responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3116

 

تاریخ عباسی ، کتابی تاریخی به فارسی مشتمل بر تاریخ ایران از اواخر سلطنت شاه طهماسب اول صفوی (930ـ984) تا اواخر بیست وپنجمین سال سلطنت شاه عباس اول در 1020، تألیف جلال الدین محمد بن عبداللّه منجم یزدی . مؤلف این کتاب (برای نمونه رجوع کنید به ص 108ـ109) خود را ملاجلال منجم و جلال الدین محمد منجم یزدی معرفی کرده ، و اسکندر منشی از او با عنوان عمدة المنجمین یاد کرده است (ج 2، ص 611). از تاریخ تولدش اطلاع دقیقی در دست نیست . از نسبت او پیداست که اهل یزد بوده است (همان ، ج 1، ص 474). ملاجلال ابتدا سالها در گیلان منجم خان احمدخان گیلانی بود و به منجمی شهرت یافت . وی کتاب نجومی خود، تحفة خانی ، را به خان احمدخان اهدا کرد. ملاجلال از 994 تا 1028 ملازم شاه عباس اول بود (منجم یزدی ، مقدمة وحیدنیا، ص 12؛ منشی قمی ، ج 2، ص 1086ـ1087؛ اسکندر منشی ، ج 2، ص 638؛ حسینی استرآبادی ، ص 175) و برای او محاسبات نجومی و ریاضی می کرد (برای نمونه رجوع کنید به حسینی استرآبادی ، ص 172؛ اسکندر منشی ، ج 2، ص 611؛ منجم یزدی ، ص 388ـ 389) و در تصمیم گیریهایش مؤثر بود. ملاجلال در 1029 درگذشت (ملاکمال منجم ، ص 73). ملاکمال منجم ، مؤلف زبدة التواریخ ، فرزند او بود.

تاریخ عباسی مقدمه و عنوان ندارد و معلوم نیست چرا به این نام شهرت یافته است . در نسخه ای که از آن در کتابخانة ملی (ش 310) موجود است ، نام کتاب « روزنامة ملاجلال در احوال شاه عباس » ذکر شده است .

این کتاب با بیان نسب شاه عباس اول از جانب پدر و مادر آغاز می شود (ص 18ـ19). مطالب کتاب اینهاست : حوادث تاریخ صفویان از مرگ شاه طهماسب اول در 984 (ص 25ـ26)، کشته شدن حیدرمیرزا و وقایع بعد از آن (ص 27ـ39)، مرگ شاه اسماعیل دوم در 985 و حوادث بعد از مرگ او، حوادث دورة محمد خدابنده (985ـ996؛ ص 40ـ 65)، حوادث زمان شاه عباس اول از 996 تا 1020 و نیز عزیمت ولی محمدجان ، خان استراخان از سلسلة جانیان ، در این سال به ایران و کمک خواستن او از شاه عباس برای بازگشت به سلطنت .

از آنجا که نویسنده همراه شاه عباس اول بوده است ، از خلال نوشته های او بخوبی می توان از خصوصیات شاه عباس ، نحوة برخوردش با متخلفان و رفتارش با اهل تسنن ، صوفیه ، نقطویه ، مسیحیان و یهودیان آشنا شد. از دیگر محسّنات کتاب ، ذکر روز و ساعت وقوع حوادث مهم است که مادّه تاریخهای مناسب به ضبط و حفظ آن کمک کرده است .

عبارات کتاب بسیار روان و ساده است و مؤلف هیچگاه درصدد عبارت پردازی به شیوه های مرسوم آن زمان نبوده است . مؤلف در این کتاب قریب 350 بیت شعر آورده که برخی از خود اوست (منجم یزدی ، مقدمة وحیدنیا، ص 13). استفادة مناسب از اشعار و لغات ، موجب اشتمال کتاب بر نکات اجتماعی و ادبی شده است .

در تاریخ عباسی اشتباهات تاریخی نیز دیده می شود، از جمله تولد اسماعیل میرزا در 1012 نوشته شده است ،

اما دیگر مورخان ، از جمله اسکندر منشی (ج 2، ص 610)، آن را در 1010 نوشته اند.

تاریخ عباسی را اولین بار در 1366ش سیف اللّه وحیدنیا براساس نسخة کتابخانة ملی (مورخ 1273) و نسخة کتابخانة ملک در تهران چاپ کرد. این چاپ با توجه به اینکه اختلاطی از این دو نسخه است ، مغلوط است .


منابع :
(1) اسکندر منشی ؛
(2) حسن بن مرتضی حسینی استرآبادی ، تاریخ سلطانی : از شیخ صفی تا شاه صفی ، چاپ احسان اشراقی ، تهران 1364ش ؛
(3) ملاکمال منجم ، زبدة التواریخ ، چاپ ابراهیم دهگان ، اراک 1334ش ؛
(4) جلال الدین محمد منجم یزدی ، تاریخ عباسی ، یا، روزنامة ملاجلال ، چاپ سیف اللّه وحیدنیا، تهران 1366ش ؛
(5) احمدبن حسین منشی قمی ، خلاصة التواریخ ، چاپ احسان اشراقی ، تهران 1359ـ 1363 ش .

/ سیدسعید میرمحمدصادق /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 3116
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست