پِلِسنِر ، مارتین ، مستشرق یهودی و متخصص تاریخ علوم اسلامی . پژوهشهای پلسنر در حوزة زبانهای سامی ، زبان و ادبیات یونان قدیم ، تاریخ و فلسفة باستان ، تاریخ قرون وسطی ، تاریخ هنر و تاریخ علوم اسلامی است . او دراواخر 1900/1279 ش در پوسن متولد شد و در برسلاو رشد

کرد(پلسنر،مقدمة اشتیکر،صXII؛زلهایم ،ص 1). در

دانشگاه شاگرد کارل بروکلمان * و همدرس شرق شناس آلمانی ، هانس هاینریش شدر * ، و بعدها دوست نزدیک و همکار

علمی او بود (زلهایم ، همانجا)؛ این نکته از مقدمة پایان نامة دکتری او در 1925/1304 ش با عنوانِ > رسالة تدبیر منزل ابروسن نوفیثاغورثی و تأثیر آن در دانش اسلامی < برمی آید.

به نظر بروکلمان ، پلسنر در این پایان نامه تحت تأثیر پایان نامة دکتر هلموت ریتر * باعنوان > دستینة دانش بازرگانی عرب < (منتشر شده در مجلة > اسلام < ، ش 7، 1917، ص 1ـ91) بوده است (زلهایم ، ص 1ـ2). پلسنر در 1925/1304 ش ،

سه ماه پس از اخذ درجة دکتری ، با ریتر آشنا شد (همانجا)

و در تصحیح و ترجمة غایَة الحکیم (در لاتینی مشهور به پیکاتریکس ) منسوب به مَجریطی ، به عنوان فردی آشنا به زبانهای عربی و عبری با او همکاری کرد (زلهایم ، ص 2؛ د.جودائیکا ، ذیل مادّه ). در بهار 1927/1306 ش برای پژوهش به مؤسسة تحقیقاتی تاریخ علوم طبیعی روسکا در برلین رفت ؛ جایی که در 1921ـ1922/ 1300ـ1301 ش برای دو نیمسال تحصیلی از تسهیلاتش بهره جسته بود ( د. جودائیکا ؛ زلهایم ، همانجاها).

پس از چندی ، پلسنر به همت ریتر از استانبول دیدار کرد و با دانشمندان بنام ترک مانند اسماعیل افندی و نسخه های خطی کتابخانة فاتح آشنا شد. در تابستان 1929/1308 ش ترجمة مشترک وی و ریتر از پیکاتریکس به آلمانی به پایان رسید (مجریطی ، مقدمة پلسنر، ص VII ). دستنویس این ترجمه در 1943/1332 ش در لایپزیگ طعمة شعله های جنگ شد (زلهایم ، ص 4). او سرانجام از استانبول به آناتولی و سوریه ، و سپس برای مدت کوتاهی به فلسطین سفر کرد. سپس به بن رفت و تا 1930/1309 ش در آنجا ماند، پس از قبول مأموریتی آموزشی در دانشگاه فرانکفورت ، همراه یوزف هورویتس (متوفی 1931/1310 ش )، شرق شناس آلمانی ، برای تدریس در این دانشگاه درخواست داد (همان ، ص 2). او به سبب تألیف مقاله های متعدد در > دایرة المعارف اسلام < و > دایرة المعارف جودائیکا < ، به عنوان پژوهشگری فعال مطرح شده بود. در فوریة 1931/1310 ش پس از درگذشت ناگهانی هورویتس ، پلسنر جانشین او و استاد دانشگاه فرانکفورت شد. اما با ظهور نازیسم در آلمان ، به فلسطین مهاجرت کرد، این مهاجرت بر فعالیتهای علمی او اثر ناخوشایندی داشت (همان ، ص 3). او در 1933/ 1312ش در حیفا دستور زبان عربی را برای نخستین بار به عبری جدید نوشت و از 1945 در مدرسه ای در بیت المقدس (اورشلیم ) به کار مشغول شد ( د.جودائیکا ، همانجا)؛ در 1955/1334 ش رتبة دانشیاری یافت و در 1963/1342 ش استاد شد. در این سالها کرسی ادبیات آلمانی این دانشگاه را اداره می کرد تا اینکه در 1969/1348 ش استاد ممتاز آنجا شد (زلهایم ، همانجا).

پلسنر در 1962/1341 ش در انگلستان اقامت کرد.در همین سال ، ترجمة پیکاتریکس منتشر شد. وی مسئولیت چاپخانة بریل را در لیدن برعهده گرفت (همان ، ص 4). سپس به تاریخ فلسفة باستان وتاریخ علوم اسلامی ، بویژه پزشکی وکیمیا، پرداخت و رساله ای نوشت باعنوان > اهمیت تاریخ علم برای فهم عالم فکری اسلام < (توبینگن ، 1966). استقبال از این کتاب و دیگر آثار او در محافل علمی سبب شد تا به عضویت افتخاری انجمن آلمانی شرق شناسی برگزیده شود (همان ، ص 5).

پلسنر در 27 نوامبر 1973/ 7 آذر 1352 بر اثر سکتة قلبی در بیت المقدس درگذشت (همان ، ص 1؛ پلسنر، مقدمة اشتیکر، همانجا). شماری از آثار او پس از مرگش منتشر شدند، از جمله : > فلسفة پیشا سقراطی و علم کیمیای یونانی < (چاپ ویسبادن ، 1975). برخی از مقالات وی نیز عبارت است از: «سهرورد» در > دایرة المعارف اسلام < (ج 9، ص 777ـ 778)؛ > «کشاورزی نبطیان ...» < در مجلة سامی شناسی و زمینه های وابسته (ش 6، 1928، ص 27ـ56) و > «تحقیقی در باب غایة الحکیم » < (زلهایم ، ص 3؛ برای آثار او رجوع کنید به د.اسلام ؛ د.جودائیکا ؛ ایندکس اسلامیکوس ).

---

منابع :


(1) Encyclopaedia Judaica , Jerusalem 1978-1982, s.v. "Plessner, Martin";
(2) Maslama B . Ah ¤ mad Majr ¦ â t ¦ â , "Picatrix": das Ziel des Weisen , translated into German from the Arabic by Hellmut Ritter and Martin Plessner, Liechtenstein 1978;
(3) Martin Plessner, Vorsokratische Philosophie und griechische Alchemie , ed. Felix Klein-Franke, Wiesbaden 1975;
(4) Rodulf Sellheim, "Martin Plessner", Der Islam , vol. 52, no.1 (1975), 1-5.

/ حسین بخاری و محمد کریمی زنجانی اصل /