تافیلالْت ، با نسبتِ فیلالی (جمع : فیلاله )، ناحیه ای در جنوب شرقی مراکش . اساساً از حوضة وسیع وادی رود زیز ــ که در حاشیة «صحرا» جریان دارد ــ تشکیل می شود. تقریباً میان ْ31 و ْ32 عرض شمالی و َ30 ْ3 و ْ4 طول غربی قرار دارد.

تافیلالت از یک دشت آبرفتی به طول بیست کیلومتر و عرض شانزده کیلومتر تشکیل شده است و در آن دویست «قصر» (سکونتگاه گِلی مستحکم ) وجود دارد که در اطرافشان باغها و مزارع کشاورزی واقع شده است . هرجا آبیاری از طریق چاه میسر باشد، خاک فوق العاده حاصلخیز است . محصول عمدة تافیلالت ، نخل است که چند صد هزار از آن در آنجا وجود دارد، و توسعه یافته ترین صنعت ، دباغی پوست بز به وسیلة پوست درخت میموزا/میموسا ست که رنگ برنزی به دست می دهد. چرم فیلالی مشهور است و در سراسر شمال افریقا خواهان دارد. جمعیت این ناحیه انبوه است ، در 1338/ 1920 جمعیت قصور تافیلالت بین 000 ، 150 تا 000 ، 200 تن برآورد شد. مرکز تاریخی تافیلالت ، سِجِلْماسه * بود. این ناحیه ، مهد سلسلة عَلَوی یا شریفهای فیلالی بوده است که از 1041/ 1631 و روزگار الشریف مولای محمد اول تاکنون بر مراکش حکومت کرده اند (رجوع کنید به علویان (3) * ). بسیاری از این شریفها پس از به حکومت رسیدن خاندانشان ، در تافیلالت باقی ماندند یا برای اقامت به آنجا بازگشتند. شمار این افراد در تافیلالت هزاران تن است . به طور سنّتی «خلیفة » سلطانِ مراکش ، نمایندة اقتدار دولت («مخزن ») در میان آنها و در وادی زیز بوده است .

پس از آنکه مراکش تحت الحمایة فرانسه شد، هیئتی فرانسوی وارد تیغمرت ( از شهرهای ناحیة تافیلالت ) گردید. تیغمرت استحکاماتی دارد که مولای حسن در اوایل قرن چهاردهم / پایان قرن نوزدهم احداث کرده است . اتحادیة قبایل محلیِ بربرِ آیت عطه به رهبری سِمْلالی ــ که مدعی قدرت بود ــ بی درنگ با حضور این هیئت مخالفت کرد. در 1310ش / 1932، سربازان زیردست سرهنگ ژیرو ، دوباره این ناحیه را اشغال کردند.

مهمترین مراکز شهری تافیلالت عبارت اند از: الرشیدیه (الراشدیه ، قصرالسوق پیشین ) که مرکز اداری اصلی آن است ، و در سمت جنوب آن ، ارفود که امروزه هر دو آنها با جاده ای در میانِ ( رشته کوههای ) اطلس بلند و اطلس متوسط به ازرو و سپس فاس و مِکناس / مکناسه مرتبط می شوند. در پانزده کیلومتری جنوب آرزاو / ارزو ، ریصانی قرار دارد، قصری که مولای اسماعیل در قرن یازدهم / هجدهم بنا کرد و مرکز قدیمی تجارت کاروانی میان جنوب مراکش و صحرا و غرب سودان است . در پیرامون تافیلالت بازار

بزرگی به نام بوعامّ و زاویة الشریف مولای علی ، نیای خاندان حاکم بر فیلالی (ح 1050/ 1640)، و ویرانه های سجلماسه وجود دارد که قصبة آن را سرانجام آیت عطه در 1233/ 1818 ویران کرد.

---

منابع :
برای مآخذ این مقاله رجوع کنید به

(1) EI 2 , s.v.v. " ـ Alaw ¦âs" and "Sid ¢j ¢ilma ¦sa";


نیز رجوع کنید به

(2) P. Ricard, Guide Bleue. Maroc , 8th ed. by Ch. Bacquet, Paris 1954, 424-431 and map at p. 416.

/ لوی ـ پرووانسال ( د.اسلام ) /