responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 4106

 

تَهانیسَری ، شیخ جلال الدین محمدبن محمود ، از بزرگترین مشایخ سلسلة چِشتیة صابریه در قرن دهم . اصل او را از بلخ و نسبتش را به عمر رسانده اند. تاریخ تولد او بدرستی معلوم نیست ، رضوی در کتاب تاریخ صوفیگری در هند ، سال تولد او را حدود 874 آورده است (ج 2، ص 264). در هفت سالگی حافظ قرآن شد و در هفده سالگی به تحصیل علوم دینی مشغول گردید و چنان مهارت یافت که به تدریس و افتا پرداخت (حسنی ، 1410، ج 4، ص 63؛ غلام سرورلاهوری ، ج 1، ص 439؛ داراشکوه بابری ، ص 101). پس از آن مرید شیخ عبدالقدوسِ گُنگوهی * شد و نزد او محبوبیت بسیار پیدا کرد، چنانکه نقل است که عبدالقدوس یکی از تُحف خود را در روز قیامت او دانسته است (آریا، ص 170). بیشتر مکتوبات شیخ عبدالقدوس خطاب به اوست (عبدالحق دهلوی ، ص 278؛ غلام سرورلاهوری ، ج 1، ص 440). تهانیسری به دستور عبدالقدوس به ارشاد و هدایت مریدان پرداخت (حسنی ، 1410، همانجا) و پس از وی به سجاده نشینی رسید و جانشین او شد (آریا، همانجا). از تهانیسری کراماتی نقل شده است (غلام سرورلاهوری ؛ داراشکوه بابری ، همانجاها).

تهانیسری ، به سبب وفات پسرش ، از سماع خودداری می کرد (عبدالحق دهلوی ؛ غلام سرورلاهوری ، همانجاها). گفته اند که در اواخر عمر تنها به زهد و عبادت و ریاضت می پرداخت . سال وفات او را 989 ذکر کرده اند (حسنی ، 1410، ج 4، ص 64؛ رحمان علی ، ص 41؛ غلام سرورلاهوری ؛ داراشکوه بابری ، همانجاها). قبر او را در تهانیسرِ * هند، و سن او را هنگام وفات 95 (عبدالحق دهلوی ؛ غلام سرورلاهوری ، همانجاها) و به قولی 96 (حسنی ، 1410، همانجا) دانسته اند، اما اگر گفتة رضوی در بارة تاریخ تولد او صحیح باشد، او 115 سال عمر کرده است .

خلیفة اصلی تهانیسری ، برادرزاده و داماد او نظام الدین بن عبدالشکور بلخی تهانیسری * بود (غلام سرور لاهوری ، ج 1، ص 463؛ رضوی ، ج 2، ص 265). از خلفا و مریدان او، میرابوالفتح بود که سیدعبدالوهاب پنجوپیشاوری معروف به آخوند پنجوبابا، عارف چشتی هندی سدة یازدهم ، با وی بیعت کرد.

از آثار تهانیسری است : مکتوباتی که در پاسخ عبدالقدوس نوشته است ؛ رساله ای به عربی در اعتراض به نظام مالیاتی حکومتِ اکبرشاه ، فرمانروای مغول (رضوی ، ج 2، ص 265، 367)؛ و کتاب ارشادالطالبین در بارة سلوک (منزوی ، ج 3، ص 1241؛ حسنی ، 1403، ص 199). وی در این کتاب ، رعایت شریعت را شرط رسیدن به اصول طریقت دانسته است (حسنی ، 1410، ج 4، ص 63). این کتاب 35 باب دارد و عمدتاً به مباحثی چون معرفت ذات ، ارشاد و تلقین ، ذکر و طریق آن و مشخصات مرشد کامل پرداخته است (منزوی ، همانجا). نسخه های مختلف این کتاب در پاکستان (لاهور و پنجاب و چند شهر دیگر) موجود است (همان ، ج 3، ص 1241ـ1243).


منابع :
(1) غلامعلی آریا، طریقة چشتیّه در هند و پاکستان ، تهران 1365ش ؛
(2) عبدالحی حسنی ، الثّقافة الاسلامیة فی الهند ، چاپ ابوالحسن علی حسنی ندوی ، دمشق 1403/1983؛
(3) همو، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر ، ج 4، حیدرآباد دکن 1410/1989؛
(4) داراشکوه بابری ، سفینة الاولیا ، کانپور 1318؛
(5) رحمان علی ، تذکرة علمای هند ، لکهنو 1914؛
(6) عبدالحق دهلوی ، اخبارالاخیار فی اسرارالابرار ، چاپ محمد عبدالاحد صاحب ، چاپ سنگی دهلی 1309؛
(7) غلام سرورلاهوری ، خزینة الاصفیا ، کانپور 1332/1914؛
(8) عالم فقری ، اولیاءاللّه ، لاهور 1989؛
(9) احمد منزوی ، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان ، اسلام آباد 1362ـ1370ش ؛


(10) Athar Abbas Rizvi, A history of sufism in India , vol.2, New Delhi 1978-1983.

/ فاطمه رحیمی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 4106
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست