responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3744

 

تُقُرْت (صورت متداول توگورت ) ، شهری در صحرای الجزایر واقع در 160 کیلومتری شمال شرقی ورقله (ورگله ) و 100 کیلومتری جنوب غربی الوادی و 208 کیلومتری جنوب بِسْکْرَه ( 8 33 عرض شمالی ، َ4 6 طول شرقی ).

پیشینه . برطبق نوشتة ابن خلدون ( رجوع کنیدبه ج 7، ص 64)، بخش کوچکی از قبیلة بربر ریغه بر تمام ناحیة بین بسکره و ورقله ــ که در آنجا با دیگر گروههای بربر زَناته ترکیب شدند ــ فرمان می راندند. یهودیانی نیز در این منطقه ساکن بودند. این شهر مدتی طولانی به شاهزادگان حاکم بر مغرب یا حکام بسکره وابسته بود، اما از قرن هشتم ـ دوازدهم / چهاردهم ـ هجدهم ، پایتخت منطقة وسیعی بود که بنوجِلّاب بر آن حکم می راندند. سلیمان بن جلّاب ، شاهزادة مراکشی که منسوب به خاندان مَرینیان بود، در مراجعت از سفر حج در تقرت توقف کرد، در آنجا مسجدی ساخت و با کمک چادرنشینان محلی به عنوان حاکم مستقل آنجا به رسمیت شناخته شد. خاندان بنوجلاّ ب ــ که گورهایشان هنوز در گورستان سلطنتی این شهر وجود دارد ــ چهار قرن ، میان تلاطمهای گوناگون حکم راندند. بخشی از این تلاطمها به علت کشمکش میان خانواده های بزرگ محلی و بخشی به علت مداخلة خارجی ترکها بود. در قرن دهم / شانزدهم ، بیگلربیگی صلاح رئیس ، شهر را غارت کرد و پانزده برده خراج سالانه مقرر داشت . در قرن دوازدهم / هجدهم ، بنوجلّاب حاکمیت بیگهای قسنطینه را ــ بدون پرداخت هیچ نوع خراجی به آنها ــ به رسمیت شناختند؛ ازینرو، بیگها بارها سعی کردند که نمایندگان خود، بنو قنة بسکره ، را جانشین آنان کنند. صلاح رئیس در 1202/ 1788 و احمد مملوک در1236/ 1821 تقرت را محاصره کردند، که بی ثمر بود. در دورة پیشروی استعمار فرانسه ، سلیمان بن جلاّ ب برای مقابله با دشمن جدید با شریف ورقله متحد شد. یکی از ستونهای نظامی فرانسویان در 1270/ 1854 تقرت را اشغال کرد و در آنجا پادگان ساخت . به هنگام شورشی که در 1288/ 1871 روی داد، افراد این پادگان قتل عام شدند و شورش بسرعت سرکوب شد. امروزه تقرت در قسمتی از مناطق جنوبی الجزایر مستقل قرار دارد.

نقش اقتصادی . تقرت ، مرکز وادی ریغ ، آبشخور وسیع صحرای سفلاست و از چاههای آرتِزین برای آبیاری برخوردار است و هوای بسیار خشکِ مناسب برای خرماهایی با کیفیت بالا، از گونة دگلت نور ، دارد؛ ازینرو، با حدود پنجاه دهکدة بزرگ و دو میلیون درخت خرما، اولین تولیدکنندة خرمای صحراست .

تقرت از این موقعیت نیز بهره مند است که در محور قسنطینه ـ بسکره ـ تقرت ـ ورقله ، که همواره جادة مهمی بوده ، قرار گرفته است . در قرون وسطا، این محور مسیر کاروانی ماورای صحرا بود و ورقله را به آگادس و گائو مرتبط می کرد. در دورة استعمار فرانسه ، راه آهنی ، در اصل برای تجارت خرما، تا تقرت کشیده شد که قطار آن در فصل برداشت خرما، هر شب با خرماهای بارگیری شده به مقصد شمال حرکت می کرد. امروزه این راه آهن نقشهای متنوعی دارد، اما موقعیت تقرت به عنوان محل انتقال کالا از راه آهن یا جاده و نقش آن به عنوان مکان توزیع



محصولات شمال در پهنه ای وسیع از صحرا، همواره محفوظ بوده است . در 1339 ش / 1960، این شهر مهمتر از ورقله بود.

استقلال الجزایر به این نقش منطقه ای تقرت آسیب رساند، اما این شهر توانست خود را سازگار کند. ورقله از خط مشی حکومت ضربة شدیدی دیده ، ولی تقرت پویایی و دادوستد اختصاصی خود (عمده فروشی و صنایع خدماتی ، بازار مهم خرما و مشاغل تولیدی گوناگون ) را حفظ کرده است . ورقله هم اکنون ( 1379 ش / 2000 میلادی ) 000 ، 85 سکنه دارد.

شهر. در شرق آن نخلستانها و حاشیة فلات ، و در غرب آن گرانکوههای تَلماسه ای قرار دارد. قلب شهر را قصر، مِستاوه ، تشکیل می دهد که مسجد بزرگی متعلق به قرن دوازدهم / هجدهم بر آن مشرف است . شهر از گِل و گچ و تنة درختان نخل ساخته شده و با کوچه (ساباط )هایی که تا صدها متر روی آنها را پوشانده اند در فصل گرم بسیار خوشایند است . این شهر خصوصیت طرحی را دارد که در آن از مرکزی واحد، انشعاباتی صورت گرفته باشد. ارتش فرانسه در اوایل قرن چهاردهم / پایان قرن نوزدهم ، نیمی از منطقة اصلی شهر را که به شکل دایره بود، ویران کرد و باقی ماندة آن را سیل (1369 ش / 1990) و تصمیمات مقامات دولتی خراب کرد.

مردم تقرت سفیدپوست اند، ولی جمعیتهایی از کشاورزان روستایی سیاه پوست ، حَشاشْنه ، نیز در آنجا وجود دارد که مهمترین آنها به نام نِزْله در محل اولیة شهر تقرت است ؛ یعنی محلی که پیش از قرن دهم / شانزدهم نیز وجود داشته است .

امروزه مردم تقرت مایل اند در نواحی جدیدی استقرار یابند که به طور فزاینده در حال پُرکردنِ فضای بین نخلستانها و جادة ملی (حوزة وسیع صنعتی و جمعیتی ) است . نخلستانهای مشرق شهر را آبراه بزرگی (به طول 150 کیلومتر) ــ که تمام منطقة وادی ریغ را آبیاری می کند ــ احیا کرده است .


منابع :
(1) ( ابن خلدون ) ؛


(2) A. Amiche, "L'espace urbain de Touggourt (Oued Righ), إtude d'amإnagement", diss. Univ. of Provence 1994, unpubl.;
(3) Ch. Ferraud, "Les Ben Djella ª b, sultans de Touggourt", in Rev. Afr., Algiers (1879);
(4) idem, Le Sahara constantinois , Algiers 1877;
(5) Cl. Nesson, "Structure agraire et إvolution sociale dans les oasis de l'Oued Righ", in Travaux de l'Inst. de Recherches Sahariennes , Algiers (1966), 85-127;
(6) J. -J. Perennes, Structures agraires et dإcolonisation, les oasis de l'Oued R'hir ) Algإrie ), Algiers and Paris 1979;
B. Verlet, "Touggourt et

(7) Ouargla, deux fonctions urbaines", in Travaux de l'Inst. de Recherches Sahariennes , Algiers (1960).

/ م . کوت ( د. اسلام ) /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3744
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست