تُجیبی ، صفوان بن ادریس مُرسی ، ادیب و شاعر و کاتب قرن ششم . در مُرسیه ، از شهرهای اندلس ، متولد شد. در تاریخ تولد او بین سالهای 560 و 561 اختلاف هست (یاقوت حموی ، ج 12، ص 10ـ11؛ بروکلمان ، ج 5، ص 130؛ فرّوخ ، ج 5، ص 550). ابن خطیب (ج 3، ص 349) کنیة او را ابوبِحر آورده است . تجیبی نزد افراد بنام اندلس ، چون ابن رُشد فیلسوف (متوفی 595) و ابن مَضاء (متوفی 592)، تحصیل کرد و ابن بشکُوال (متوفی 578) به وی اجازة روایت داد (یاقوت حموی ، ج 12، ص 10؛ مقّری ، ج 5، ص 62؛ بروکلمان ؛ فرّوخ ، همانجاها). وی شاگردان بنامی نیز داشته است (مقّری ، همانجا). در منابع به مذهب او اشاره نشده است ، ولی از سروده هایش می توان به دلبستگی او به پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام پی برد. وی در 16 شوال 598 در مرسیه درگذشت (ابن خطیب ، ج 3، ص 359؛
مقّری ، ج 5، ص 69ـ70؛
فرّوخ ، همانجا).

ذوق ادبی و مهارت تجیبی در نظم و نثر یکسان بوده است (مقّری ، ج 5، ص 62) و ابن مَرْج الکُحل (متوفی 634)، از شاعران اندلس ، او را در نامه ای «ادیب الاندلس » خطاب کرده است (مقّری ، ج 5، ص 57). اشعار او در قالبهای قطعه ، غزل و قصیده است و قصایدی در ستایش پیامبر صلی اللّه علیه وآله و سلم دارد. همچنین مرثیه هایی دارد که بیشتر در رثای خاندان پیامبر، بویژه امام حسین علیه السلام ، است . وصف طبیعت ، نیز از جمله مضامین شعری اوست (مقّری ، ج 5، ص 63ـ65، 66ـ67؛
فرّوخ ، ج 5، ص 550 ـ551).

آثار تجیبی عبارت است از: زادُالمسافر و غُرّةُ مُحیّا الادب السافر که مجموعه شعری از شاعران اندلس است ، (قس حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 372، ج 2، ستون 946). ابن ابّار قُضاعی (متوفی 658) تحفة القادم را در معارضه با زادالمسافر که خود تکمله ای بر قَلائدالعِقیان فتح بن خاقان (متوفی 528) است ، نگاشت ؛
بُداهة المُتَحَفّز و عُجالة المستوفز (قس حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 227؛
بغدادی ، ج 1، ستون 168) معروف به العُجالة در دو بخش که نمونه هایی از نظم و نثر او را دربر دارد؛
الرِّحلة ؛
دیوان شعر وی ؛
و کتاب ادباءالاندلس که به علت مرگش ، ناتمام ماند (یاقوت حموی ، ج 12، ص 11؛
مقّری ، ج 5، ص 63؛
زرکلی ، ج 3، ص 205؛
فرّوخ ، ج 5، ص 550).

---

منابع :
(1) ابن خطیب ، الاحاطة فی اخبار غرناطة ، چاپ محمد عبداللّه عنان ، قاهره 1393ـ1397/ 1973ـ1977؛
(2) کارل بروکلمان ، تاریخ الادب العربی ، ج 5، نقله الی العربیة رمضان عبدالتواب ، قاهره 1975؛
(3) اسماعیل بغدادی ، ایضاح المکنون ، ج 1، در حاجی خلیفه ، ج 3؛
(4) حاجی خلیفه ؛
(5) زرکلی ؛
(6) عمر فرّوخ ، تاریخ الادب العربی ، ج 5، بیروت 1985؛
(7) احمدبن محمد مقّری ، نفح الطیب ، چاپ احسان عباس ، بیروت 1388/ 1968؛
(8) یاقوت حموی ، معجم الادباء ، مصر 1355ـ1357/ 1936ـ 1938، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) .

/ سیدمحمد حسینی /