responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3300

 

تجلّی شیرازی ، علیرضا ، متخلص به تجلّی ، عالم و شاعر قرن دهم و یازدهم . از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست . در خانواده ای از بزرگان اردکان فارس به دنیا آمد. در طفولیت برای تحصیل به اصفهان رفت و از شاگردان مشهور آقاحسین محقق خوانساری (متوفی 1098) شد (نصرآبادی ، ص 168؛ آذربیگدلی ، ص 271). در عهد شاه جهان (1037ـ 1068) به هندوستان سفر کرد و تعلیم ابراهیم خان (متوفی 1121)، از امرای شاه جهان ، را عهده دار شد (نصرآبادی ، همانجا؛سرخوش لاهوری ، ص 19)، پس از چندی به اصفهان بازگشت و در آنجا ساکن شد. شاه عباس دوم (حک : 1052ـ1077) در 1072 سیورغالی در اردکان به او بخشید. تجلّی در اصفهان به مباحثه و تدریس و تألیف پرداخت (نصرآبادی ، ص 169؛ صبا، ص 147). در سفری ملازم شاه سلیمان (حک : 1077 یا 1078ـ1105) بود (نصرآبادی ، همانجا). تاریخ دقیق فوت او معلوم نیست ؛ برخی تذکره ها سال 1083 را ذکر کرده اند ( رجوع کنید به راشدی ، بخش 1، ص 156)، اما به گفتة خوانساری (ج 2، ص 353)، او پس از مراجعت از سفر مکه ، در 1085 در شیراز درگذشته است .

آثار تجلّی عبارت اند از: ترجمة قرآن کریم به فارسی با عنوان ترجمة سلطانی ؛ تفسیر سلیمانی ، که آن را به شاه سلیمان اهدا کرده است (استوری ، ج 1، ص 189)؛ سفینة النجاة ، رساله ای در بارة اصول عقاید شیعه خاصّه در بارة امامت که نسخه ای از آن با تاریخ 1067 به شمارة 5249 در کتابخانة شمارة یک مجلس شورای اسلامی محفوظ است (افشار و دیگران ، ج 16، ص 77ـ 78)؛ حاشیه بر حاشیة ملاعبداللّه یزدی بر تهذیب المنطق تفتازانی ، که نسخه ای از آن متعلق به سدة یازدهم به شمارة 2ر327 در کتابخانة شمارة دو مجلس شورای اسلامی (سنای سابق ) موجود است (دانش پژوه و علمی انواری ، ج 1، ص 166)؛ رساله ای در منع نماز جمعه در زمان غیبت امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف (خوانساری ، همانجا) و مثنوی معراج الخیال ، اثر معروف او، که در 1343 در بمبئی به چاپ رسیده است . این مثنوی که در بحر رمل سروده شده ، گفتگوی شاعر است با عقل و هوس و جنون و در نهایت عشق ، و اعتراف همة آنها به ناتوانی خود در برابر عشق . شاعر نتیجه می گیرد که جان انسان در جستجوی عشق است و حتی عشق مجازی می تواند راهنمای عشق حقیقی باشد (تجلّی شیرازی ، ص 105). تجلّی ظاهراً دیوان شعری داشته ، زیرا شاملو (ج 2، ص 95) تعداد ابیات مدوّن او را بیش از ده هزار بیت ذکر کرده و گلچین معانی نیز به نسخة کهن مثنوی معراج الخیال همراه با دیوان وی به تاریخ 993 ( که با توجه به عصر زندگی تجلّی غریب می نماید! ) در کتابخانة عبدالحسین بیات (متوفی 1347 ش ) اشاره کرده است (ص 65).


منابع :
(1) لطفعلی بن آقاخان آذربیگدلی ، آتشکدة آذر ، چاپ جعفر شهیدی ، چاپ افست تهران 1337 ش ؛
چارلز آمبروز استوری ، ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری ، ترجمة یو. ا. برگل ( به روسی ) ، مترجمان یحیی آرین پور، سیروس ایزدی ، و کریم کشاورز، چاپ احمد منزوی ، تهران

(2) 1362 ش ـ ؛
(3) ایرج افشار، محمدتقی دانش پژوه ، و علینقی منزوی ، فهرست کتابخانة مجلس شورای ملی ، ج 16، تهران 1348 ش ؛
(4) علیرضابن حسین تجلّی شیرازی ، معراج الخیال ، نسخة خطی کتابخانة ملک ، ش 5 ر 4671؛
(5) خوانساری ؛
(6) محمدتقی دانش پژوه و بهاءالدین علمی انواری ، فهرست کتابهای خطی کتابخانة مجلس سنا ، ج 1، تهران ( بی تا. ) ؛
(7) حسام الدین راشدی ، تذکرة شعرای کشمیر ، بخش 1، لاهور 1983؛
(8) محمدافضل بن محمدمعصوم سرخوش لاهوری ، کلمات الشعرا: مشتمل بر ذکر شعرای عصر جهانگیر تا عهد عالمگیر ، چاپ صادق علی لاهوری ، لاهور ( 1942 ) ؛
(9) ولی قلی بن داودقلی شاملو، قصص الخاقانی ، چاپ حسن سادات ناصری ، تهران 1371ـ1374 ش ؛
(10) محمدمظفر حسین بن محمد یوسفعلی صبا، تذکرة روز روشن ، چاپ محمدحسین رکن زاده آدمیت ، تهران 1343 ش ؛
(11) احمد گلچین معانی ، «فهرست قسمتی از کتب خطی کتابخانة مرحوم عبدالحسین بیات » در نسخه های خطی : نشریة کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران ، ج 6، زیرنظر محمدتقی دانش پژوه و ایرج افشار، تهران 1348 ش ؛
(12) محمدطاهر نصرآبادی ، تذکرة نصرآبادی ، چاپ وحید دستگردی ، تهران 1361 ش .

/ مریم بهاری /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3300
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست