responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3465

 

تُرکاشْوَند ، از طوایف چادرنشین استان همدان ، مرکّب از چهار تیرة رحمتی ، سلیمانی ، ملک جانی / ملی جانی و مرشدعلی . سردسیر این طایفه در دامنه های شمالی کوه الوند تا کوههای کشانی و آرتیمان در نزدیکی تویسرکان ، و گرمسیر آنان در استانهای کرمانشاه (بعضی روستاهای حوالی صحنه و کنگاور و کرمانشاه )، ایلام (دره شهر) و خوزستان (اندیمشک و دزفول ) قرار دارد (برقعی ، ص 3، 5، 33ـ 35؛ مرکز آمار ایران ، 1369 ش ، ص 17). مرتعِ چمنِ اَندائی واقع در لاله جینِ (لالجین ) همدان نیز بیش از یک قرن پیش از مراتع آنان بوده (سالور، ج 1، ص 380) که نشان می دهد مراتع سردسیری ترکاشوندها در گذشته گسترده تر از امروزه بوده است . طبق آخرین سرشماری عشایری (1377 ش ) جمعیت چادرنشینان ترکاشوند بالغ بر 919 خانوار بود (مرکز آمار ایران ، 1378 ش ، ص 14).

ترکاشوندها هرگز سازمان سیاسی یکپارچه ای نداشته و هیچگاه تحت امر یک ایلخان نبوده اند (برقعی ، ص 4). طبق گزارشهای موجود، ادارة این طایفه معمولاً با حکومت همدان بوده است . قهرمان میرزا سالور (همانجا) در خاطرات خود ضمن اخبار سال 1308 آورده که حکومت ، ادارة «ایل ترکاشوند» را به طاهرخان (احتمالاً مفتح الدوله قراگوزلو) واگذار کرده است . سازمان اجتماعی چادرنشینان ترکاشوند مبتنی بر طایفه و تیره و کُرَنگ است . هر کرنگ مرکّب از چند خانوار چادرنشین است که مراتع مشترک دارند (برقعی ، ص 3ـ4). ترکاشوندها خود را لُر می انگارند و معتقدند که اعقابشان بین 200 تا 250 سال پیش بر اثر تعدیات خوانین لرستان از اَلَشتر به ناحیة همدان مهاجرت کرده اند و برای تمایز از طوایف ترک همدان ، عنوان ترکاشوند را برای خود برگزیده اند (همان ، ص 3). تنها قرینه ای که گمان مهاجرت اعقاب ترکاشوندها را به حدود همدان تقویت می کند، وجود تیرة قدیمی ترک کاشه وند، از طایفة یوسف وند از طوایف سلسله (چاغروند خرم آبادی ، ص 195)، در ناحیة الشتر لرستان است که از گذشته مسکن طوایف سلسله بود ( جغرافیای لرستان ، ص 46). سلسله حدود یکصدسال پیش در الشتر سکونت داشت (چاغروند خرم آبادی ، ص 195ـ196). امروز نیز طایفه ای به همین نام در لرستان سکونت دارد (ساکی ، ص 135؛ امان اللهی بهاروند، ص 168).

زبان ترکاشوندها ترکیبی از کردی و لُری است ، با این تفاوت که بعضی از آنان به فارسی و ترکی نیز تکلم می کنند. این زبان پیش از آنکه حاصل اختلاط طوایف کرد و لر باشد (برقعی ، ص 3) می تواند نشانه ای از تعلق ترکاشوندها به گروه طوایف لک * (جنوبیترین طوایف کرد) باشد که در حدفاصل اقوام کرد و لر به سر می برند. آنچه این احتمال را تقویت می کند شباهتهای فراوان طوایف سلسله ــ که ترکاشوندهای لرستان نیز از آنها هستند ــ به قوم کرد است (ساکی ، ص 131).

باتوجه به تعداد کم چادرنشینان کرد جُمور/ جمیر همدان در گذشته ( رجوع کنید به چاغروند خرم آبادی ، ص 195) و حال ( رجوع کنید به مرکز آمار ایران ، 1378 ش ، ص 15)، مجاورت و اختلاط این دو گروه چادرنشین ــ که بخشی از سال را در میان مردم ترک زبان به سر می بردند ــ نمی تواند سبب ادغام طایفة بزرگتر ترکاشوند در میان کردان جمور گردد، مگر آنکه جمورها و ترکاشوندها هر دو متعلق به یک گروه قومی ، یعنی لکها، باشند. جمورهای همدان ، از طوایف باجلان * و از جمله لک محسوب می شوند (مردوخ ، ج 1، ص 78، 86).


منابع :
(1) سکندر امان اللهی بهاروند، قوم لر: پژوهشی در بارة پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران ، تهران 1370 ش ؛
(2) محمد برقعی ، چادرنشینان دامدار ایل ترکاشوند ، همدان : دانشگاه بوعلی سینا، 1356 ش (پژوهش تکثیر شده )؛
(3) جغرافیای لرستان : پیشکوه و پشتکوه ، چاپ سکندر امان اللهی بهاروند، خرم آباد 1370 ش ؛
(4) رحیم چاغروند خرم آبادی ، جغرافیای لرستان ، چاپ ایرج افشار و احمد شعبانی ، در شقایق ، سال 1، ش 3 و4 (پاییز و زمستان 1376)؛
(5) علی محمد ساکی ، جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان ، خرم آباد ?( 1343 ش ) ؛
(6) قهرمان میرزا سالور، روزنامة خاطرات عین السلطنه ، ج 1: روزگار پادشاهی ناصرالدین شاه ، چاپ مسعود سالور و ایرج افشار، تهران 1374 ش ؛
(7) محمد مردوخ ، تاریخ مردوخ : تاریخ کرد و کردستان ، سنندج ?( 1351 ش ) ؛
(8) مرکز آمار ایران ، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده 1366: نتایج تفصیلی استان باختران ، تهران 1369 ش ؛
(9) همو، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده 1377: نتایج تفصیلی کل کشور ، تهران 1378 ش .

/ علی پورصفر قصابی نژاد /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3465
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست