بالَه وند (یا بالَوَنْد) ، از طوایف لر، ساکن هُلیَلان * در استان ایلام . ظاهراً نام باله وند با باله نسبت دارد. در میان نام رؤسای قدیمی ایل ، نامهای باله و میرباله و بالة دوم دیده می شود. باله وندها اصلاً شاخه ای از «بزرگ ایل » دِلفانِ لرستان اند که گویا به دلیل اختلافاتی که در منطقة دلفان بروز کرد، محل سکونت خویش را ترک و به هلیلان کوچ کردند. اولین رهبر ایل ، پس از جدایی از دلفان ، قائد زین الدین نام داشت . فرزند او باله یا میرباله نام داشت و به نظر می رسد که طایفه نام خود را از او گرفته باشد. تیره های مختلف طایفة باله وند نیز سلطة تیرة باله وند را پذیرفتند و کلاً به صورت ایل واحد در آمده به طایفة باله وند شهرت یافتند. تیره های مهم این طایفه عبارت اند از: باله وند، داجیوند، کوشوند، خَلَف وند، بَهِمیاروند، پیراحمدوند، لُره وند.

تیرة باله وند در شاه بُداق و گَشان و اطراف هلیلان ساکن اند. این تیره شاخه های متعددی دارد که عبارت اند از: زنگی وند، میرخان وند، جواهرقلی ، نیره وند. دو تیرة اخیر عثمانوند هستند و به میان باله وندها کوچ کرده اند. محل سکونت داجیوندها تُوِه ماهیزان ، واقع در جنوب غربی هلیلان ، است . مهمترین شاخه های داجیوند عبارت اند از: قادروند، کاکُولوند، برفینه وند. کوشوندها در کنار آب صیمره و شاره ساکن اند و مهمترین شاخه های این تیره عبارت اند از: سامیروند، طَهمازوند، اطاقوند، درویش . شاخة اخیر خدّامِ امامزاده عینعلی اند. تیره های خلف وند و بهمیاروند و پیراحمدوند و لره وند شاخه های فرعی ندارند. خلف وندها در بان لَکان جای دارند. لره وندها دیرتر از سایر تیره های باله وند خاک دلفان را ترک کردند و در پشت تنگ هلیلان مسکن گرفتند. سابقاً دو تیره موسوم به تالوند و خالوند نیز جزو طایفة باله وند بود، ولی امروزه خالوندها در «سرفیروزآباد» کرمانشاه ساکن اند و تالوندها در دُروفرامان به سر می برند. یکی از شاخه های باله وند نیز با کمک والی و به رهبری قائد مراد نامی ، از آن جدا و به تیرة قائد مرادوند موسوم شد. باله وندها بیشتر شیعی اثنی عشری اند، ولی سابقاً در زمرة پیروان خانوادة مشعشعی اهل حق بودند. پایتخت معنوی این خانواده در دروفرامان ، در مجاورت هلیلان ، قرار داشت . اینک پیروان اهل حق را فقط در میان داجیوندها و لره وندها می توان یافت . باله وندها مردمانی آرام و صلح طلبند، که در شورشهای لرستان و در دورة خانخانی بیشتر در سایة حمایت والیان و حکّام دولت قرار گرفتند. این طایفه به زیبایی و بلند بالایی معروف اند.

/ علی محمد ساکی /