responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2918

 

پیران ، از طوایف بزرگ و قدیمی کرد، جزو اتحادیة قبیله ای بلباس * در ایران و عراق . مسکن آنان در نوار مرزی ایران و عثمانی (عراق ) و نواحی مجاور آن در آذربایجان غربی قرار داشت (غوریانس ، ص 22؛ مشیرالدوله تبریزی ، ص 146ـ147؛ ایگلتون ، ص 43). اغلب چادرنشینان پیران ییلاق را در لاهیجان (لایجان ) و کوه قندیل و قشلاق را در بیتوین و رانیة عراق به سر می بردند (ادموندز، ص 242، 244؛ عزّاوی ، ج 2، ص 119). طوایف پیران ، که تعداد آنان در 1270 تا 1272 بالغ بر ششصد خانوار بود، هفت ماه از سال را در ییلاق و پنج ماه را در قشلاق می گذراندند (مشیرالدوله تبریزی ، ص 147). کوچ سالانة پیرانها که حتی در سالهای تأسیس دولت نیمه مستقل پادشاهی عراق ادامه داشت (ادموندز، ص 244)، در سالهای بعد و بویژه پس از تعیین قطعی مرزهای بین المللی ایران و عراق متوقف شد و چادرنشینان پیران که عملاً میان ایران و عراق تقسیم شده بودند، از آن پس فقط در خاک کشوری که تابع آن بودند کوچ می کردند. پیرانهای عراق در کوی سنجق ، رانیه ، بیتوین ، قراجوغ و اَربیل (عزّاوی ، همانجا) و پیرانهای ایران در بخشهایی از شهرستان پیرانشهر ساکن شدند. دهستانهای پیران و لاهیجان شرقی و غربی از مناطق استقرار طوایف پیران ایران است (ایرانشهر، ج 1، ص 122؛ مرکز آمار ایران ، 1368 ش ، ص 12؛ همو، 1366 ش ، ص 10ـ11؛ ایران . قوانین و احکام ، ص 203ـ 205). پیرانهای ایران علاوه بر گله داری ، به زراعت گندم ، جو، برنج و توتون نیز اشتغال دارند (ایرانشهر، ج 1، ص 122).

از چادرنشینان پیران در عراق اطلاعی در دست نیست ، اما گروههایی از پیرانها در ایران ، هنوز چادرنشین اند و طبق سرشماری 1366ش ، جمعیت آنان به 113 خانوار می رسد (مرکز آمار ایران ، 1370 ش ، ص 78، 88 ـ90). ییلاق این مردم در مراتع کانی خدا و حاجی ابراهیم و کوه قندیل در نوار مرزی ایران و عراق قرار دارد (اسکندری نیا، ص 403).

فهرست طوایف پیران اینهاست : امیر عشایری ، موریک ، احمدی و سادات در ایران (مرکز آمار ایران ، 1370 ش ، ص 90) و برچم ، احمدآلکه ، هُولَه مله ، حسن آغائی ، مَخانه ، وسطی ' پیرا، ییوا، هَرزن سَما، هون هَل کَرینا و سِن در کردستان عراق (عزّاوی ، ج 2، ص 119ـ120).

نام پیرانها ضمن وقایع 1197 به میان آمده است که از متحدان امامقلی خان افشار، حاکم ارومیه ، به شمار می آمدند و در جنگ با قوای امیراصلان خان افشار، عامل علی مرادخان زند شرکت داشتند (افشار محمودلو، ص 214). مامندآغا پیران در جنگ گستردة طوایف افشار و مقدم و شکاک و زَرزا با طوایف بلباس در 1216 که به شکست بلباس منتهی شد، فرمانده جنگجویان پیران بود (همان ، ص 312ـ313). پیرانها در لشکرکشی گستردة شیخ عبیدالله شَمزینی به ارومیه و مهاباد و میاندوآب نیز شرکت داشتند (غوریانس ، ص 22، 28ـ 29، 37ـ 40، 43). اینان شماری از زنان و دختران ترک و کرد را اسیر کردند و به میان طوایف پیران در نواحی مرزی و رانیة عراق فرستادند که تعدادی از آنان در 1298 با مداخلة قائم مقام رانیه رهایی یافتند (امیرنظام گروسی ، ص 373ـ374). گروهی از طوایف پیران نیز در محرم 1333 به استقبالِ نظامیان عثمانی رفتند و آنان را به لاهیجان آوردند. محمدامین آغاپیران از سران آنان با تعدادی از جنگجویان پیرانی نظامیان عثمانی را تا ساوجبلاغ مکری (مهاباد) و تصرف بعضی ازاین نواحی و یورش به مراغه وتبریز وتصرف موقت آن شهرها همراهی کردند ( کتاب سبز ، ص 45، 52 ـ53، 75ـ 79، 82، 84، 88 ـ 89، 91).


منابع :
(1) سیسیل جان ادموندز، کردها، ترکها، عرب ها، ترجمة ابراهیم یونسی ، تهران 1367 ش ؛
(2) ابراهیم اسکندری نیا، ساختار سازمان ایلات و شیوة معیشت عشایر آذربایجان غربی ، ارومیه 1366 ش ؛
(3) عبدالرشیدبن محمدشفیع افشار محمودلو، تاریخ افشار ، چاپ محمود رامیان و پرویز شهریار افشار، ( ارومیه ) 1346 ش ؛
(4) حسنعلی بن محمدصادق امیرنظام گروسی ، گزارشها و نامه های دیوانی و نظامی امیرنظام گروسی دربارة وقایع کردستان در سال 1297 هجری ، چاپ ایرج افشار، تهران 1373 ش ؛
(5) ایران . قوانین و احکام ، مصوبات هیئت وزیران در مورد قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری ، مصوب تیرماه 1362، تهران وزارت دادگستری 1367 ش ؛
(6) ایرانشهر ، تهران : کمیسیون ملی یونسکو در ایران ،1342ـ1343 ش ؛
(7) ویلیام ایگلتون ، جمهوری 1946 کردستان ، ترجمة سیدمحمد صمدی ، مهاباد 1360 ش ؛
(8) عباس عزّاوی ، عشائرالعراق ، بغداد 1937ـ1956، چاپ افست قم 1370 ش ؛
(9) اسکندر غوریانس ، قیام شیخ عبیدالله شمزینی در عهد ناصرالدین شاه ، چاپ عبدالله مردوخ کردستانی ، تهران 1356 ش ؛
(10) کتاب سبز ، تهران : نشر تاریخ ایران ، 1363 ش ؛
(11) مرکز آمار ایران ، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده 1366: جمعیت عشایری دهستانها، کل کشور ، تهران 1368 ش ؛
(12) همو، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده 1366: فرهنگ عشایری حوزه های 01 و 02 ، تهران 1370 ش ؛
(13) همو، مساحت تقریبی شهرستان ، بخش و دهستانهای کشور، براساس قانون تقسیمات کشوری در مهرماه 1365 ، تهران 1366 ش ؛
(14) جعفربن محمدتقی مشیرالدوله تبریزی ، رسالة تحقیقات سرحدیه ، چاپ محمد مشیری ، تهران 1348 ش .

/ علی پورصفر قصابی نژاد /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2918
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست