جعفرْچلبی‌ [ تاجی‌زاده‌ ( ، دولتمرد و ادیب‌ عثمانی‌. او در 864 در آماسیه‌ به‌ دنیا آمد (برای‌ تاریخ‌ رجوع کنید به بلوشه‌ ، ج‌ 2، ص‌ 1ـ2). پدرش‌، تاجی‌بیگ‌، در آماسیه‌ مشاور شاهزاده‌ بایزید (بعدها سلطان‌) بود. پس‌ از تحصیل‌ در علوم‌ دینی‌ و رسیدن‌ به‌ درجه مدرّسی‌، بایزید دوم‌ ) حك : 886- 918 ( به‌ جعفر مقام‌ «نشانجی‌» ) = طُغرایی‌ ] داد (903؛ رجوع کنید به جعفر چلبی‌، ص‌ 85). جعفر، كه‌ مظنون‌ به‌ طرفداری‌ از شاهزاده‌ احمد در كشمكش‌ برسر جانشینی‌ بود، با پافشاری‌ ینی‌چریها، همراه‌ دیگر طرفداران‌ متعصب‌ احمد از منصب‌ خویش‌ بركنار شد (جمادی‌الا´خره 917)؛ اما، سلیم‌، جانشین‌ بایزید، به‌ استعدادهای‌ جعفر پی‌برد و او را دوباره‌ به‌ كار گماشت‌. پس‌ از جنگ‌ چالدران‌، همسر شاه‌اسماعیل‌، تاجلی‌ خانم‌، را به‌ ازدواج‌ جعفر در آوردند ( رجوع کنید به اوزون‌ چارشیلی‌، 1959، ص‌ 611 به‌ بعد) و به‌ او مقام‌ قاضی‌عسكری‌ آناطولی‌ دادند (فریدون‌ بیگ‌پاشا، ج‌ 1، ص‌ 406، 464). سرانجام‌، جعفر در بازگشت‌ به‌ استانبول‌، به‌ اتهام‌ تشویق‌ كردن‌ ینی‌چریهای‌ ناراضی‌ به‌ مبارزه‌، اعدام‌ گردید (8 رجب‌ 921؛ اوزون‌ چارشیلی‌، 1988، ج‌ 1، ص‌ 168).

آثار شعری‌ او عبارت‌اند از: دیوان‌ (گلچینی‌ كه‌ گیب‌ و سعدالدین‌ نُزهَت‌ منتشر كرده‌اند)؛ هوس‌نامه‌، مثنوی‌ تركی‌ با مضمونی‌ كاملاً بدیع‌، شامل‌ توصیف‌ استانبول‌ و شرح‌ ماجرایی‌ عشقی‌، كه‌ در 889 سروده‌ شده‌ است‌.

جعفر منشی‌ زبردستی‌ بود. شرح‌ متكلفانه وی‌ از فتح‌ قسطنطنیه‌ به‌ دست‌ محمد دوم‌، با عنوان‌ محروسه استانبول‌ فتح‌نامه‌سی‌ [ = فتح‌نامه استانبول‌ محروسه‌ (، از نسخه خطی‌ متعلق‌ به‌ خالص‌افندی‌، به‌ عنوان‌ تكمله‌ای‌ بر تاریخ‌ عثمانی‌ انجمنی‌ مجموعه‌ سی‌ ) مجله انجمن‌ تاریخ‌ عثمانی‌ (، بخشهای‌ 20ـ21، در 1331/ 1913 منتشر شد (نسخه ساده‌ شده‌ به‌ حروف‌ لاتینی‌ به‌ كوشش‌ شَرَف‌ قایابُغازی‌، استانبول‌ 1953؛ نسخه‌های‌ دیگر: دانشگاه‌ استانبول‌، نسخ‌خطی‌ تركی‌، ش‌2634، وین‌، ش‌ 1/993 رجوع کنید به لوند، ص‌ 16). جعفر انیس‌العارفین‌ فارسی‌ را به‌ تركی‌ برگرداند (حاجی‌خلیفه‌، ج‌ 1، ستون‌ 198؛ نسخ‌خطی‌ تركی‌: دانشگاه‌ استانبول‌، )مجموعه] اسعدافندی‌، ش‌ 1825، نسخ‌خطی‌ تركی‌، ش‌ 834). مجموعه نگارشهای‌ رسمی‌ ( منشآت‌ ) چلبی‌، كه‌ متعلق‌ به‌ خالص‌ افندی‌ بوده‌، ظاهراً گم‌ شده‌ است‌ (برای‌ نمونه‌ رجوع کنید به فریدون‌ بیگ‌پاشا، ج‌ 1، ص‌ 379 به‌ بعد). جعفر همچنین‌ خطاطی‌ مشهور و حامی‌ شعرا بود.

---

منابع‌:
(1) محمدطاهر بروسه‌لی‌، عثمانلی‌ مؤلفلری، استانبول‌ 1333ـ 1342، ج‌ 1، ص‌ 263؛
(2) [ حاجی‌خلیفه‌ (؛
(3) ادرنه‌لی‌ سهی‌، تذكره سهی، ص‌ 28؛
(4) احمدبن‌ مصطفی‌ طاشكوپری‌زاده‌، حدائق‌الشقائق‌ ، (ترجمه شقائق‌ نعمانیه‌ )، ترجمه مجدی‌ محمدافندی‌، در شقائق‌ نعمانیه‌ و ذیللری‌، چاپ‌ عبدالقادر اوزجان‌، استانبول‌: دارالدعوة، 1989، ص‌ 335 به‌ بعد؛
(5) احمد فریدون‌ بیگ‌پاشا، منشآت‌ السلاطین، ) استانبول‌ ] 1274ـ 1275؛
(6) لطیفی‌، تذكره لطیفی‌ ، ص‌ 117؛


(7) Franz Babinger, Die Geschichtsschreiber der Osmanen und ihre Werke , Leiden 1927, 49 f.;
(8) E. Blochet, Catalogue des manuscrits Turcs ;
(9) Dja ـ far Celebi [Ta ci-zade(, Taci-zade Sa'di Celebi Munseati, ed. N. Lugal & A. Erzi, Istanbul 1956;
(10) Sadeddin Nuzhet Ergun, Turk sairleri , vol.2, 882-890;
(11) E.J.W. Gibb, A history of Ottoman poetry , London 1900-1909, vol. 2, 263-285;
(12) IA, s.v. "Cafer ´elebi" (by M. Tayyib Gokbilgin);
(13) A. S. Levend, Gazavatnameler ;
(14) Ismail Hakki Uzunµarsili, Belleten , ( XXIII ) 1959;
(15) idem, ) Osmanli devleti teskilatindan kapukulu ocaklari, Ankara 1988].

/ و. ل‌. مناژ ( د. اسلام‌ ) /