responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3487

 

تِرمانینی ، خاندانی از علما و فقها و مفتیان شافعی حلب در قرن سیزدهم و چهاردهم . نسب این خاندان به عبداللّه بن مسعود، صحابی مشهور، می رسد (طبّاخ ، ج 7، ص 394). مولد این خاندان قریة تِرمانین در غرب حلب بوده است (همان ، ج 7، ص 235). از افراد شناخته شدة این خاندان می توان به سه تن اشاره کرد:

1) محمد نورالدین بن عبدالکریم ، مفتی و مؤلف . در 1198 به دنیا آمد. در حلب ، قرآن و مقدمات عربی و علوم دینی را از پدر خود و دیگر علما آموخت (همان ، ج 7، ص 234ـ235؛ زرکلی ، ج 7، ص 126). او در 1220 برای ادامة تحصیل به دانشگاه الاَزهر مصر رفت و از علما و استادانی چون شیخ محمد شنوانی ، شیخ حسن قویسنی ، شیخ حسن عطّار، شیخ عبداللّه شَرقاوی علم آموخت (طبّاخ ، ج 7، ص 235) و در 1233 به حلب بازگشت و در جامع اموی و مدارس عثمانیّه و قرناصیّه به تدریس پرداخت . در 1238 به سمت مفتیِ مذهبِ شافعی برگزیده شد، و تدریس در مدرسة رحیمیّه نیز به او واگذار گردید (همانجا).

محمد تألیفات متعددی داشته است ، از جمله : حاشیه بر منهج الطلاب در فروع فقه شافعی ؛ شرح عقودالجمان در علم معانی بیان ؛ شرح تهذیب در علم منطق ؛ شرح آجرومیّه ؛ و مجموعه فتواهای خود او در علم نحو. ترمانینی مجموعه شعری نیز داشته است (زرکلی ، ج 7، ص 126ـ127؛ طبّاخ ، ج 7، ص 235ـ236؛ کحّاله ، ج 10، ص 190). وی نزد بزرگان حلب از موقعیت خاصی برخوردار بود. زمانی که ابراهیم پاشای مصری حلب را تسخیر کرد، محمد در جلوگیری از مفاسد اجتماعیِ قوای مصری سهم بسزایی داشت (طبّاخ ، ج 7، ص 239ـ240). وی در 1250 درگذشت .

2) احمدبن عبدالکریم ، مفسر، مفتی ، متصوف و مؤلف . در 1208 به دنیا آمد، در شش سالگی با پدرش به حلب هجرت کرد و به حفظ قرآن و خواندن دیگر علوم مقدماتی پرداخت ، در 1230 برای تکمیل تحصیلات به قاهره رفت و در دانشگاه الازهر به تحصیل علوم عقلی و نقلی پرداخت . او در سلوک و طریقت روش خلوتیّه را از شیخ احمد صاوی اخذ کرد. پس از سیزده سال تحصیل در الازهر، در 1243 به حلب برگشت (همان ، ج 7، ص 349، 352ـ353؛ زرکلی ، ج 1، ص 155). در 1250، پس از فوت برادرش محمد، متولی ایفای وظایف او در امر فتوا و تدریس شد و تا 1293 که درگذشت ، به تدریس و فتوا و تألیف مشغول بود (طبّاخ ، ج 7، ص 353ـ354). وی در علوم مختلف تألیفاتی داشته و به گفتة طبّاخ بیست تألیف و کتابی در هفت مجلد در علم کیمیا داشته است (ج 7، ص 359ـ360).

3) عبدالسلام بن محمدبن عبدالکریم ، مفتی و ادیب و محدّث . در 1238 به دنیا آمد، علوم مقدماتی متداول را از پدرش فراگرفت ، در 1250 به قصد ادامة تحصیل با پدرش به مصر رفت و در همان سال پدر خود را از دست داد (همان ، ج 7، ص 389ـ390). عبدالسلام در جامع الازهر به یادگیری علوم و فنون مختلف پرداخت ؛ حدیث و تفسیر را از طنطاوی و دیگران و علوم عقلی و نقلی را از شیخ احمد بَهیّ فراگرفت . هم زمان با تحصیل در الازهر، به تدریس نیز اشتغال داشت (همان ، ج 7، ص 390). در 1266 پس از شانزده سال تعلم و تعلیم ، و با دریافت اجازة روایت از عموم علمای الازهر به درخواست عمویش ، شیخ احمد، به حلب برگشت (همانجا). عبدالسلام در راه بازگشت از مصر به قدس رفت و با افاضل آنجا دیدار کرد و از آنجا به بیروت و شام رفت واز علامه کُزبری اجازة روایت حدیث گرفت ، سپس به حلب رفت و با هدایت عمویش در جامع صروی به تدریس پرداخت و پس از فوت عمویش ، مدرّس مدرسة رحیمیّه شد. بسیاری از علما از وی علم آموختند، از جمله شیخ احمد زویتینی ، شیخ سعید سنکری ، شیخ احمد کواکبی و شیخ عبداللّه سلطان . پس از آن در جامع اموی به تدریس حدیث پرداخت . بزرگان و اعیان حلب ، از جمله جمیل پاشا حاکم حلب ، در درس حدیث او حاضر می شدند.

عبدالسلام در فن شعر و نثر مهارت بسیاری داشته و قواعد فقهی و مطالب علمی و دینی را به نظم در می آورده است . وی دیوان شعری داشته که قسمت اعظم آن از بین رفته است . تاریخ درگذشت او را 1305 نوشته اند (همان ، ج 7، ص 389ـ391؛ زرکلی ، ج 4، ص 8). از تألیفات اوست : ذخائر الآثار فی تراجم رواة الحدیث و الآثار ؛ تذکرة الوعاظ لجمیل المعانی و الالفاظ در حدیث ؛ لطف التعبیر علی شرح التحریر در فقه شافعی ؛ رفع الخلاف والشقاق فی احکام الطلاق (کحّاله ، ج 5، ص 227؛ طبّاخ ، ج 7، ص 393؛ برای آگاهی از دیگر آثار او رجوع کنید به مجاهد، ج 1، ص 331).


منابع :
(1) زرکلی ؛
محمدراغب طبّاخ ، اعلام النبلاء بتاریخ حلب

(2) الشهباء ، چاپ محمد کمال ، حلب 1408ـ1409/ 1988ـ1989؛
(3) کحّاله ؛
(4) زکی محمد مجاهد، الاعلام الشرقیة فی المائة الرابعة عشرة الهجریة ، بیروت 1994.

/ عبداللّه کیانی فرید /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3487
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست