responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3132

 

تاریخ محمّدی (یا احسن التواریخ ) ، کتابی به فارسی دربارة هجده سال آخر حکومت زندیه و وقایع دورة آقامحمدخان قاجار، تألیف محمد فتح اللّه بن محمدتقی سارَوی * ، شاعر و مورخ دورة آقامحمدخان و فتحعلی شاه قاجار. مؤلف در دیباچة کتاب (ص 23) آقامحمدخان را «احسن الملوک » نامیده و در نظر داشته که نام کتابش را نیز «احسن التواریخ » بگذارد، ولی فتحعلی شاه ــ که در آن زمان ولیعهد بوده ــ آن را تاریخ محمّدی نامیده است . تألیف این کتاب در 1200 آغاز شده است ؛ یعنی در سالی که ساروی ، منشیِ باباخان (بعدها فتحعلی شاه ) در مازندران شد (ساروی ، ص 144؛ برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به هدایتی ، ج 1، ص 55؛ ورهرام ، ص 27) و به تصریح مؤلف (ص 315)، تألیف آن در 1211 پایان یافته است .

برخی از مطالب تاریخ محمّدی عبارت است از: توضیحی مفصّل دربارة اصل و نسب خاندان قاجار و اشاره ای کوتاه به ماجرای رفتن فتحعلی خان قاجار به اصفهان برای کمک به شاه سلطان حسین (حک : 1105ـ 1135)، چگونگی کشته شدن محمدحسن خان قاجار، فرار آقامحمدخان از شیراز (1193) و مقدمات و مراحل به قدرت رسیدن او. شرح رخدادهای این سالها به صورت سالشمار است و تا 1211، سال کشته شدن آقامحمدخان در قلعة شوشی و حمل جنازة وی به نجف اشرف ، ادامه می یابد.

از آنجا که تاریخ محمّدی شامل حوادث سالهای آخر حکومت زندیه و ابتدای قاجار است ، می توان آن را ذیل گلشن مراد * میرزاابوالحسن غفاری کاشانی دانست . اگرچه تاریخ محمّدی ویژگی نوشته های درباری و فرمایشی را دارد، حاوی اطلاعات موثق و گرانبهایی در بارة منشأ قاجاریان است که دربار در اختیار نویسنده قرار می داده است (ساروی ، مقدمة طباطبائی مجد، ص 12؛ شیرازی ، مقدمة بیر، ص 14). همچنین در این کتاب اطلاعات باارزشی از اوضاع سالهای آخر حکومت زندیه و جنگهای این خاندان با قاجار وجود دارد و از این لحاظ دارای اهمیت ویژه ای است .

تاریخ محمّدی از لحاظ ادبی ارزش چندانی ندارد؛ نثر کتاب متأثر از نثر میرزا مهدی خان استرآبادی * (متوفی ح 1175ـ 1180) و مملو از جملات تکلف آمیز و مُغلَق و گاه آمیخته به لغات ترکی و مغولی است .

تاریخ محمّدی تاریخ اجتماعی است ، ازینرو آداب و رسوم زمان مؤلف را بیان می کند، از جمله عروسیها، سوکواریها، استقبال مردم از آقامحمدخان قاجار، مراسم نوروز و نحوة زندگی روزمرة مردم .

این کتاب در 1371ش به کوشش غلامرضا طباطبائی مجد در تهران به چاپ رسیده است .


منابع :
(1) محمدفتح اللّه بن محمدتقی ساروی ، تاریخ محمّدی ( احسن التواریخ )، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تهران 1371ش ؛
(2) علیرضابن عبدالکریم شیرازی ، تاریخ زندیه : جانشینان کریم خان زند ، چاپ ارنست بیر، تهران 1365ش ؛
(3) غلامرضا ورهرام ، تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در عصر زندیه ، تهران 1366ش ؛
(4) هادی هدایتی ، تاریخ زندیه ، ج 1، تهران 1334ش .

/ غلامرضا طباطبائی مجد /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3132
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست