تِلِمْسانی ، محمد بن عباس ، عالم نحوی و فقیه مالکی قرن نهم . وی به تلمسانِ * الجزایر منسوب است و محمدبن عباس مَغربی نیز نامیده شده است . کنیه اش ابوعبداللّه و جد او محمدبن عیسی عُبّادی است . از تاریخ تولد و دورة کودکی او اطلاعی در دست نیست (دهخدا، ذیل «تلمسانی ، محمدبن العباس »؛ سخاوی ، ج 7، ص 278؛ زرکلی ، ج 6، ص 183).

تلمسانی علوم مختلف را از افرادی چون قاسم بن سعید عُقْبانی تِلِمْسانی و ابن مَرْزوق حفید فرا گرفت . مالکی مذهب بود و فقه مالکی آموخت و مفتی تلمسان و شیخ الشیوخ زمان خود در آنجا شد (کحّاله ، ج 10، ص 121؛ بغدادی ، ج 2، ستون 205؛ تنبکتی ، ص 547). تنبکتی (همانجا) نقل می کند که تلمسانی به القابی چون عالم علی الاطلاق ، حافظ متقن و امام علامه خوانده شده است . وی در هجدهم ذیحجّة 871 بر اثر طاعون درگذشت و در العُبّاد، یکی از مناطق ولایت تلمسان ، به خاک سپرده شد (کحّاله ؛ تنبکتی ، همانجاها).

برخی از آثار شناخته شدة تلمسانی عبارت اند از: تحقیق المقال و تسهیل المنال فی شرح لامیة الافعال که در 851 به پایان رسیده است و در شرح کتاب لامیة الافعال ابن مالک در علم صرف است ؛ شرح جمل الخونجی در منطق ؛ العروة الوثقی فی تنزیه الانبیاء عن فِرْیَة الالقاء ؛ و فتاوی (حاجی خلیفه ، ج 2، ستون 1536؛ تنبکتی ؛ زرکلی ؛ کحّاله ، همانجاها).

---

منابع :
(1) اسماعیل بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 2، در حاجی خلیفه ، ج 6؛
(2) احمدبابابن احمد تنبکتی ، نیل الابتهاج بتطریز الدّیباج ، چاپ عبدالحمید عبداللّه هرامة ، طرابلس 1398/ 1989؛
(3) دهخدا؛
(4) زرکلی ؛
(5) محمدبن عبدالرحمان سخاوی ، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع ، قاهره ( 1354ـ 1355 ) ؛
(6) کحّاله .

/ داود الهامی /