responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 4119

 

تهرانی ، حاج ملاعلی ، فقیه و محدّث و رجالی امامی قرن سیزدهم . تهرانی در 1226 در نجف به دنیا آمد. پدرش ، حاج میرزا خلیل (متوفی 1280)، بزرگ خاندان خلیلی و از مشهورترین پزشکان روزگار خود بود (حرزالدین ، ج 1، ص 300ـ301). در علوم دینی نیز تحصیل کرده بود و نزد علمایی چون شیخ جعفر کاشف الغطا و سید محمد مجاهد، بسیار احترام داشت (آل محبوبه ، ج 2، ص 230ـ232؛ آقابزرگ طهرانی ، طبقات : الکرام البررة ، جزء 2، قسم 2، ص 508). حاج ملاعلی تهرانی علم اصول را نزد محمدحسین اصفهانی حائری (صاحب فصول ) و شریف العلماء مازندرانی و میرزا جعفر تویسرکانی و سعیدالعلماء مازندرانی ، علم رجال را نزد محمدجعفر استرآبادی ، و ریاضیات را نزد شیخ اسماعیل بروجردی و ابوتراب همدانی و محمدتقی خراسانی فراگرفت . در فقه از محضر صاحب فصول و شیخ علی کاشف الغطاء و محمدحسن نجفی (صاحب جواهر ) بهره برد. همچنین حکمت را نزد ملااسماعیل اردکانی و ملاکریم کرمانی و ملاعبدالعظیم تهرانی آموخت (امینی ، ج 2، ص 517؛ حرزالدین ، ج 2، ص 103ـ104؛ آل محبوبه ، ج 2، ص 240ـ241؛ نیز رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 13، ص 322، 325).

تهرانی از علمایی چون صاحب جواهر ، ملااحمد نراقی و سیدجواد حسینی عاملی اجازة روایت داشت و برادرش (میرزا حسین ) و شیخ محمدحسن مامقانی و سیدحسن صدر و میرزا حسین نوری (صاحب مستدرک ) از او اجازة روایت داشتند (حِرزِالدین ، ج 2، ص 105؛ آل محبوبه ، ج 2، ص 241؛ آقابزرگ طهرانی ، 1337 ش ، ستون 319). شاگردان متعددی در محضر او تربیت شدند، از جمله ملامحمدباقر تُستَری ، شیخ علی بن حسین خاقانی ، و عبدالحسین حرزالدین (حرزالدین ، همانجا؛ آقابزرگ طهرانی ، 1337 ش ، ستون 317، برای دیگر شاگردان رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی ، همان ، ستون 207، 314، 322، 327). مقام علمی تهرانی را ستوده اند تا جایی که یکی از فقهای مشهور، پس از وفات شیخ انصاری ، او را اعلم می دانست (رجوع کنید به اعتمادالسلطنه ، ج 1، ص 200). مؤلف مستدرک الوسائل (ج 3، ص 401) او را «فخر شیعه » و «ذخیرة شریعت » خوانده و آقابزرگ طهرانی (1403، ج 16، ص 58) او را شیخ المشایخِ اجازة متأخران نامیده است .

تهرانی دارای مجالس وعظ و اندرز بود و هفته ای دو روز در صحن امیرالمؤمنین علیه السلام به منبر می رفت و در باب مواعظ اخلاقی وفضائل اهل بیت علیهم السلام سخن می گفت (حرزالدین ، ج 2، ص 103؛ آل محبوبه ، ج 2، ص 240). در منابع ، در بارة تقوا و زهد او ماجراهایی نقل شده و از تواضع و حسن اخلاق او یاد شده (آل محبوبه ، ج 2، ص 239ـ240؛
قمی ، ص 296) و در بارة تقید وی به زیارت امام حسین علیه السلام و کرامات او مطالبی آمده است (رجوع کنید به نوری ، ج 3، ص 402؛
قمی ، ج 1، ص 294ـ296).

تهرانی با علوم غریبه نیز آشنا بود، به تاریخ و اخبار پیشینیان احاطه داشت ، حافظ قرآن و بسیاری از دعاها بود و تورات و انجیل را از حفظ می خواند و به زبان عبری نیز آشنا بود. از جمله کارهای او تعمیر آرامگاه میثم تمار بود (آل محبوبه ، ج 2، ص 240، 242). وی در صفر 1297 در نجف وفات یافت . در سوک او مجالس متعددی برگزار و در رثایش اشعار بسیاری سروده شد (همان ، ج 2، ص 242ـ243؛
حرزالدین ، ج 2، ص 106).

آثار مهم تهرانی ، که بیشتردر فقه و حدیث است ، عبارت اند از: خزائن الاحکام که شرح تلخیص المرامِ علامه حلّی است (آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 7، ص 152ـ153، ج 13، ص 377)، تلخیص هدایة الناسکین من الحجاجِ و المعتمرین تألیف محمدحسن نجفی و ترجمة آن به فارسی به درخواست مؤلف (همان ، ج 25، ص 198، ج 4، ص 146)، غصون الاَیْکَة الغرویة فی الاصول الفقهیة (همان ، ج 16، ص 58)، شرح مبحث وصیت شرایع الاسلام محقق حلّی (همان ، ج 13، ص 326)، رسالة عملیه با عنوان النَبْذَة من الاحکام الشرعیة ، از باب طهارت تا آخر نماز جماعت (همان ، ج 11، ص 216، ج 24، ص 37)، الفوائد الرجالیة که در بارة علم حدیث و رجال است (همان ، ج 16، ص 338) و محمدباقر تستری بر آن حاشیه نوشته است (آقابزرگ طهرانی ، 1337 ش ، ستون 89 ـ90)، سُبُل الهدایة فی علم الدرایة (همو، 1403، ج 12، ص 135)، حساب العقود در شرح حدیث ایمان حضرت ابوطالب (همان ، ج 7، ص 11)، شرح و حاشیه بر التعلیقة البهبهانیة اثر وحید بهبهانی (متوفی 1206؛
آقابزرگ طهرانی ، 1337 ش ، ستون 87؛
همو، 1403، ج 6، ص 39، ج 12، ص 135)، و حاشیه بر منتهی المقال ابوعلی حائری (متوفی 1216) در علم رجال (آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 16، ص 58؛
همو، 1337 ش ، ستون 320، 394).

از برادران ملاعلی ، میرزا حسین (رجوع کنید به تهرانی * ، حاج میرزا حسین خلیلی ) از فقهای مشهور دورة مشروطه و میرزا حسن و میرزا محمد و میرزا باقر از پزشکان مشهور نجف بودند (آل محبوبه ، ج 2، ص 232؛
آقابزرگ طهرانی ، 1404، جزء 2، قسم 2، ص 508).


منابع :
(1) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(2) همو، طبقات اعلام الشیعة ، جزء 2، الکرام البررة ، مشهد 1404؛
(3) همو، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال ، چاپ احمد منزوی ، تهران 1337 ش ؛
(4) جعفربن باقر آل محبوبه ، ماضی النجف و حاضرها ، بیروت 1406/1986؛
(5) محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه ، المآثر و الا´ثار ، در چهل سال تاریخ ایران ، چاپ ایرج افشار، ج 1، تهران : اساطیر 1363 ش ؛
(6) محمدهادی امینی ، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام ، نجف 1413/1992؛
(7) محمدبن علی حرزالدین ، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء ، قم 1405؛
(8) عباس قمی ، فوائد الرضویة : زندگانی علمای مذهب شیعه ، تهران ?( 1327 ش ) ؛
(9) حسین بن محمدتقی نوری ، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ، قم 1407ـ 1408.

/ فریده سعیدی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 4119
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست