جلالآباد(2) ، جلالآباد(2) ، استان و شهری در جمهوری قرقیزستان.
1) استان جلالآباد. یكی از شش استان جمهوری قرقیزستان. مركز آن شهر جلالآباد و مساحت آن حدود 5ر647 ، 33 كیلومترمربع (8ر16% از كل مساحت جمهوری قرقیزستان) است. این استان از شمال به استان تالاس، از شمالشرقی به استان چوی ، از مشرق به استان نارین، و از جنوبشرقی به استان اوش محدود میشود و از جنوب و مغرب با كشور ازبكستان هممرز است (رجوع کنید به>[ نقشه ] جمهوری قرقیزستان < ).
جلالآباد در منطقه كوهستانی واقع است و ارتفاع آن از سطح دریا بین 500 تا 500 ، 4 متر است. این استان گرمترین منطقه جمهوری قرقیزستان بهشمار میرود. رشتهكوه تینشان در میان آن واقع است. دامنه رشتهكوههای چَتكَل و فرغانه از جنگلهای گردو و درختان میوه پوشیده است (قرقیزستان ، ص43). در دهه 1330ش/1950، در دره فرغانه آثاری از دوره برنز و آهن كشف شد (فرامكین ، ص42). رشتهكوه پَسْكَم و قله بِشْتُوز به ارتفاع 299 ، 4 متر، در شمالغربی و در مرز جلالآباد با كشور ازبكستان واقعاند. رود نارین، كه از ارتفاعات پامیر سرچشمه میگیرد، با جهت عمومی شرقی ـ غربی، پس از گذشتن از شهر نارین، از مشرق وارد این استان میشود و پس از آبیاری زمینهای شمالشرقی استان، از طریق آبراهه نارین به دریاچه مخزنی توقتوغول میریزد. رودهای چاندالش در مغرب، چتكل در مغرب و جنوبغربی، قرهسو در مركز، اوزون ـ اكموت و قره ـ كولجه در شمال و قرهـ اویغور، بازار كُرگُن و چند رود دیگر در جنوب، از مهمترین رودهای این استاناند.
استان جلالآباد مهمترین مركز تولید نیروی برق جمهوری است. این نیرو از رود نارین، كه از میان استان میگذرد، بهدست میآید. صنایع استخراج زغالسنگ و نفت، تولید مصالح ساختمانی، صنایع پنبهپاككنی، تولیدات صنایع سبك و موادغذایی در اقتصاد این استان نقش مهمی دارند. معادن واقع در كوك ـ یانگاكا و تاش ـ كومیر و چاههای نفت در كوچكو ـ آتا و چانگیرتاشا، از بزرگترین واحدهای صنعتی قرقیزستان بهشمار میروند. كارخانهها و مؤسسات بزرگ صنایع الكترونیك در شهرهای جلالآباد، مایلیسو و شامالدیسای مستقرند (قرقیزستان ، همانجا؛ > دایرةالمعارف قرقیزی <، ج2، ص415). در 1380ش/2001، میدان نفتی عظیمی در جلالآباد كشف شد ( > گاهشمار سیاسی آسیای مركزی، جنوبی و شرقی <، ص212).
2) شهر جلالآباد ، مركز اداری، اقتصادی و فرهنگی استان جلالآباد و سومین شهر بزرگ جمهوری قرقیزستان پس از شهرهای بیشكك *(پایتخت جمهوری) و اوش *( > دایرةالمعارف قرقیزی <، همانجا). این شهر در حدود دویست كیلومتری جنوب بیشكك، حدود شصت كیلومتری شمال اوش و حدود 33 كیلومتری شمالشرقی شهر اندیجان و بر سر راه اصلی بیشككـ اوش واقع است (رجوع کنید به > [نقشه ] جمهوری قرقیزستان , ).
شهر جلالآباد در دره رود كوقارت و در ارتفاع بین 755 تا 800 متری از سطح دریا قرار دارد. آب و هوای آن گرم و خشك است. میانگین دمای سالانه آن ْ6ر12 است. در سردترین ماه سال دمای هوا به 1ر4- و در گرمترین ماه سال به ْ6ر41 میرسد. میانگین بارندگی سالانه آن 468 میلیمتر است ( > دایرةالمعارف قرقیزی <، همانجا). این شهر دارای خیابانهای باریك و پیچدرپیچ و نیز خانههایی است كه با دیوارهای بلند گلی محصور شدهاند و فقط مساجد تزئینات رنگی دارند ( > سرزمین ناشناخته قرقیزستان <، ص34).
در محله تاجیكنشین جلالآباد، مسجدجامعی هست كه حدود صد سال قدمت دارد. این مسجد در دوره استالین، پس از كشته شدن امام جماعت آن، تعطیل شد و در 1322ش/ 1943، بعد از برگزاری كنفرانس تهران، بازگشایی گردید (محمدی نیكو، ص120).
جلالآباد مركز خرید و فروش دام و محل تعامل بین نواحی كشاورزی و كوچنشین است. این شهر چشمههای متعددی دارد. با برقراری حكومت شوروی، در كنار حدود 150 چشمه، استراحتگاههایی با امكانات بهداشتی بنا شده است كه از خواص درمانی آبها و گِلهای استخرهای آن استفاده میشود. ( > سرزمین ناشناخته قرقیزستان <، ص34ـ 35). شهر جلالآباد، دارای كارخانههای صنایع سبك، غذایی، روغن، ساختمانسازی، الكترونیك و فرآوردههای چوبی است (همان، ص34).
در دهه 1287/1870، با ورود مهاجران روسی، تركیب جمعیت بومی جلالآباد دگرگون شد (همانجا). براساس آمار 1384ش/ 2005، جمعیت این شهر 929 ، 77 تن است ( > فرهنگ جغرافیائی جهان <، ذیل "Celalabad" ). این شهر با راه اصلی با شهرهای اطراف مرتبط میشود و محل تلاقی خطوط راهآهن است. در 1334/1916 راهآهن اندیجان ـ جلالآباد احداث شد ( > سرزمین ناشناخته قرقیزستان <، همانجا).
از جمله مراكز دیدنی و تاریخی شهر است: دریاچه مصنوعی آیو ـ بولاك كه در 1293/1876 ساخته شده است؛ موزه تاریخی ـ فرهنگی، و چشمه حضرت یعقوب پیغمبر (همان، ص34ـ35). در اوایل قرن سیزدهم/ نوزدهم، قلعه كوچكی متعلق به خانات خوقند در كنار این چشمه ساخته شد و روستای كوچكی در كنار آن پدید آمد. مردم آن روستا به زائران چشمه خدمت میكنند.
(3) Grإgoire Frumkin, Archaeology in Soviet Central Asia , Leiden 1970; (4) Kirgiz Savet Entsiklopediyasi, Frunze: Kirgiz S.S.R. Akademiyasi, 1976-1980, s.v. "Djalal-abad"; (5) Kyrghyz Republic [ map (, scale 1:1 ، 000 ، 000, Bishkek: State Cartographical and Geodesical Service of Kyrghyz Republic, 1997; (6) Kyrgyzstan , by K. Otorbaev, et al. , Bishkek: Glavnaya redaksiya Kirgizskoy Ensiklopedii, 1994; (7) A Political chronology of Central, south and east Asia , ed. Ian Perston, London: Europa Publications,2001; (8) Unknown land Kyrgyzstan )CD-ROM(, Bishkek )n.d.(; World gazetteer , )Online(. Available: http://www. world- gazetteer. com/wg.php?x... )4 July 2005].