responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2776

 

پشت مشهدی ، سادات ، خاندانی از علما و فضلای شیعی قرن دوازدهم و سیزدهم . پشت مشهد از محلات مشهور کاشان است که به قولی مدفن حبیب بن موسی ، از اولاد امام باقر یا امام کاظم علیهماالسلام ، است . این خاندان به علت سکونت در محل مذکور به این نام شهرت یافته اند (خوانساری ، ج 2، ص 127؛ حبیب آبادی ، ج 5، ص 1575). از مشاهیر سادات پشت مشهدی ، یکی سیدماجدبن ابراهیم حسینی است و دیگری سیدمحمدتقی بن میرعبدالحی .

سیدماجدبن ابراهیم حسینی ، جدّ خاندان پشت مهدی . از زمان ولادت او اطلاع دقیقی وجود ندارد، تنها می دانیم که از علمای بزرگ اواخر عهد صفوی و دورة نادرشاه افشار (1148ـ1160) بوده است . از تعبیر یکی از شاگردانش که مجموعه ای از رساله های وی را استنساخ کرده دانسته می شود که سیّدماجد تا 1152 زنده بوده است ( رجوع کنید به حسینی ، ص 499). علاوه بر این ، به نوشتة ضرابی (ص 287) و صهبای سخن (ص 52)، در دعوتی که به دستور نادرشاه از علمای بلاد از شیعیان و اهل سنّت برای تشکیل جلسة مناظره و گفتگو صورت گرفت ، سیّدماجد به نمایندگی از علمای کاشان روانه شد اما در میانة راه در کرمانشاه درگذشت و طبق وصیّتش همانجا به خاک سپرده شد. این دعوت در 1156 بوده است (مروی ، ج 3، ص 983ـ 988).

از سیّدماجد آثاری در حکمت و فقه برجای مانده است که بدین قرارند: التخلل و التکاشف الحقیقیان ؛ نفی الهیولی ؛ حواشی بر اشارات و شفا و ایقاظ النائمین و ایعاظ الجاهلین که رساله ای در تحقیق غنا است . مؤلف در این رساله به رسالة فی تحریم الغناء از محقق سبزواری (متوفی 1090) نظر داشته و به بحث دربارة غنا، احادیث مجوّز بر غنای عرفی و نکوهش فتوا به تحریم مطلق غنا و تحریم کنندگان همة مصادیق لُغَوی غنا می پردازد. دربارة مطالب این رساله مناقشاتی چند صورت گرفته است ، از جمله میرزاابراهیم خوزانی ، قاضی اصفهان (مقتول در 1160)، رسالة تحریم الغناء را در رد آن نوشت ؛ همچنین برخی مطالب رسالة فی تحریم الغناء از محمد رسول کاشانی (زنده در 1258) و بخشی از رسالة فی الغناء از مولی اسماعیل خواجویی (متوفی 1173) و رسالة ذریعة الاستغناء از ملاحبیب الله کاشانی ناظر به همین رساله اند (آقابزرگ طهرانی ، طبقات : الکواکب المنتشره ، ص 628؛ همو، الذریعه ، ج 2، ص 505؛ حبیب آبادی ، ج 5، ص 1576؛ حسینی ، ص 499ـ 503). رساله های مذکور در میراث فقهی به چاپ رسیده اند. یکی از فرزندان سیّدماجد، میرابراهیم ، در علم و عمل بی نظیر بوده است (ضرابی ، ص 287ـ 288).

سیدمحمدتقی بن میرعبدالحی بن میرابراهیم ، عارف ، ادیب و فقیه اصولی قرن سیزدهم . در 1189 به دنیا آمد در آغاز در زادگاهش نزد استادانی چون ملامهدی نراقی به تحصیل پرداخت ، سپس به عتبات عراق رفت و در مجلس درس سیدعلی حایری ، معروف به صاحب ریاض ، شرکت کرد. وی پس از کسب اجازاتی از سیدعبدالله کاظمی معروف به سیدشُبَّر، شیخ احمد احسایی ، سیدمحمد مجاهد و محقق قمی صاحب قوانین ، به کاشان بازگشت و به تدریس پرداخت . جمع کثیری از علما و فضلا، از جمله ملاعلی مدد ساوجی ، شیخ محمد جاسبی ، سیدحسین لاجوردی و ملاعبدالباقی ، در درس او حاضر می شدند (خوانساری ، همانجا؛ کاشانی ، ص 74؛ آقابزرگ طهرانی ، طبقات : الکرام البررة ، جزء 2، قسم 1، ص 219ـ220؛ صهبای سخن ، ص 53 ـ54، 57؛ معصوم علیشاه ، ج 3، ص 577). سیدمحمدتقی به مکه ، مشهد، نائین و قم سفر کرد. وی در یکی از دیدارهایش با محقق قمی به فتحعلی شاه معرفی و ستایش شد و فتحعلی شاه به سید ارادت یافت . محمدشاه قاجار و برخی از شاهزادگان قاجار، مانند سلطان محمد میرزای سیف الدوله ، نیز در شمار مریدان سید بوده اند ( صهبای سخن ، ص 57 ـ 58). سیدمحمدتقی بیشتر اوقات به ذکر و ریاضت می پرداخت و اهتمام کمتری به تألیف و تصنیف داشت . ملاحبیب الله کاشانی (ص 75) به وی کراماتی نیز نسبت داده است . برخی گفته اند که سید به تصوف تمایل داشته و به حاج محمدحسن نائینی (متوفی 1250) ارادت می ورزیده ، که به نظر برخی اختلاف احتمالیِ میان وی و استادش ، ملااحمد نراقی ، متأثر از همین مسئله بوده است (آقابزرگ طهرانی ، طبقات : الکرام البررة ، جزء2، قسم 1، ص 220؛ حبیب آبادی ، همانجا؛ خوانساری ، ج 2، ص 128).

محمدتقی در حدیث و رجال تبحر داشت ، و آثاری نیز در فقه و اصول نگاشت . از جمله تألیفات او رسالة حجیة المظنة ، تنقیح الاصول ، و رساله ای در مباحث الفاظ است (آقابزرگ طهرانی ، الذریعة ، ج 6، ص 277؛ همو، طبقات : الکرام البررة ؛ کاشانی ، همانجاها).

سیدمحمدتقی در 1258 از دنیا رفت و به امر محمدشاه قاجار برای وی آرامگاه مجللی در صحن مقدس حبیب بن موسی ساخته شد که اکنون زیارتگاه است . از فرزندان او دو تن قابل ذکرند: سیدمهدی ، از شاگردان یخ انصاری ، و سیدعبدالرحیم که از علمای بزرگ آن دوران و مورد تکریم دربار ناصری بود. سیدعبدالرحیم بعد از اتمام دروس سطح در کاشان ، سالهای زیادی از حوزة درس شیخ انصاری در نجف بهره گرفت ، سپس به زادگاهش بازگشت و به انجام تکالیف شرعی و ارشاد مردم روی آورد. وی در 1294 درگذشت . دو فرزند سیدعبدالرحیم ، اسدالله و جعفر در زمرة علمای دینی شیعی بوده اند (آقابزرگ طهرانی ، طبقات : الکرام البررة ، جزء 2،

قسم 2، ص 725؛ کاشانی ، همانجا؛ ضرابی ، ص 288ـ289؛ نراقی ، ص 111).


منابع :
(1) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(2) همو، طبقات اعلام الشیعة ، جزء 2: الکرام البررة ، مشهد 1404؛
(3) همان : الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعدالعشرة ، چاپ علی نقی منزوی ، تهران 1372 ش ؛
(4) محمدعلی حبیب آبادی ، مکارم الا´ثار در احوال رجال دورة قاجار ، ج 5، اصفهان ( تاریخ مقدمه 1396 ) ؛
(5) ماجدبن ابراهیم حسینی ، ایقاظ النائمین و ایعاظ الجاهلین ، در غنا، موسیقی ، چاپ رضا مختاری و محسن صادقی ، ج 1، قم 1376 ش ؛
(6) محمدباقربن زین العابدین خوانساری ، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات ، چاپ اسدالله اسماعیلیان ، قم 1390ـ1392؛
(7) صهبای سخن ، کاشان : انجمن ادبی صبا، 1348 ش ؛
(8) عبدالرحیم ضرابی ، تاریخ کاشان ، چاپ ایرج افشار، تهران 1356 ش ؛
(9) حبیب الله بن علی مدد کاشانی ، لباب الالقاب فی القالب الاطیاب : فیه معرفة احوال الرجال من علماء الشیعة ، کاشان 1372 ش ؛
(10) محمدکاظم مروی ، عالم آرای نادری ، چاپ محمدامین ریاحی ، تهران 1364 ش ؛
(11) محمدمعصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه ، طرائق الحقائق ، چاپ محمدجعفر محجوب ، تهران 1339ـ1345 ش ؛
(12) حسن نراقی ، آثار تاریخی شهرستانهای کاشان ونطنز ، تهران 1374 ش .

/ لیلی کریمیان /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2776
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست