جراید به زبان هوسایی‌ ، انتشار هفته‌نامه‌ای‌ به‌ زبان‌ هوسایی‌ به‌ نام‌ گاسكیا تا فی‌ كوابو، در دی‌ 1317/ ژانویه‌ 1939 در زاریا (در شمال‌ نیجریه‌) آغاز شد. افزون‌ بر این‌، خبرنامه‌هایی‌ به‌ لهجه‌های‌ اصلی‌ و شناخته‌ شده‌ هوسایی‌ نیز منتشر، و در نشریه‌ كانو تایمز نیز مقالاتی‌ به‌ زبان‌ هوسایی‌ درج‌ می‌شود. از آبان‌ 1310/ نوامبر 1931، در چاپخانه‌ تازه‌ تأسیس‌ واقع‌ در كادونا ، در شمال‌ نیجریه‌، نخستین‌ شماره‌ > اخبار ایالات‌ شمالی‌ < منتشر شد. این‌ نشریه‌ در شانزده‌ صفحه‌، هر صفحه‌ سه‌ ستون‌، به‌ ترتیب‌ به‌ انگلیسی‌، هوسایی‌ با الفبای‌ رومی‌ (لاتینی‌) و به‌ عربی‌، به‌ همراه‌ صفحه‌ای‌ عكس‌ از موضوعات‌ مربوط‌ به‌ كشاورزی‌ و دامداری‌، چاپ‌ می‌شد. در این‌ شماره‌ چنین‌ می‌خوانیم‌: «مَلَّم‌ [= معلم‌ ] های‌ دبیرخانه‌ ترجمه‌ مطالب‌ به‌ زبان‌ هوسایی‌ و عربی‌ را تهیه‌ كرده‌اند و حروفچینهای‌ اعزامی‌ به‌ چاپخانه‌ توسط‌ امیر كانو، حروفچینی‌ عربی‌ را راه‌اندازی‌ كرده‌اند.» انتشار نخستین‌ شماره‌ به‌ این‌ دلیل‌ صورت‌ گرفته‌ است‌ كه‌ مشخص‌ شود آیا رؤسای‌ جمعیتهای‌ مقیم‌ و بومی‌ با انتشار مرتب‌ خبرنامه‌هایی‌ با این‌ خط‌ و حروف‌ در آینده‌ موافق‌اند یا خیر. شماره‌ بعد در 20 فروردین‌ 1311/ 9 آوریل‌ 1932 منتشر شد و عنوان‌ عربی‌ هوسایی‌ جریدر نیجریه‌ تا آره‌وا را نیز داشت‌. این‌ شماره‌ از 26 صفحه‌ مطلب‌ و سه‌ صفحه‌ تصویر تشكیل‌ می‌شد. شماره‌ سوم‌ نیز حاوی‌ مطالبی‌ بود كه‌ به‌ دو زبان‌ بومی‌ مناطق‌ شمالی‌، یعنی‌ تیو و فولا (فولانی‌) ، ترجمه‌ شده‌ بود. در تیر 1313/ ژوئیه‌ 1934، یعنی‌ هنگامی‌ كه‌ شماره‌ هشتم‌ آن‌ انتشار یافت‌، قطع‌ نشریه‌ كوچك‌تر شده‌ و نشریه‌ تنها به‌ هوسایی‌ چاپ‌ شده‌ بود و دیگر عنوانهای‌ عربی‌ و انگلیسی‌ نداشت‌. شماره‌ دهم‌، كه‌ در 11 خرداد 1314/ اول‌ ژوئن‌ 1935 منتشر شد، حاوی‌ مقاله‌ای‌ به‌ قلم‌ ر. م‌. ایست‌ ، از اعضای‌ هیئت‌ ترجمه‌ زاریا، در باره‌ موضوع‌ كتاب‌ و نگارش‌ به‌ زبان‌ هوسایی‌ بود. در الفبای‌ به‌ كار گرفته‌ شده‌ در این‌ شماره‌، حروف‌ تازه‌ای‌ وارد شده‌ بود، از جمله‌ k , , d b .

پس‌ از اینكه‌ هیئت‌ ترجمه‌ در زاریا انتشار گاسكیا تا فی‌ كوابو را آغاز كرد، خبرنامه‌ كوچك‌تری‌ به‌ نام‌ جكادیه‌ در قالب‌ زبانی‌ ساده‌تر و نیز خبرنامه‌ای‌ به‌ زبان‌ تیو منتشر ساخت‌. همچنین‌، هیئت‌ مورد بحث‌ تولید تعداد زیادی‌ جزوات‌ ارزان‌ قیمت‌ به‌ زبان‌ هوسایی‌ را برعهده‌ گرفت‌ كه‌ به‌ موضوعات‌ متعدد آموزشی‌، از چگونگی‌ شخم‌زدن‌ تا مراقبت‌ از نوزاد، اختصاص‌ داشتند. كتابهای‌ ادبی‌ بیشتری‌ به‌ زبان‌ هوسایی‌ و نیز كتابهایی‌ به‌ دیگر زبانهای‌ نیجریه‌، نظیر ایگبو، منتشر شدند. روزنامه‌ هوسایی‌ به‌ توسعه‌ زبان‌ نوشتاری‌ كمك‌ كرده‌ و معیاری‌ برای‌ ورود تعداد زیادی‌ واژه‌ قرضی‌ از زبانهای‌ دیگر، عمدتاً انگلیسی‌، به‌ هوسایی‌ فراهم‌ آورده‌ است‌. چاپ‌ خبرنامه‌ به‌ لهجه‌های‌ اصلی‌ نیز به‌ مردم‌ ساكن‌ در مناطق‌ هوسایی‌ زبان‌ كمك‌ كرده‌ است‌ تا با یادگیری‌ و به‌ كاربردن‌ اَشكال‌، عبارات‌ و اصطلاحاتِ این‌ زبان‌ رایج‌ و گسترده‌ و متنوع‌، زبان‌ معیار را غنی‌ سازند.

/ ج‌. كارنوچان‌ ( د. اسلام‌ ) /