‌ اساسی‌ داده‌ شد، این‌ تأثیر تا حدود زیادی‌ تعدیل‌ گردید ( رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 4، ص‌ 42)؛ اما، در دوره‌ ریاست‌ جمهوری‌ تورگوت‌ اوزال‌ (1362ـ1372 ش‌/ 1983ـ1993)، نظارت‌ دولت‌ بر مطبوعات‌ به‌ محدودیتهای‌ قانونی‌ منحصر نمی‌شد و فشارهای‌ اقتصادی‌ نیز از ابزارهای‌ دولت‌ برای‌ مقابله‌ با مطبوعات‌ مخالف‌ بود، چنان‌كه‌ تحریم‌ آگهی‌ دولتی‌ دادن‌ به‌ روزنامه‌های‌ گون‌ آیدین‌ ، ترجمان‌ و بلوار ، آنها را با دشواریهای‌ مالی‌ شدیدی‌ مواجه‌ كرد و صاحب‌ گون‌ آیدین‌ ناگزیر به‌ فروش‌ آن‌ شد. نازلی‌ ایلیجاق‌ (متولد 1323 ش‌/1944؛ رجوع كنید به: ایشیق‌، ذیل‌ "Ilicak, Nazli"؛ < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ > ج‌ 4، ص‌ 62، 672 673؛ قالیونجو ، ص‌ 94ـ 105)، سردبیر ترجمان‌ و سپس‌ بلوار ، كه‌ از منتقدان‌ سرسخت‌ سیاستهای‌ اوزال‌ بود، به‌ناچار مدتی‌ از شغل‌ خود كناره‌گیری‌ كرد. دولت‌ اوزال‌ با افزایش‌ 225 درصدی‌ قیمت‌ كاغذ روزنامه‌ها در عرض‌ شانزده‌ ماه‌، مطبوعات‌ منتقد دولت‌ را تحت‌ فشار قرار داد (آلپای‌، 1993، ص‌ 84 85). در دوره‌ اوزال‌، با اصلاحات‌ و سیاستهایی‌ كه‌ اعمال‌ شد، تمام‌ ارزشهای‌ جامعه‌ تركیه‌، از جمله‌ موازین‌ و هنجارهای‌ روزنامه‌نگاری‌، دگرگون‌ گردید و بسیاری‌ از جراید به‌ تملك‌ سرمایه‌داران‌ و دولت‌ در آمدند ( رجوع كنید به: چویك‌ ، ص‌ 477ـ 478؛ دلبری‌پور، ص‌ 16ـ17؛ نیز رجوع كنید به: ادامه‌ مقاله‌).

اگرچه‌ دولتهای‌ پس‌ از اوزال‌ اقدامهایی‌ برای‌ باز كردن‌ فضای‌ سیاسی‌ كردند ( رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 4، ص‌334ـ 335)، روزنامه‌نگاران‌ امنیت‌ جانی‌ نداشتند (چتین‌قایا، ص‌ 303؛ < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 4، ص‌ 512، 532). سرانجام‌، تركیه‌ تحت‌ فشار پارلمان‌ اروپایی‌ ــ كه‌ گسترش‌ مناسبات‌ با تركیه‌ را مشروط‌ به‌ افزایش‌ آزادی‌ كرده‌ بود در این‌ قوانین‌ تغییراتی‌ داد ( رجوع كنید به: < دایره‌المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 4، ص‌ 467، 525، 532).

تصاویر این مدخل:
ملیت (سال اول،ش 31، 13 مارس 1926) منبع: دومان، ج 3،ص 310
جمهوریت (ش 245، 29 اوت 1958) منبع: Alpay Kabacali, Baslangicdan glnlmlze : TIrkiyede matbaa basin ve yayin , Istanbul 2000,p.220