responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2766

 

پَسَنْتْرِن ، در زبان جاوه ای محل تحصیل «سنتری »، یعنی طلاّ ب علوم دینی . پسنترن ، در اندونزی نام مؤسساتی آموزشی است که در آنها طلاّ ب علوم اسلامی را فرامی گیرند و زندگی مشترک براساس اصول و احکام اسلامی را می آزمایند. شقّ دیگر این واژه ، کلمة پُنْدُک (خانة کوچک یا کُلبه ، قس فُندُق عربی به معنای مهمانخانه ) است که توسعاً به «مدرسة شبانه روزی علوم اسلامی » اطلاق می شود. پسنترن بیشتر در اندونزی (بخصوص در جاوه ) به کار می رود، در حالی که پندک عمدتاً در مالزی و نواحی پاتانی در جنوب تایلند کاربرد دارد. گاه این دو اصطلاح در اندونزی به صورت ترکیبی پندک پسنترن استعمال می شود، و آن هنگامی است که مقصود گوینده «مدرسة شبانه روزی اسلامی » باشد نه فقط مدرسة روزانة دینی . در ناحیة مینانگ کابائو * در

سوماترا نیز، گونه ای مشابه همین مدارس اسلامی هست که سورائو نامیده می شود. این مقاله بیشتر به بحث دربارة مؤسسة اندونزیایی می پردازد، هرچند به نوع مالزیایی آن هم اشاراتی خواهد شد.

بعضی از پژوهشگران برآن اند که منشأ پسنترن در جاوه ، به مدارس روستایی هندو ـ بودایی موسوم به ماندالا در نواحی شرقی و مرکزی جاوه برمی گردد که در آنها گوروها ی مرتاض ، اصول عقاید دینی و معرفت صوفیانه را به شاگردانی که در این محیطها به طور جمعی زندگی می کردند، می آموختند (کوئنچارانینگرات ، ص 55، 321ـ323؛ سوئباردی و وودکرافت ـ لی ، ص 183ـ184). مسلمان شدن تدریجی جاوه ـ تا حدودی با اثرپذیری از مشرب طریقت و تصوف رایج ـ و گرایش این گوروها به اسلام ، سبب شد که ماندالاها تبدیل به پسنترن شوند. در این مدارس ، مدرسان سنّتی ، که در فن طبابت و جادو ماهر بودند، با جذبة روحانی فوق العاده شان به کیائیِ (معلم دینی بلندپایه ، پیرمرد محترم ، شیخ ) دوران اسلامی تغییر نام یافتند.

مدرسة سنّتی اسلامیِ قرآن ــ معروف به کُتّاب ــ بسادگی با نمونة مدرسه های جاوه درآمیخت ، و این خود به پذیرش عمومی اسلام در جاوه کمک کرد و از طریق فقه شافعی ــ که فقه حاکم بود ــ اسلام را در جاوه رواج داد و به زندگی مردم پیوند زد، هر چند آن را دین واحد نکرد. همچنین ، در برنامه های آموزشی بسیاری از پسنترنها محتوای وسیعی از اندیشه های تصوف وجود داشت ، که البته نتوانست غالب گردد، اما توانست به عنوان عامل مهمی ، در بخشی از زندگی پسنترن در اندونزی مؤثر افتد ( رجوع کنید به مجید، 1983؛ ناسوتیون و دیگران ، 1990). تحول تاریخی پسنترن موضوعی پیچیده است و شناخت آن مستلزم تحلیلی است از موجودیت آن در آستانة امروزینه شدن ، در یک رابطة پویا و سه گانه با حکمرانان (کراتُن ) و بازار ( رجوع کنید به عبدالله ، 1986).

ریشة کلمه پندک مالایایی ، احتمالاً از زبان پاتانی سده های نهم و دهم / پانزدهم و شانزدهم آمده است . مسلمانان پاتانی ، به سبب سنّتهای خود در تربیت اسلامی ، پیوند نزدیکشان با خاورمیانة اسلامی ، نپذیرفتن سلطة زبان و آداب و رسوم تایلندی (عمدتاً به دلیل وجود نظام آموزشی فُندُک ، یعنی یک جهان کوچک اسلامی )، و از این که بسیاری از کتب دینی در مالزی به خط عربی ( کتاب جاوی ) نوشته شده است به خود می بالند. پاتانی و همسایة آنان ، کلانتان ، در مالزی ، سنّتهای قومی پندک را، که از بسیاری جهات شبیه همین سنّتها در اندونزی است ، تا امروز حفظ کرده اند ( رجوع کنید به ماتسون و هوکر ، ص 43ـ46؛ وینزلر ، 1975).

پسنترن تا قرن یازدهم / هفدهم ، در زندگی روستایی جاوه کاملاً تثبیت شد، و تا زمان حاضر در شخصیت معنوی ، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی زندگی روستایی اسلامی سهیم بوده است ( رجوع کنید به گرتس ، 1956، ص 144 به بعد؛ اوئپن و کارچر ، جاهای متعدد). در دوران استعمار، پسنترن جاوه ای ، در اندونزی مؤسسه ای آموزشی و تربیتی اسلامی فراگیر و غالب ، و در برابر نفوذ زبان و فرهنگ هلندی در ایمان و نظام اسلامی شهر، همچون دژی محکم بود (برای بحث دربارة تغییرات تدریجی پسنترنها از محیطهای بسته وتحت الحفظ به محیطهای بازتر و اجتماعی تر در دورة بعد از استقلال رجوع کنید به رهارجو ، 1985، ص 245).

پسنترنها معمولاً در مکانی توسعه نیافته ، نزدیک روستا یا بخش جداگانه ای در یک قطعه زمین مسکونی ساخته شده اند. بسیاری از طلاّ ب ، طبق سنّت ، برای داخل شدن به پسنترنها از سرزمین خود مسافرت می کرده اند. مسافرت برای تحصیل یکی از شاخصهای تعلیم و تربیت اسلامی در دوره های نخستین در جاوه بوده است ، که هم در جاوة قبل از اسلام و هم در دوران اولیة اسلامی سابقه دارد. در سالهای اخیر، طلاّ ب پسنترن ، در مؤسسات گزیده ای ، ارائة بعضی خدمات اجتماعی و اقتصادی را ــ به عنوان بخشی از توسعة نوین روستایی ــ در مناطق روستایی خود، آغاز کرده اند. سرپرستی یک پسنترن تخصصی ، «دارالفلاح »، در بوگور ، در غرب جاوه ، را معلّمهای مؤسسة کشاورزی بوگور به عهده دارند که هدف آن آموزش کشاورزی و صنایع دستی به همراه اعتقادات محکم اسلامی به طلاب است تا خود را وقف مشاغل مفید در توسعة روستایی کنند (برای مطالعة اجمالی رجوع کنید به ویدودو ، ص 140ـ 145)، ولی ، برای مثال ، طلاب «پندک جدید»، در شرق جاوه ، از داشتن مناسبات اجتماعی با اهالی شهر گونتور منع شده اند، و در این مؤسسه فکر خدمت به نزدیکترین محیط اجتماعی به دست فراموشی سپرده شده است . در عین حال ، پندک جدید، سخت بر این عقیده است که وقفی است متعلّق به جامعة جهانی مسلمین ( رجوع کنید به > شرح کوتاهی دربارة نهاد تعلیم و تربیت اسلامی پندک جدید و دانشگاه دارالسلام آن < ، ص 26).

در جاوه (مانند ناصره ) برای یک رهبر روحانی ، شایسته نمی دانند که در محیط اجتماعی خود تحصیل کرده باشد؛ اما کسی که بعد از کسب دانش و توانایی ، از خارج به وطن برگردد، می تواند در زادگاه خود مورد پذیرش اجتماع قرار گیرد و از موقعیت مناسبی برخوردار شود. بعلاوه ، پسنترن نمونة مطلوب همبستگی براساس اصول و اعتقاد مشترک و متعالی اسلامی است ، در حالی که بیشتر زندگی مجمع الجزایر برمحور آداب و رسوم محلی و سرمشقهای اجتماعی ـ سنّتی متمرکز است . از طرفی ، زندگی در پسنترن برای جوانان ، آزمایشگاهی برای اجتماعی شدن و استقلال برای جامعة متحد و هماهنگ بزرگتر را فراهم می سازد که ساکنان مجمع الجزایر اندونزی ـ مالزیایی نیز برای آن ارزش زیادی قائل اند.

مسلمانان تحصیلکردة پسنترن ، معمولاً از هموطنان خود، به سبب نداشتن اعتقاد خالص اسلامی و کوتاهی در اجرای شعایر دینی ، انتقاد می کنند. این نگرش اسلام گرایانه ، به اندونزی (عمدتاً در قرن چهاردهم / بیستم ) تفکر تحلیلی تری را ارزانی داشته است که با نگرش اسلامی بسیاری از مردم عامی ، که آمیزه ای از اعتقادات اسلامی و آداب و رسوم محلی است ، تفاوت دارد (برای مرور مفصّلترِ تفاوتهای جزئی ویژگیهای اجتماعی ـ دینی جاوه رجوع کنید به گرتس ، 1960 ب ، ص 5 ـ7؛ رجوع کنید به ریکلفس ، 1979، ص 118ـ 125).

طبق سنّت ، بیشتر طلاّ ب در پسنترنها پسر بوده اند، اما مدتهاست که طلاب دختر نیز در این مؤسسات حضور می یابند، و امروزه بخش بزرگی از طلاّ ب پسنترنها را دختران تشکیل می دهند. دختران و پسران همیشه در پسنترنها جدا از هم اسکان می یابند و آموزش داده می شوند، اما غالباً در محوطه های دانشگاهی مجاور هم ، برای استفادة مشترک از دانشکده ها و استادان (کیائیها) که ممکن است از هر دو جنسیت (مرد و زن ) باشند، تسهیلاتی وجود دارد. در پندکهای مالزی شمار طلاّ ب دختر زیاد نیست ، و این دانشجویان معمولاً در ساختمان گورو و با نظارت دقیق زندگی می کنند. ولی در پاتانی طلاّ ب پسر و دختر بسیار زیادی (بعد از سن بلوغ ) در پندک شرکت می کنند.

هرچند پسنترن در یک منطقة روستایی معمولاً نوعی زندگی اجتماعی جداگانه دارد، اما شخصیت اصلی آن ، کیائی (که در مالزی و تایلند گورو نامیده می شود)، غالباً شخصی برجسته و قوی اراده از اهالی محل است که استعدادهای فوق العادة روحانی آمیخته با تعالیم اسلامی و بهره مند از نیروی غیبی سحرآمیزی مانند شَمَن ( دوکن ) دارد (قس گرتس ، 1960 الف ؛ رهارجو، 1985). پسنترن بدون وجود کیائی که مؤسس ، حامی )، حافظ و حاکم مطلق آن است ، نمی تواند وجود داشته باشد. طلاّ ب پیشینِ پسنترن جاوه ای یا پندک مالزیایی ، از این که گهگاه به دست استادانشان تنبیه بدنی شده یا مجبور به بیگاری برای آنها در مزارع و یا کارهای دیگر شده اند، خاطرات زنده ای دارند. گاهی کیائی ، یک فرد محلّی بوده است که برای تحصیلات به خارج یا به حج رفته و پس از بازگشت کم و بیش به تدریس تعالیم اعتقادی اسلامی پرداخته و یا افراد محلی برای شفا و هدایت روحانی به او مراجعه می کرده اند. کیائیها غالباً در دورة استعمار بیش از دورة اصلاح طلبی اخیر به طلاّ ب و به گروههای مردم اصول و عقاید صوفیانه تعلیم می دادند.

اموال شخصی کیائی ــ زمین یا ساختمان ــ نیز از موارد قابل توجه است که ممکن است از راه ارث به او رسیده یا به عنوان وقف به وی هبه شده باشد، و یا او با تلاش خود کسب کرده باشد. هرچه در مسیر اجرای برنامه های آموزش اسلامی پیش بیاید ــ و این در گذشته تنوع بیشتری داشته است ، هرچند امروزه معیارهای آموزش به شکل فراگیری جا افتاده است ــ باز، کیائیها به عمل خویش قداست و مشروعیّت خاصی می دهند. در میان کیائیها و گوروها افراد بسیار برجسته با تحصیلات عالی در مکّه یا قاهره و نیز تعدادی تعلیم ندیده با جذبة روحانی و با اندک تحصیلات رسمی اسلامی در نظام سنّتی آموزش عربی وجود داشته اند. هرچند مرگ یک کیائی پسنترن را غالباً دچار آسیب می کند، اما گاه این نهاد پابرجا می ماند، و حتی به دست وارثان این کیائیها شکوفا می شود، که در میان آنان می توان طلاّ ب پیشین همین پسنترنها را یافت که با دختران کیائیها ازدواج کرده و سنّت آموزش را ادامه می دهند.

نقشة ساختمانی یک پسنترن ، شامل این بخشهاست : خانة کیائی و اقامتگاهی برای دستیاران ، ساختمانی برای برگزاری نمازهای یومیّه و آموزش ، فضای باز برای فعالیتهای جمعی و ورزش ، حمام و دستشویی با امکانات تطهیر، اتاقهای طلاب (اختصاصاً پندک )، و ساختمانهای عام المنفعه مانند انبار غلّه و آذوقه و مزارع اطراف که دانشجویان در آنها کار می کنند. در میان پسنترنها از ساختمانهای ویژة نیازهای جزئی طلاّ ب تا دانشکده های مجهز و مجلل دیده می شود. مثلاً «پندک جدید» در شرق جاوه ، که دارای دانشکده های مجهز، مسجد جمعه با منارة بلند، کتابخانة مجهز، کتابفروشی ، رختشویخانة دانشجویی ، اقامتگاه ویژة مهمانان ، زمینهای بازی ، تالارهای ورزشی و سایر امکانات و تسهیلات است .

پسنترن در اندونزی تا اوایل قرن چهاردهم / بیستم ، که آموزشگاههای جدید ــ مثل «مدرسه » ــ بتدریج تأسیس شد، به عنوان اصلی ترین شکل نهاد آموزشی اسلامی باقی ماند. یک مشخصة بارز پسنترن این است که نهاد آموزشی تقریباً جامعی به شمار می رود. هرچند طلاب آزادانه رفت و آمد می کنند، و گرچه برنامة درسی و آموزشی در آن غالباً و تا حد زیادی از طریق مطالعة فردی و تعامل فردی با کیائی یا دستیاران او انجام می شود، اما نظام پسنترن ، نوعی برنامة زندگی شبانه روزی است . صبحها به ساعات درس و جلسات خصوصی آموزشی و قرائت قرآن و بعدازظهرها به مطالعه و کار در مزارع اختصاص دارد، و بقیة اوقات صرف تهیة غذا، پرداختن به امور شخصی و احتمالاً مأموریتهای دینی برای کیائی و دستیارانش و جمع آوری صدقات (بخصوص در دوره های اولیه ) می شود. نمازهای واجب یومیّه ، فعالیتهای روزانه را زمان بندی می کند.

پسنترن اغلب مکانی است با آسایش و آرامش اندک ، جمعیت بسیار و امکانات ناچیز. تعداد طلاّ ب از دسته های بیست تا هزاران نفری گسترش می یابد، و چندین مؤسسه در جاوه طلاّ ب را از سراسر اندونزی و خارج جذب می کنند (برای اطلاع از آمار ثبت نام و برنامة آموزشی 255 مؤسسة منتخب از میان بیش از پنجهزار مؤسسه در اندونزی رجوع کنید به > راهنمای پسنترن < ، ج 1، جاهای متعدد). از آنجا که بسته به نوع مؤسسه ، هزینه ای دریافت نمی شود و یا هزینة ناچیزی دریافت می شود، طلاّ ب بی بضاعت می توانند در دوره های فشردة آموزش اخلاقی ، مذهبی ، آمادگی برای جامعة مستقل و فرصت مناسب برای تأمل و تفکر دربارة زندگی از دیدگاه اسلامی شرکت کنند. سن دانش آموزان معمولاً بین ده تا بیست سال است ، هرچند، گاهی کودکان هفت ساله نیز در پسنترن شرکت می کنند (مثل پسنترن دارالعلوم ، نزدیک گرسیک در شرق جاوه ). در پسنترنهای بزرگ ، طلاّ ب باسابقه ، معلّم طلاّ ب جدید می شوند و خودگردانی در آنجا یک قانون است ، به این ترتیب که کیائی دور از بقیه زندگی می کند، خانة او از بخش فندک محوطة دانشگاه ، که اقامتگاه طلاّ ب است ، جداست . به او تنها به دلایل خاص و ضروری برای کمک و مداخله مراجعه می شود.

برنامة آموزشی در پسنترن همواره بر محور قرآن ، هم قرائت و هم تفسیر آن ، متون فقهی عربی (یا به زبان مالزیایی یا جاوه ای به خط عربی )، اصول اعتقادات ، نحو سنّتی عربی ، علم بدیع ، اخلاق ، تصوف ، حدیث و احکام عملی و عبادی متمرکز بوده است (برای آشنایی با انواع و عناوین کتابهای نوشته شده به خط عربی که در پسنترنها و پندکها در طول قرن گذشته استفاده می شد رجوع کنید به ماتسون و هوکر، 1988؛ بروئینسن ، 1990). درسنامه های پسنترن غالباً کتاب کونینگ یا «کتب زرد» نامیده می شود، زیرا کاغذ اوراق این کتابها اغلب زردرنگ است . پسنترنهای نوگرا، مانند پسنترنهای تحت حمایت «محمدیه »، از درسنامه هایی که به زبان رومی ـ اندونزی (و همچنین زبان یا خط عربی ) نوشته شده است ، استفاده می کنند که در مقابل «کُتب زرد» به آنها بوکو پوتیه یا «کتب سفید» می گویند. این تفاوت میان دو نوع آموزش اسلامی ـ سنّتی و پیشرفته ، که از طریق رنگها نمود یافته است ، بیش از یک نسل قدمت ندارد.

امروزه ، بیشتر پسنترنهای اندونزی دروس دوره های تحصیلی سنّتی خود را به سوی ایجاد برنامة آموزشی ، مواد و موضوعات جدید گسترش داده و تقویت کرده اند. این برنامة آموزشی به سه مقطع آموزشی تقسیم می شود که عبارت است از: «ابتدائیه » (با حدود 60% محتوای کلی )؛ «ثانویه » (با حدود 40ـ50% محتوای کلی )؛ و «عالیه » (با تنها 20%؛ رهارجو، 1985، ص 241). بعضی از پسنترنها یک سطح پیشرفته یا «تخصص » (تخصصی ) نیز دارند که در آن طلاّ ب فقط موضوعات اسلامی از قبیل علوم قرآنی ، فقه و تصوف را تحصیل و مطالعه می کنند. بسیاری از پسنترنها هنوز روستایی و ایالتی اند، و برنامه های آموزشی آنها موضوعات اسلامی است که خیلی سطحی و تکراری تدریس می شود. سطح بَسندِگی زبان عربی بسیار متنوع است ، اما کیائیهایی هستند که می توانند توانایی دانشجویان را تا حدی بالا ببرند که برای خواندن متنهای پیچیدة سنّتی ، و نه فقط متون خلاصة ساده ، کافی باشد. بعلاوه ، اگر دانشجویان بخواهند در مطالعات سنّتی اسلامی مراحل تحصیلی کافی را طی کنند، ناگزیرند در بیش از یک پسنترن (در اندونزی یا در مالایا) تحصیل کنند. با این حال ، محتوای درسی و روشهای آموزشی پسنترن در مؤسسات پیشرفته تر نوگرایی زیادی یافته است . نمونة آن مؤسسات گونتور و بوگور سابق الذکر است که در آنها موضوعات غیرمذهبی ، از قبیل علوم اجتماعی ، علوم طبیعی ، ریاضیات ، تاریخ و زبان انگلیسی ، نیز تدریس می شود.

پسنترنهای سنّتی ، که بر پایة آموزشهای فردیِ زیرنظر و اقتدار کیائیها استوار است ، گرچه هنوز هم به مراجعان روستایی و غالباً ــ نه منحصراً ــ فقیر خدمات ارائه می دهند، اما از زمان استقلال تاکنون همواره از تعداد و اهمیت آنها کاسته شده است ، زیرا از زمان استقلال به بعد «مدرسه »های جدید در آموزش و پرورش اسلامی ، و «سکوله » یا مدارس غیرمذهبی با حداقل آموزشهای دینی رواج یافته اند. «مدرسه » که طبق قوانین نظام اداری (چه به یاری دولت چه انجمنهای دینی داوطلب ) اداره می شود، همراه با علوم اسلامی ، موضوعات و دروس جدید را ارائه می دهد، اما برخلاف پسنترن نه کیائی دارد و نه ضوابط فراگیر اسلامی حاکم بر تمامی شئون محیط اجتماعی . «مدرسه » بزودی بخش عمدة آموزش و پرورش اندونزی را دربر خواهد گرفت ، هرچند که سکوله هم دائماً زمینه هایی به عنوان آموزش و پرورش عمومی (دولتی ) کسب کرده و بتدریج در اندونزی به یک «واقعیت » تبدیل خواهد شد (استین برینک ، 1986).

نوع جدید پسنترن با سبک قدیمی آن تفاوت بسیار دارد؛ مثلاً در گونتور بیش از 1900 دانشجو مجبورند که در محیط درس خود، با دیگران فقط به زبان عربی و انگلیسی صحبت کنند (زبان اندونزی زبان آموزش رسمی دروس عمومی ، زبان عربی زبان دروس عربی و علوم اسلامی ، و انگلیسی برای تدریس زبان انگلیسی است ). در اندونزی و جاوه مجازات خطاها و بزهکاریها در زندگی روزمره کوتاه کردن موی سر است ، که این عمل برای جوانانی که با فرهنگ عامه و زندگی خیابانی در جاکارتا یا سورابایا آشنایی دارند، تحقیر بزرگی است (عبارت «ترا به پندک پسنترن می فرستم » تهدید مکرر والدین برای کودکانی است که در خانه سرکشی می کنند). تأکید شدید بر قانونِ «فقط عربی و انگلیسی » گواهی است بر الزام این مؤسسات در تربیت دانشجویان به گونه ای که بتوانند در اجتماعات جهانی اسلامی و اقتصادی شرکت کنند. تعدادی از رهبران برجستة دینی ، محلی ، حکومتی و تربیتی از گونتور فارغ التحصیل شده اند؛ مؤسسه ای که از اواخر دهة 1340 ش / 1960 درجة لیسانس (در اصول دین ) به فارغ التحصیلان اعطا کرده است . پندک جدید، برخلاف بیشتر پسنترنهای قدیمی ، بر مبنایی استوار و مطمئن بنا نهاده شده است تا به عنوان یک سازمان منطقی با کارکنان مجرب و حرفه ای و پشتوانة مالی داخلی و خارجی به رشد و توسعة مداوم بپردازد (به عنوان مثال ، دولت سعودی منابع لازم برای احداث یک ساختمان اصلی دانشگاهی در محوطة این مجتمع آموزشی را تأمین کرده است ).

پسنترن نوین ، چه در بوگور و گونتور چه در جاهای دیگر، فقط یک نام و عنوان نیست ، زیرا، همانند اسلاف خود، به حفظ و استمرار آداب همیشگی و بسیار منظم اسلامی می پردازد که از آدابِ متفاوت اما به یک اندازه نگران کنندة فرهنگ چند مذهبی جاوه و ماده گرایی جدید متمایز و برتر دانسته می شود. جاوه هم اکنون به طور خاص هجوم فزایندة شهرنشینی به مناطق روستایی را تجربه می کند، به گونه ای که پسنترنهای منزوی ، در محاصرة رام و مهارنشدنی توسعه قرار دارند. بعضی از خصوصیات آموزش در پسنترن را ــ اما با روشهای جدید و امروزی ــ شاید بتوان حفظ کرد. پسنترن کلات (یا آموزش فشرده در پسنترن ) یک طرح فراگیر در اندونزی است . این طرح عبارت است از دوره های آموزش فشرده برای جوانان در تعطیلات تابستان که در مجموعه های دانشگاهی یا مکانهای دیگر برگزار می شود. توفیق عبدالله ، دانشمند علوم اجتماعی اندونزی ، این موقعیت را به طور خلاصه چنین بیان می کند: «آیندة پسنترن را میزان توانایی آن در حفظ هویت آن به عنوان یک نهاد آموزشی (علما ـ سالاری ) تعیین خواهد کرد، و در همان حال نقش آن را به عنوان مکمل آموزش ملّی روشن خواهد ساخت » (ص 102).


منابع :


(1) T. Abdullah, "Pesantren in historical perspective", in Islam and society in Southeast Asia , ed. T. Abdullah and S. Siddique, Singapore 1986, 80-107;
M. van Bruinessen, "Kitab kuning: books in Arabic script used in the pesantren milieu", BTLV , XLVI/ 2-3 (1990), 226-269

(2) (بررسی مشروح یکصد عنوان برجسته دربارة برنامه آموزشی پسنترن )؛


Z. Dhofier, Tradisi pesantren (سنّتهای پسنترن ) , Jakarta 1982

(ترجمة رسالة دکتری نویسنده با عنوان :

(3) "The pesantren tradition: a study of the role of the kyai in the maintenance of the traditional ideology of Islam in Java", Australian National University, Canberra 1980);
(4) Direktori pesantren , I, Jakarta 1986;
(5) C. Geertz, "Religious belief and economic behavior in a Central Javanese town: some preliminary considerations", Economic development and cultural change , IV /2 (Jan. 1956), 134-158;
(6) idem, "The Javanese kijaji: the changing role of a cultural broker", Comparative studies in society and history , II/2 (Jan. 1960a);
(7) idem, The religion of Java , Glencoe, III, 1960b;
(8) Koentjaraningrat, Javanese culture , Singapore 1985;
N. Madjid, "Pesantren dan tasauf" (پسنترن و تصوف ) , in pesantren dan pembaharuan (پسنترن و اصلاحات ) , ed. M. D. Rahardjo, Jakarta 1974, 95-120

(9) ( این مجلد چند مقالة مفید دربارة پسنترن معاصر دارد)؛


V. Matheson and M. B. Hooker, "Jawi literature in Patani: the maintenance of an Islamic tradition", JMBRAS ,

lXI/ I/ 254 (1988), 1-86;
J. Nagata, The reflowering of Malaysian Islam: modern religious radicals and their roots , Vancouver 1984, 38-42

(پندک را در بافت آموزش اسلامی در مالزی شرح می دهد)؛


H. Nasution, ed., Thoriqot Qodiriyyah Naqsabandiyyah: sejarah, asal-usul, dan perkembangannya

(طریقت قادریّه ـ نقشبندیّه : تاریخ ، اصل و ماهیت ، و توسعة آن )؛


Tasikmalaya, Indonesia 1991

(مقالات محققانه یادمان هشتاد و پنجمین سالگرد پندک پسنترن تصوف محور در سوریالایا، غرب جاوه و کیائی مشهور آن )؛


M. Oepen and W. Karcher, eds., The impact of pesantren in education and community development in Indonesia , Jakarta 1988 (مالات همایش برلن در سال 1987) ;
S. Prasodjo, "The kyai, the pesantren, and the village: a preliminary sketch", in A. Ibrahim, S. Siddique, and Y. Hussain, comps., Readings on Islam in Southeast Asia , Singapore 1985, 240-246;
S. Prasodjo et al., Profil pesantren , Jakarta

1974 (مطالعات کمّی چند پسنترن در ناحیة بوگور در غرب جاوه ) ;


M. C. Ricklefs, "Six centuries of islamization in Java", in Conversion to Islam , ed. N. Levtzion, New York 1979, 100-128 (مروری مهم بر منابع و نظریه ها) ;
A Short description of Islamic educational institution Pondok-Modern and its Daarussalaam University , Gontor-Ponorogo, Indonesia [n.d.];
C. Snouck Hurgronje, The Achehnese , Leiden1906;
S. Soebardi, "Santri-religious elements as reflected in the Book of Tjentini", BTLV , CXXVII/3 (1971), 331- 349

(جدال میان تصوف جاوه ای و شرع اسلام ، حدود قرن 17ـ 18)؛


S. Soebardi and C. P. Woodcroft-Lee, "Islam in Indonesia", in The crescent in the east: Islam in Asia Major , ed. R. Israeli, London 1982, 180-210;
K. A. Steenbrink, Pesantren, madrasah, sekolah: recente ontwikkelingen in indonesisch islamonderricht , Nijmegen 1974

(که به زبان اندونزیایی هم تحت همین عنوان اصلی ، در 1986 در جاکارتا منتشر شده است )؛


S. Widodo, "Rural vocational training in pesantren", in The impact of pesantren in education and community , ed. M. Oepen and W. Karcher, Jakarta 1988;
R. L. Winzeler, "Traditional Islamic schools in Kelantan, JMBRAS , XLVIII/1 (May 1975), 91-103 (illustrated).

/ ف . م . دنی ، با اندکی تلخیص از ( د. اسلام ) /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2766
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست