responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3232

 

تبریزی ، محمدرضا بن عبدالمطلب ، فقیه ، خطیب ، خوش نویس و شاعر شیعی قرن دوازدهم . تاریخ ولادت او معلوم نیست . تحصیلات خود را ابتدا نزد شیخ مهدی فُتُونی و آقاباقر مازندرانی ، و بعد نزد وحید بهبهانی به انجام رساند (تربیت ، ص 198) و از سید عبدالعزیزبن احمد نجفی و شرف الدین محمدمکی عاملی اجازة روایت گرفت (آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 13، ص 7). وی مدتی در تبریز، مشهد و شیراز به وعظ و خطابه و اقامة نماز جماعت پرداخت . در شیراز به کریمخان زند تقرب جست و از جانب او به سمت «قاضی عسکر»ی منصوب شد. در 1193، با درگذشت کریمخان زند و افول سلسلة زندیه ، به عتبات عراق سفر کرد و در آنجا مورد احترام سلیمان پاشا والی بغداد قرار گرفت (مفتون دنبلی ، بخش 1، ص 189ـ192؛ تربیت ، همانجا)، پس از چندی به کردستان رفت و به خسروخان پیوست ، سپس به قره باغ و بعد به قزوین رفت . او سرانجام در همان شهر یا در تهران به سال 1208 درگذشت (مفتون دنبلی ، بخش 1، ص 189ـ190، 193؛ تربیت ، همانجا؛ حبیب آبادی ، ج 2، ص 345).

تبریزی حافظه و هوش و ذکاوت زیادی داشت . انواع خط را بخوبی می نوشت و در خطابه توانا بود (مفتون دنبلی ، بخش 1، ص 179ـ180) و مدتی از عمر خویش را در انزوا به سر برد (همان ، بخش 1، ص 182). وی دو برادر بزرگتر از خود به نامهای محمدابراهیم و محمداسماعیل و نیز فرزندی به نام صدرالدین داشته که هر سه اهل علم بوده اند (آقابزرگ طهرانی ، 1404، جزء 2، قسم 2، ص 560 ـ561، 668). صدرالدین ابتدا نزد پدرش به تحصیل علم پرداخته و به فارسی و عربی شعر می سروده است (حبیب آبادی ، ج 2، ص 345ـ346).

تبریزی کتابهایی در فقه و حدیث تألیف کرده است ، از جمله : 1) الاشارات فی الفقه که فتاوی اوست و به سبک تبصرة علامه حلّی نوشته است . این کتاب را به سفارش استادش شیخ مهدی فتونی تألیف کرد (آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 11، ص 77، ج 14، ص 201)؛ 2) الشفاء فی اخبار آل المصطفی یا الشافی الجامع بین البحار والوافی ؛ آقابزرگ طهرانی این کتاب را مجموعه روایاتی بر مبنای روش بحارالانوار ، و قزوینی آن را خلاصة دو کتاب بحارالانوار و الوافی با برطرف کردن اشکالات آنها دانسته است . تبریزی این کتاب را در 1178 به پایان رسانده است (آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 13، ص 7، ج 14، ص 199؛ قزوینی ، ص 154)؛ 3) المصابیح فی شرح المفاتیح ، شرح مفاتیح الشرایع فیض کاشانی در فقه است . او در 22 محرّم 1182 در بازگشت از مشهد، از راه یزد به عراق سفر کرده و در یزد تقریظ شیخ عبدالنبی بن محمدتقی قزوینی را بر کتاب خود گرفته است . همچنین نسخه ای از این کتاب را در 1201 برای طلاب علم در نجف وقف کرده است (آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 13، ص 7، ج 21، ص 79ـ80)؛ 4) هدایة المسترشدین در اثبات وجوب نماز جمعه .

تبریزی همچنین بر کتابهای طهارت و صلاة قواعد الاحکام علامه حلّی حاشیه نوشته و کتاب حجّ او را شرح کرده است (همو، 1404، جزء2، قسم 2، ص 560). مثنویهای هزاربیتی در بارة فتح خیبر و خروج امام حسین علیه السلام از مدینه به مکه و از آنجا به کربلا نیز از سروده های اوست (همانجا) که نمونه ای از آنها را تربیت آورده است (ص 198).


منابع :
(1) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(2) همو، طبقات اعلام الشیعة ، جزء2، الکرام البررة ، مشهد 1404؛
(3) محمدعلی تربیت ، دانشمندان آذربایجان ، تهران 1314ش ؛
(4) محمدعلی حبیب آبادی ، مکارم الا´ثار در احوال رجال دورة قاجار ، ج 2، اصفهان 1342ش ؛
(5) عبدالنبی بن محمدتقی قزوینی ، تتمیم امل الا´مل ، چاپ احمد حسینی ، قم 1407؛
(6) عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی ، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار ، چاپ حسن قاضی طباطبائی ، تبریز 1349ـ1350ش .

/ سیدابراهیم سیدعلوی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3232
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست