تیتومیر/ تیتومیان ، سید میرنثار علی ، از مسلمانان مبارز ضداستعمار و رهبر قیامهای دهقانی در بنگال . در 1196/ 1782 در چاندپور در بخش بشیرهات ناحیة 24 پَرگَنَه * در مغرب بنگال و در خانواده ای اصیل به دنیا آمد. فارسی و عربی و برخی دروس اسلامی را در مدرسه ای محلی فراگرفت . همچنین در آن زمان کشتی گیری صاحب نام بود. او به خدمت زمینداران محلی هندو در آمد، اما دیری نپایید که به دلیل مقاومت در برابر قدرتِ فئودالها زندانی شد (گزارش کالوین ، شورای قضایی بنگال ، سوم آوریل 1832). در 1237/ 1822، هنگامی که همراه یکی از اعضای خاندان سلطنتی دهلی عازم حج بود، با سید احمد بریلوی * در مکه ملاقات کرد. وی تیتومیر را با طریقة محمدیه ، که متأثر از آرای ابن تَیْمیّه و محمدبن عبدالوهاب بود، آشنا کرد. تیتومیر در 1242/ 1827، در حین بازگشت به بنگال ، به فکر احیای عقاید اصیل اسلامی افتاد، به نحوی که عاری از تأثیرات فرهنگ محلی و مناسک مذهبی باشد. او دهقانان را به قیام بر ضد ظلم زمیندارانِ هندو و مسلمان و مستعمره داران برانگیخت و توانست افزون بر جلب «فقیرها»، گروههای مقاومتِ مسلح (مثلاً مسکین شاه )، برخی هندوها (مثلاً منوهر رای ، زمیندار اهل بهوسنه ) را نیز با خود همراه سازد. شماری از زمینداران و در رأس آنان کریشنا دیو رای ، از بیم گسترش نفوذ تیتومیر و برای تنبیه و تحقیر افرادی که محاسن داشتند یا مسجد می ساختند، مالیاتهای کمرشکنی وضع کردند. تیتومیر که از راههای قانونی نتوانسته بود به عدالت دست یابد، به مقاومت مسلحانه و نهایتاً به جنگ کشانده شد. وی قلعه ای از چوب بامبو (نی هندی ) بنا کرد، اما توپخانة کمپانی هند شرقی آن را ویران کرد و در 13 جمادی الا´خرة 1247/ 19 نوامبر 1831، تیتومیر که به قهرمانی ملی تبدیل شده بود، همراه بسیاری از پیروانش کشته شد.

تیتومیر از پیشروان علمای مساوات طلب بنگالی بود و مردم را به نوعی نبرد طبقاتی بر اساس اعتقادات اسلامی فرا می خواند (کارل مارکس این را کاملاً غلط فهمیده بود رجوع کنید به > یادداشتهایی در بارة تاریخ هند < ، ص 152) که گاه با عنوان نهضت مولوی از آن یاد می شود.

پس از تیتومیر برخی از مریدانش ، مانند منشی محمد یاسین و منشی فیض الدین مختار، و رهبرانی همچون حاجی شریعت اللّه و پسرش دودومیان در سدة سیزدهم / نوزدهم ( رجوع کنید بهفرائضیه * ، جنبش ) و اخیراً مولانا باشانی (متوفی 1355 ش ) این نهضت را ادامه دادند.

---

منابع :
(1) جعفرعلی نقوی ، تاریخ احمدی ، نسخة خطی کتابخانة دانشگاه پنجاب ؛


(2) Aziz Ahmad, Studies in Islamic culture in the Indian environment , Oxford 1964, 216-217;
(3) P. Hardy, The Muslims of British India , Cambridge 1972, 57-58;
(4) K.W. Jones, Socio-religious reform movements in British India ) The New Cambridge hist. of India , III .1), Cambridge 1989, 22-23, 25;
(5) Judicial (Criminal) Proceedings , West Bengal State archives, 1831, 1832, 1833;
(6) Muinuddin Ahmad Khan, Muslim struggle for freedom in Bengal , Dacca 1960;
(7) idem, "The struggle of Titu Mir, a re- examination", Jnal. Asiatic Soc. Pakistan, IV (1959), 113-133;
(8) idem, Titu Mir and his followers , Dhaka 1980;
(9) Karl Marx, Notes on Indian history , Moscow [n.d.];
(10) Narkel Barir Djanga (a Bengali puth  ¦), Calcutta 1853-1854;
(11) Biharilal Sarkar, T  ¦tu ¦(in Bengali), ed. Sapan Basu, Calcutta 1981;


نیز رجوع کنید به

(12) EI 2 , s.v. "Fara ¦ Ýid ¤iyya" (by A.Bausani).

/ محمدیوسف صدیق ( د. اسلام ) /