responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2744

 

پریشان ، دریاچه ای در استان فارس . این دریاچه ــ که فامور نیز نامیده شده است ــ به طول حدود هشت کیلومتر و عرض حدود سه کیلومتر، در ارتفاع حدود 820 متری در دهستان فامور (در بخش جَره و بالاده ) تقریباً در مرکز شهرستان کازرون واقع است . نزدیکترین فاصلة دریاچه تا شهر کازرون ، از طریق دهکدة اَیازآباد در جنوب شرقی شهر، حدود دوازده کیلومتر است . کوه فامور در شمال دریاچه ، و آبادیهای دهستان فامور در شمال و مشرق و جنوب شرقی دریاچه قرار دارند.

میانگین عمق دریاچه حدود 5ر1 متر است (عمق آن در برخی قسمتها به پنج تا هشت متر می رسد). در کرانه های آن ، عمق آب از 25 تا 50 سانتیمتر در نوسان است (معافی ، ص 15). گاهی اختلاف ارتفاع سطح آب هنگام پرآبی و کم آبی ، به حدود سه متر می رسد (ایران . وزارت نیرو. دفتر بررسیهای منابع آب ، ص 121). دریاچة پریشان به علت اینکه کمتر از شش متر عمق دارد، تالاب نیز خوانده می شود (معافی ، همانجا).

کف دریاچه پوشیده از گیاهان آبزی است و در میان آن نیزارهایی وجود دارد. گاهی دمای آب در مرداد به حدود ْ30 سانتیگراد می رسد. رود فامور و رود عَربان ــ که از به هم پیوستن آب چشمه ها تشکیل می شوند ــ از جانب شرقی به آن می ریزند. آب دریاچه عمدتاً از باران و ذوب برفها تغذیه می شود و در اردیبهشت به بیشترین سطح خود می رسد. به علت استقرار تالاب ارژن در سطحی بالاتر از دریاچة پریشان و وجود حفره هایی در کف آن ، دریاچة پریشان مقدار زیادی از آب آن را زهکشی می کند. در واقع ، تالاب ارژن از منابع عمدة تأمین کنندة آب این دریاچه است (همانجا؛
مظفریان ، ص 14؛
نیز رجوع کنید به بهرام سلطانی ، ص 140).

چمنزارها و نیزارهای پیرامون دریاچة پریشان ، پوشیده از درختان بلوط و بادام کوهی است و در فصل بهار اطراف آن پر از گل نرگس و شب بو می شود (بهرام سلطانی ، ص 141؛
مظفریان ، ص 37ـ 38).

دریاچة پریشان از زیستگاههای پرندگان بومی و مهاجر است و سه گونه ماهی و حدود 250 نوع پرنده در آن شناسایی شده است ، از جمله عقاب ، حواصیل ، انواع مرغابی ، غاز، کشیم بزرگ ، پرستوی دریایی ، کاکایی و پلیکان . چَنگر و دُرنای سفید از سیبری ، در زمستان نوعی گنجشک از دانمارک و فلامینگو از شمال افریقا و سیبری به پیرامون دریاچه می آیند. کبک ، لک لک ، دراج ، اردک و باقرقره از مهمترین پرندگان آن هستند. در پیرامون این دریاچه ، حیوانات وحشی چون خرس قهوه ای ، گربة جنگلی ، پلنگ ، کاراکال ، گرگ ، کفتار، گراز، شغال و روباه و نیز آهو، خرگوش ، قوچ و بز وحشی شناسایی شده اند (مظفریان ، ص 38ـ39؛
بهرام سلطانی ، ص 140ـ141).

پیشینه . دریاچة پریشان با نامهای مختلف در منابع قرن چهارم دیده شده است ؛
آن را اصطخری (ص 122) «توَّز»، ابن حوقل (ص 265) «مور»، مؤلف حدودالعالم (ص 132) «یون » و مقدسی (ص 446) «کازرون » ضبط کرده است . در اوایل قرن ششم ، ابن بلخی (ص 154) نام دریاچه را «مور»، و بکران (ص 36) نام آن را «جور ارژن » ( احتمالاً «مور ارژن » ) آورده است .

فسائی در دورة ناصری ، دریاچة پریشان را میان دو بلوک کازرون و فامور نزدیک قریة پریشان آورده و افزوده است که در چند سال پیش بر اثر خشکسالی ، بیشتر این دریاچه خشک شده بود. او دریاچة پریشان را به نام «فامور» ( درپای کوهستان فامور ) هم ضبط کرده است (ج 2، ص 1600ـ1601). فرصت شیرازی (ص 278) نام دریاچه را «فَرشُویه » که به «پَریشَم » نیز معروف بوده ، آورده است .


منابع :
(1) ابن بلخی ، فارس نامه ، چاپ گی لسترنج و رینولد آلن نیکلسون ، لندن 1921، چاپ افست تهران 1363ش ؛
(2) ابن حوقل ، کتاب صورة الارض ، چاپ کرامرس ، لیدن 1967؛
(3) اسحاق ابراهیم اصطخری ، کتاب مسالک الممالک ، چاپ دخویه ، لیدن 1967؛
(4) ایران . وزارت دفاع . ادارة جغرافیائی ارتش ، فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج 102: کازرون ، تهران 1362 ش ؛
(5) ایران . وزارت نیرو، دفتر بررسیهای منابع آب ، گزارش شناخت دریاچه های شور و شیرین ایران ، تهران 1367 ش ؛
(6) محمدبن نجیب بکران ، جهان نامه ، چاپ محمدامین ریاحی ، تهران 1342 ش ؛
(7) کامبیز بهرام سلطانی ، نقد و رأی بر شناخت محیط زیست ، تهران : سازمان حفاظت محیط زیست ، 1365 ش ؛
(8) حدودالعالم من المشرق الی المغرب ، چاپ منوچهر ستوده ، تهران 1340 ش ؛
(9) حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)، ج 7: استان هفتم ( فارس )، تهران 1355 ش ،1330 ش ، ص 180؛
(10) محمد نصیربن جعفر فرصت شیرازی ، آثارالعجم : در تاریخ و جغرافیای مشروح بلاد و اماکن فارس ، چاپ سنگی بمبئی 1314، چاپ علی دهباشی ، چاپ افست تهران 1362 ش ؛
(11) حسن بن حسن فسائی ، فارسنامة ناصری ، چاپ منصور رستگار فسائی ، تهران 1367 ش ؛
(12) منوچهر مظفریان ، کازرون در آیینة فرهنگ ایران ، شیراز 1373 ش ؛
(13) علی معافی ، «دریاچة پریشان : دومین تالاب ایرانی کنوانسیون رامسر»، ماهنامة آبزیان ، سال 7، ش 4 (تیرماه 1375)؛
(14) محمدبن احمد مقدسی ، کتاب احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم ، چاپ دخویه ، لیدن 1967.

/ خسرو خسروی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2744
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست