پُهلِتی ، محمد عاشق ، از مشایخ قرن دوازدهم شبه قارة هند. در پُهلِت (پُلِت ) از حوالی دهلی به دنیا آمد، اما از تاریخ ولادتش اطلاعی در دست نیست . از او با عنوان محدّث نیز یاد کرده اند. نسبت او را با 21 واسطه به محمدبن ابی بکر می رسانند (حسنی ، ج 6، ص 328). وی از شاگردان شیخ طریقت نقشبندیه مجددّیه بَنوریه ، شاه ولی الله دهلوی * (پسر عمه اش )، بود (پهلتی ، ص 525). در 1144 همراه استاد مرشد خود به حج رفت . آنها در این سفر از مجالس درس و بحث شیخ ابوطاهربن ابراهیم کردی مدنی بهره بردند. پهلتی از او اجازة حدیث گرفت . وی در میان شاگردان شیخ ولی الله به مرتبه ای ممتاز رسید تا آنجا که صاحب راز شیخ ولی الله شد (حسنی ، ج 6، ص 329). در مجالس درس و بحث پهلتی شاگردان بسیاری ، از جمله سیدابوسعید بریلوی و عبدالعزیز دهلوی و برادرش رفیع الدین ، حاضر می شدند (همانجا). از نامة عبدالعزیز دهلوی به ابوسعید بریلوی چنین برمی آید که پهلتی در حدود 1187 وفات یافته است (همان ، ج 6، ص 330).

پهلتی تألیفاتی نیز داشته که عبارت است از: 1) سبیل الرشاد فی السلوک ، به زبان فارسی ؛ 2) شرح بر دعای اعتصام (تألیف مرشدش )؛ 3) القول الجلی فی مناقب الولی ، به فارسی ، در شرح زندگی و احوال و اقوال شیخ ولی الله . پهلتی این کتاب را به منظور تألیف اثری به زبان ساده دربارة مقامات عارفان و مناقب آنها و به درخواست شیخ ولی الله در سه بخش نوشته است : در باب کرامات و اشراقات و تصرفات مرشد ولی الله ، در ذکر و تأویل پاره ای از سخنان و ارشادات او در بیان پاره ای احوال و اقوال مشایخ و بزرگانی که میان آنان و مرشد وی قرابت ، ارادت ، شاگردی یا استادی بوده است . پهلتی این کتاب را با نظارت و ملاحظة شیخ ولی الله نگاشته است . بدین ترتیب آنچه از کرامات و خوارق عادت دربارة مرشدش نوشته ، با تأیید شیخ بوده است . دربارة احوال و اقوال اشخاص و مشایخ دیگر نیز یا خود شاهد بوده یا در نقل آنها به روایت ثقه اعتماد کرده است (ص 405).

پهلتی همچنین کتاب الخیرالکثیر را، شامل بیست رساله از تألیفات شیخ ولی الله ، در یک مجلد گرد آورده است (شاه ولی الله ، مقدمة قاسمی ، ص 24ـ25). شرح شیخ ولی الله بر الموطّأ مالک بن انس را نیز، با عنوان تبییض المصفّی ، منقح ساخته است .

---

منابع :
(1) محمد عاشق پهلتی ، القول الجلی فی ذکر آثار الولی ، چاپ ابوالنصر انس فاروقی ، چاپ افست دهلی 1409/1989؛
(2) عبدالحی حسنی ، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر ، چاپ شرف الدین احمد، ج 6، حیدرآباد دکن 1398/1978؛
(3) احمدبن عبدالرحیم شاه ولی الله ، التفهیمات الالهیه ، چاپ غلام مصطفی قاسمی ، حیدرآباد سند 1390/1970.

/ سیدجعفر سجادی /