تِنّیسی ، شهرت تعدادی از محدّثان و راویان اهل سنّت منسوب به تنّیسِ * مصر.

1) ابوزکریا یحیی بن حسّان مصری (یا بصری )، از محدّثان قرن دوم . نام پدر وی در برخی منابع ابی حسان آمده است . وی در 144 در دمشق به دنیا آمد، بعدها به مصر رفت و به سبب اقامت در ناحیة تنّیس به تنّیسی مشهور شد (یاقوت حموی ، ج 2، ص 54؛
ابن اثیر، ج 1، ص 226؛
مزّی ، ج 8، ص 24). برخی اصل وی را از بصره دانسته اند (ابن حجر عسقلانی ، 1416، ص 519 ؛
نووی ، قسم 1، جزء2، ص 151). تنّیسی از محدّثان و راویانی چون لیث بن سعد، مالک بن انس ، معاویة بن سلام و سلیمان بن بلال حدیث شنیده است . محدّثان بسیاری از شام و مصر، از جمله امام شافعی ، محمدبن وزیر دمشقی ، دُحَیم و جعفربن مسافر تنّیسی ، از وی حدیث نقل کرده اند. امام شافعی و دیگر عالمان حدیث اهل سنّت ، از جمله نَسائی ، احمدبن حنبل و عبدالرحمان بن احمدبن یونس ، معروف به ابن یونس (متوفی 347؛
مؤلف کتاب تاریخ علمای مصر )، وثاقت و جلالت وی را ستوده اند. بخاری و مسلم نیز روایات وی را آورده اند ( رجوع کنید به ابن حبّان ، ج 9، ص 252؛
نووی ، قسم 1، جزء 2، ص 151ـ152؛
مزّی ، ج 8، ص 24ـ 25؛
ابن حجر عسقلانی ، 1415، ج 9، ص 216ـ 217). به گفتة برخی محدّثان ، وی احادیث را به صورت کتابهایی گرد آورده بوده و از آنها حدیث نقل می کرده است (مزّی ، ج 8، ص 25)، ولی در منابع ، نام کتابها و آثار وی نیامده است ( رجوع کنید به زرکلی ، ج 8، ص 140؛
کحّاله ، ج 13، ص 190). وفات وی را، به اختلاف ، از 204 تا 208 در مصر دانسته اند (ابن حبّان ؛
مزّی ، همانجاها؛
ذهبی ، 1401ـ 1409، ج 10، ص 129).

2) ابوحفص عَمْروبن ابی سلمة . بنا بر نوشتة ابن یونس ، وی از اهالی دمشق بود، به مصر رفت و در تنّیس اقامت گزید. از احفاد وی تا زمان ابن یونس عده ای در تنّیس اقامت داشته اند. او از اوزاعی ، حفص بن غَیلان ، مالک بن انس ، لیث بن سعد و دیگران سماع حدیث کرده است (ابن عساکر، ج 46، ص 60ـ61). به گفتة حُمَیدبن زَنجَویه ، احمدبن حنبل احادیثی را که تنّیسی روایت کرده ، معتبر می دانسته است (همان ، ج 46، ص 67؛
سمعانی ، ج 3، ص 96؛
ذهبی ، 1401ـ 1409، ج 10، ص 213). وی از جمله راویان احادیث در صحاح ستّه است . با این حال ، رجال شناسانی چون یحیی بن معین (ابن عساکر، ج 46، ص 68؛
ذهبی ، 1401ـ 1409، ج 10، ص 214) و ابوحاتم رازی و عُقَیلی وی را جرح کرده اند (مزّی ، ج 22، ص 54). امام شافعی نیز گاهی از وی بصراحت و گاهی ، با حذف نام و تعبیر «الثقة » حدیث نقل کرده است (ابن عساکر، ج 46، ص 61). تنّیسی کتاب المُوَطّأ مالک بن انس و برخی از احادیث و مطالب دیگری از اوزاعی را روایت کرده است (مزّی ، همانجا). وی در بیشتر آرای خود به اقوال مالک استناد می جسته و در این کار به مجموعة مدوّنی از سؤالات خود از مالک ارجاع می داده است (ابن عساکر، ج 46، ص 67). در الانساب به سبب افتادگی در متن چاپی یا نسخة خطی ، شرح حال وی با زندگی محدّثی معاصر با سمعانی در آمیخته ، زیرا به حوادثی اشاره شده که مدتها بعد از مرگ ابوحفص رخ داده بوده است ( رجوع کنید به سمعانی ، ج 1، ص 487). تنّیسی در 213 یا 214 درگذشت (ابن عساکر، ج 46، ص 69).

3) عبداللّه بن یوسف کِلاعی . وی از مردم دمشق بوده ولی به سبب اقامتش در تنّیس به این نام مشهور شده است . او از کسانی چون اسماعیل بن عُلَیه ، لیث بن سعد و مالک بن انس سماع حدیث کرده است . کسانی چون بخاری ، ابوحاتِم رازی ، یحیی بن معین ، یعقوب بن سفیان ، نسائی ، ابوداود و ترمذی از وی حدیث نقل کرده اند. بخاری ، یحیی بن معین ، ابوکامل بن عدی و دیگر رجال شناسان اهل سنّت ، وی را توثیق نموده اند (ابن عساکر، ج 33، ص 392، 398؛
مزّی ، ج 16، ص 334ـ 336؛
ذهبی ، 1401ـ1409، ج 10، ص 357ـ 358). مالک بن انس نیز تنّیسی را تکریم کرده است . از وی به عنوان راوی کتاب الموطّـأ مالک یاد شده و روایت او را از مالک یکی از معتبرترین روایتهای الموطّـأ دانسته اند (ابن عساکر، ج 33، ص 395ـ397؛
مزّی ، ج 16، ص 335ـ 336). تنّیسی در 218 درگذشت (ابن عساکر، ج 33، ص 395).

4) ابوعبداللّه بشربن بکر تنّیسی بَجَلی . بنا به گفتة محمدبن وزیر مصری ، وی در 224 متولد گردید. تنّیسی از اوزاعی ، ابومریم بکربن ابی مریم و دیگران سماع حدیث کرده است (ابن عساکر، ج 10، ص 173؛
مزّی ، ج 4، ص 95) و کسانی چون امام شافعی ، عبداللّه بن زبیر حُمیدی ، محمدبن عبداللّه بن عبدالحکم از او حدیث نقل کرده و ابوزَرعه و دارْقُطنی وی را ثقه معرفی کرده اند (ابن عساکر، همانجا؛
مزّی ، ج 4، ص 96؛
ذهبی ، 1401ـ1409، ج 9، ص 507ـ 508). وی بیشتر عمر خود را در تنّیس و دمیاط به سر برد و در 250 درگذشت (مزّی ، ج 4، ص 97).

5) ابومحمدبکربن احمد تنّیسی . وی از محدّثانی چون یونس بن عبدالاعلی ، محمدبن عبدالحکم و احمدبن محمد، مورخ مشهور تاریخ حمص ، در دمشق سماع حدیث کرده است (ابن عساکر، ج 10، ص 377؛
ذهبی ، 1415، حوادث و وفیات 331ـ350 ه . ، ص 51). مشهورترین کسی که از وی حدیث روایت کرده ، ابن یونس بوده که قول به ثقه بودن تنّیسی را نیز نقل کرده است (ذهبی ، 1401ـ1409، ج 15، ص 309). علاوه بر ابن یونس ، شریف میمون بن حمزة حسینی ، محمدبن مظفر و دیگران نیز از او حدیث شنیده اند (ابن عساکر، ج 10، ص 377ـ 378؛
ذهبی ، 1415؛
همو، 1401ـ1409، همانجاها). نمونه ای از احادیث منقول از او را ابن عساکر ثبت کرده است ( رجوع کنید به ج 10، ص 378). تنّیسی در 331 درگذشت (ذهبی ، 1401ـ1409، همانجا).

6) ابوبکرمحمدبن علی معروف به نقاش . تولد او را در 282 نوشته اند. در دمشق و شهرهای دیگر از کسانی چون محمدبن حُرَیم ، ابوبکر باغندی ، ابوعبدالرحمان نسائی ، محمدبن جعفر، زکریابن یحیی ' ساجی ، محمدبن جریر طبری و ابویعلی موصلی حدیث شنید. وی مقیم تنّیس بود (یاقوت حموی ، ج 2،

ص 54؛
ذهبی ، 1401ـ1409، ج 16، ص 234؛
ابن عماد، ج 3، ص 70). جمعی از محدّثان ، از جمله دارقطنی ، از او حدیث روایت کرده اند (ذهبی ، 1401ـ 1409، همانجا؛
ابن تغری بردی ، ج 4، ص 137). وی در 369 درگذشت . در برخی منابع ، به او تألیف کتابی نسبت داده شده است (ذهبی ، 1401ـ1409، ج 16، ص 235؛
صفدی ، ج 4، ص 115؛
ابن عماد، همانجا).

---

منابع :
(1) ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب ، بیروت 1414/1994؛
(2) ابن تغری بردی ، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة ، قاهره ?( 1383/1963 ) ؛
(3) ابن حبّان ، کتاب الثقات ، حیدرآباد دکن 1393ـ1403/ 1973ـ1983؛
(4) چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(5) ابن حجر عسقلانی ، تقریب التهذیب ، بیروت 1416/ 1996؛
(6) همو، کتاب تهذیب التّهذیب ، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت 1415/1995؛
ابن عساکر، تاریخ

(7) مدینة دمشق ، چاپ علی شیری ، بیروت 1415ـ1421/ 1995ـ2000؛
(8) ابن عماد؛
(9) محمدبن احمد ذهبی ، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام ، چاپ عمر عبدالسلام تدمری ، حوادث و وفیات 331ـ350 ه . ، بیروت 1415/ 1995؛
همو، سیر اعلام النبلاء ، چاپ شعیب ارنؤوط

(10) و دیگران ، بیروت 1401ـ 1409/ 1981ـ 1989؛
(11) زرکلی ؛
(12) سمعانی ؛


(13) صفدی ؛
(14) کحّاله ؛
(15) یوسف بن عبدالرحمان مزّی ، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال ، چاپ بشار عواد معروف ، بیروت 1400ـ1413/ 1979ـ1992؛
(16) یحیی بن شرف نووی ، تهذیب الاسماء و اللغات ، مصر: ادارة الطباعة المنیریة ( بی تا. ) ، چاپ افست تهران ؛
(17) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، بیروت 1399/ 1979.

/ داود الهامی و محمدکاظم رحمتی /