responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2987

 

پیلارام ، فرامرز ، نقاش و خوشنویس معاصر ایرانی ، از نمایندگان مکتب سقّاخانه . در 1316ش در تهران به دنیا آمد. استعداد وی در نقاشی و تمایلش به ادامة آن باعث شد که پس از پایان دوران دبستان ، به هنرستان هنرهای زیبای پسران راه یابد. همزمان با تحصیل ، در ادارة آمار عمومی مشغول به کار شد. در 1340ش از هنرستان دیپلم گرفت (اشرفی ، ص 38؛ کاشفی ، ص 129)، سپس در دانشکدة هنرهای تزیینی به تحصیل پرداخت و در 1347ش موفق به دریافت درجه فوق لیسانس در رشتة معماری داخلی و نقاشی تزیینی شد و در 1349 ش ، برای مطالعة بیشتر دربارة نقاشی ، لیتوگرافی و انواع چاپ به فرانسه سفر کرد («بیاد پیلارام : نقاش و خطاط معاصر»، ص 199؛ کاشفی ، همانجا).

پیلارام همواره در پیِ به تصویر کشیدنِ نمادهای اصیل ایرانی بود. در کارهای اولیه اش مُهرهایی را که در قدیم به جای امضا از آن استفاده می کردند، بزرگ نمایی کرد و زمینه ای کتیبه گونه به وجود آورد و در آن نمادهای مذهبی ، مانند عَلَم و پنجه ، را با اشکال هندسی درآمیخت ( رجوع کنید به پاکباز، ص 149). او با علاقه و توجه به هنرهای سنّتی ایرانی ، نظیر کاشیکاری و در مسیر یافتن راههای نو برای «ترکیب بندی » های جدید، و دریافتِ این مطلب که خط فارسی ، بویژه نستعلیق ، در تلفیق با نقاشی ویژگی ممتازی به تابلوها می بخشد، به آموختن خطاطی در انجمن خوشنویسان پرداخت و سپس مدتی در آنجا تدریس کرد («بیاد پیلارام : نقاش و خطاط معاصر»، ص 199ـ200؛ پیلارام ، 1348 ش ، ص 33). از آن پس ، خط دستمایة اصلی آثار او شد. ازینرو می توان او را از پیشگامان نقاشی ـ خط در ایران دانست . پیلارام با کاربرد خط در نقاشی ، به خطاطی نیز شکل نوینی بخشید و آن را از چارچوبهای سنّتی خارج ساخت . این زمان (1340ـ1341 ش ) مصادف

بود با سالهایی که هنرهای اصیل ایرانی در مقابل موج نوگرایی غربی در همة زمینه ها قرار گرفت (شهرتی ، ص 35؛ «بیاد پیلارام : نقاش و خطاط معاصر»، ص 199). در 1341 ش پیلارام و تنی چند از هنرمندان مکتب سقّاخانه * را ــ که شیوه ای اصیل و بر پایة اعتقادات و نمادهای مذهبی و ایرانی بود ــ در نقاشی و مجسمه سازی بنیان نهادند (پیلارام ، 1354 ش ، ص 26؛ پاکباز، ص 307). او در سومین و چهارمین دو سالانة تهران (1343ش ، 1345ش ) شرکت کرد و برندة مدال شد. پس از آن کارهای او و دیگر هنرمندان مکتب

سقّاخانه به دوسالانة و نیز فرستاده شد و بسیار مورد توجه قرار گرفت . موزة هنرهای جدید نیویورک هم یکی از آثار او و آثار چند تن دیگر از هنرمندان این مکتب را خریداری کرد (پیلارام ، 1354 ش ، همانجا).

پیلارام در نمایشگاههای متعدد دیگری نیز شرکت کرد ــ از جمله دو نمایشگاه مستقل در تالار فرهنگ (1342ش )، نمایشگاه هنر معاصر ایران در موناکو (1343ش ) و نمایشگاه هنر معاصر ایران در امریکا (1347ش ) ــ و چند مدال و جایزه گرفت (پیلارام ، 1348 ش ، همانجاها).

پیلارام در 1353ش با هنرمندانی چون مرتضی ممیز، مارکو گریگوریان و چند تن دیگر، «گروه آزاد» را تشکیل داد. این گروه چهار سال فعالیت داشت و چندین نمایشگاه از آثار نقاشان ایرانی در شهرهای مختلف دنیا برپا کرد (پاکباز، ص 451).

پیلارام به تدریس نیز علاقه مند بود، ازینرو از 1351 تا 1359 ش با سمت استادیار در دانشکدة معماری دانشگاه علم و صنعت به تدریس طراحی پرداخت (اشرفی ، همانجا).

آثار پیلارام تابلوهای رنگ و روغن با ساختاری محکم است که خط در آنها با تکیه بر هنرهای سنّتی حرکاتی آهنگین دارد. آهنگ خطوط در کارهای او با تکرار یک حرف به وجود می آید و بزرگ نمایی و هدایت اَشکال ، حس حرکتِ بصری را به بیننده القا می کند. ادغام خطوط سیاه و ضخیم و سفید و نازک و ترکیب آنها با عنصر خط در آثار او نوعی وحدت به وجود می آورد (مجابی ، ص 81؛ اشرفی ؛ شهرتی ، همانجاها). از دیگر ویژگیهای آثار پیلارام اندازة بزرگ تابلوهایش ، غلبة شکل بر محتوا، تضادهای رنگی شدید و بهره گیری از رنگها به صورت حجیم و ضخیم است . از جمله تابلوهای اوست : تیغه ها (1341ش )، ترکیب بندی سبز (1346ش )، ریتم با کلمة علی (1350ش ) و عاق والدین (1355ش ؛ اشرفی ، همانجا؛ پاکباز، ص 150). سایر فعالیتهای او ساخت مجسمه های بزرگ برنزی و پیکره های عظیم چوبی به صورت حجمهایی تشکیل یافته از خط بود (اشرفی ، همانجا؛ «بیاد پیلارام : نقاش و خطاط معاصر»، ص 200؛ کاشفی ، ص 84). او معتقد بود که چون آثارش برگرفته از زندگی است ، پس باید در خدمت مردم و در اختیار آنان باشد و تابلوها و آثار هنری باید از انحصار مجموعه ها و نمایشگاهها خارج شود و حتی در سطح شهر در معرض دید مردم قرار گیرد تا همگان از آن بهره ببرند (پیلارام ، 1356 ش ، ص 12).

پیلارام در شهریور 1362 درگذشت (کاشفی ، ص 83).

در خرداد 1371 نمایشگاهی از آثار نقاشی ـ خط او در نگارخانة نور برپا شد. تعدادی از آثار او در موزة سعدآباد، موزة هنرهای زیبا و موزة هنرهای معاصر تهران نگهداری می شود.


منابع :
(1) هادی اشرفی ، «از طراحی به طراحی : گزارشی از نمایشگاه فرامرز پیل آرام »، رستاخیز جوان ، ش 82 (اسفند 1355)؛
(2) «بیاد پیلارام : نقاش و خطاط معاصر»، فصلنامة هنر ، ش 5 (زمستان ـ بهار 1362 ـ 1363)؛
(3) رویین پاکباز، دایرة المعارف هنر: نقّاشی ، پیکره سازی ، گرافیک ، تهران 1378 ش ؛
(4) فرامرز پیلارام ، «خط و عینیت در نقاشی » (مصاحبه )، فردوسی ، ش 907 (اردیبهشت 1348)؛
(5) همو، «گفتگو با فرامرز پیل آرام : من آدم ساده و بلندپروازی هستم »، تلاش ، سال 10، ش 55 (بهمن 1354)؛
(6) همو، «گفتگو با فرامرز پیل آرام ، نقاش : شکل در درجه اول اهمیت قرار دارد»، کیهان ، ش 10120، 4 فروردین 1356؛
(7) مجید شهرتی ، «خطاطی پیشرو»، سروش ، سال 14، ش 616 (شهریور 1371)؛
(8) جلال الدین کاشفی ، «تلفیق عناصر همگن در کالبد شکل و رنگ »، فصلنامة هنر ، ش 15 (بهار 1367)؛
(9) جواد مجابی ، «نقاشانی که دوستشان داشته ام »، گردون (بهار 1370).

/ هلن خوش چین گل /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2987
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست