responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2733

 

پرویزی ، رسول ، شخصیت ادبی ـ سیاسی معاصر که شهرتش بیشتر به سبب قصه های اوست . وی در 1298 ش در بوشهر به دنیا آمد (عابدینی ، 1369 ش ، ذیل مادّه ؛ قس رکن زادة آدمیت ، ج 1، ص 548: 1300 ش ). در کودکی با پدرش به شیراز رفت و در مدارس آن شهر به تحصیل پرداخت (رکن زادة آدمیت ، همانجا). مقاله نویسی را در هفته نامة محلی سروش شیراز که ارگان حزب تودة ایران در آن شهر بود آغاز کرد (بهزادی ، ص 142). در بهمن 1322، پرویزی و جمعی از نویسندگان و شاعران شیراز، از جمله فریدون توللی * و محمد باهری ، «جمعیت آزادگان فارس » را تشکیل دادند و در مبارزات انتخاباتی مجلس در آن دوره نامزدی معرفی کردند که انتخاب نشد. در واکنش به این رویداد، اعضای این جمعیت به افشاگری دربارة نحوة انتخابات پرداختند. این افشاگریها سبب شد که گروهی از آنها از جمله پرویزی ، محکوم و به بستک لار تبعید شوند (امداد، ص 816؛ شعبانی ، ص 274). در 1326 ش و در پی اختلافاتی که در رهبری حزب تودة ایران پیش آمد، پرویزی ، به خلیل ملکی (متوفی 1348 ش ) و گروه انشعابی او پیوست . این گروه به نشر روزنامة شرق میانه پرداختند که پرویزی هم از اعضای هیئت تحریریة آن بود (امداد، ص 819؛ نیز رجوع کنید به خامه ای ، ص 690). پس از آن وی به همکاری با هفته نامة ایران ما پرداخت . با تغییر سیاست رژیم پهلوی در آن دوره ، مبنی بر جذب مخالفان ، توجه اسدالله علم (متوفی 1357 ش ) به او، که نوشته های پرخواننده ای در ایران ما داشت ، جلب شد و این دو به واسطة جهانگیر تفضلی (متوفی 1369 ش ) با یکدیگر آشنا شدند (تفضّلی ، ص 50، 100، مقدمه ، ص 18). رابطة پرویزی با علم سبب شد که به مشاغل و مقامات مهمی دست یابد و به همان نسبت در چشم مبارزان و مخالفان رژیم منفور و بدنام شود. وی نخست عضو هیئت مدیرة شرکت تلفن شد، سپس در 1336 ش که علم حزب مردم را تأسیس کرد، به عضویت کمیتة مرکزی این حزب درآمد و از سوی همین حزب به نمایندگی مجلس رسید (بهزادی ، ص 145ـ146). او در دوره های بیست و یکم تا بیست و سوم مجلس شورای ملی ، نمایندة دشتستان و در دورة هفتم مجلس سنا نمایندة انتخابی شیراز بود (طلوعی ، ج 2، ص 1070، 1095). پرویزی در دورة نخست وزیری علم ، معاون او بود. با تشکیل لژیون خدمتگزاران حقوق بشر، متصدی آن شد و تا پایان عمر در این سمت باقی بود. او در هفتم آبان 1356 درگذشت و در حافظیة شیراز به خاک سپرده شد (بهزادی ، ص 147، 154؛ «درگذشت رسول پرویزی »، ص 901).

دو کتاب شلوارهای وصله دار (1336 ش ) و لولی سرمست (1346 ش ) که هر دو چندین بار به چاپ رسیده ، مهمترین کارهای پرویزی است . شلوارهای وصله دار مجموعه ای است از داستانهایی که در سالهای 1331ـ1332 ش در مجلة سخن منتشر می شد. نویسنده در این مجموعه نقال قصه های ساده ای است که ریشه در خاطراتش دارند، و ماجراهای ایام کودکی خود را به صورتی طنزآمیز روایت می کند. منتقدان ، داستان «شیرمحمد» این مجموعه را، به عنوان زمینه ای برای آفرینش رمان تنگسیر صادق چوبک (متوفی 1377 ش )، قابل توجه دانسته اند. لولی سرمست ، مجموعة دوم نویسنده ، کمتر از مجموعة پیشین سرگرم کننده است و نویسنده در آن ، از دریچه ای تنگتر و فردگرایانه تر به زندگی می نگرد. پرویزی در این کتاب از مظاهر گذشتة شیراز با دریغ و حسرت یاد می کند (عابدینی ، 1366 ش ، ج 1، ص 107). این دو مجموعه ، او را در زمرة نویسندگان ارزشمند نسل دوم قصه نویسی جدید در ایران قرار داده است ( رجوع کنید به شفیعی کدکنی ، ص 365). سبک نویسندگی او تحت تأثیر محمدعلی جمالزاده و نثر وی ساده ، شیوا و آمیزه ای از نثر کتابی و محاوره است . آثار داستانی او به سبب پیوندهایی که با آداب و رسوم ایرانی دارد، اصیل است . از ویژگیهای قصه های پرویزی این است که غالباً قهرمان داستان راوی ماجرایی از دورة کودکی خود است و از این جهت ، در قیاس با آثار پیشینیان ، کم نظیر است . این قصه ها نشان دهندة قدرت تصویرسازی و طنزنویسی اوست (عابدینی ، 1366 ش ، ج 1، ص 106؛ کسمائی ، ص 193ـ214).

پرویزی چنانکه خود اشاره کرده (ص 8) نمی خواسته قصة کوتاه یا رمان بنویسد، بلکه کوشیده است تا با استفاده از شیوة نقالی ، نوعی قصه گویی بومی پدید آورد. ازینرو صورت داستانهای او، چندان منسجم و مقید به فنون قصه نویسی نیست و از نظر محتوا هم ، به شکلی عمیق با واقعیت درگیر نمی شود (کسمائی ، ص 198؛ عابدینی ، 1366 ش ، ج 1، ص 107، 282).


منابع :
(1) حسن امداد، «توللی و حوادث فارس »، آینده ، سال 11، ش 11ـ12 (بهمن و اسفند 1364)؛
(2) علی بهزادی ، شبه خاطرات ، تهران 1375 ش ؛
(3) رسول پرویزی ، لولی سرمست ، تهران 1357 ش ؛
(4) جهانگیر تفضّلی ، خاطرات جهانگیر تفضّلی ، چاپ یعقوب توکلی ، تهرن 1376 ش ؛
(5) انور خامه ای ، خاطرات سیاسی ، تهران 1372 ش ؛
(6) «درگذشت رسول پرویزی »، راهنمای کتاب ، سال 20، ش 11ـ12 (بهمن و اسفند 1356)؛
(7) محمدحسین رکن زادة آدمیت ، دانشمندان و سخن سرایان فارس ، تهران 1337ـ1340 ش ؛
(8) احمد شعبانی ، «سالشمار فریدون توللّی »، آینده ، سال 17، ش 1ـ4 (فروردین ـ تیر 1370)؛
(9) محمدرضا شفیعی کدکنی ، «از انقلاب تا انقلاب ، ادبیات ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی »، در ادبیات نوین ایران : انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی ترجمه و تدوین یعقوب آژند، تهران 1363 ش ؛
(10) محمود طلوعی ، بازیگران عصر پهلوی : از فروغی تا فردوست ، تهران 1372 ش ؛
(11) حسن عابدینی ، صدسال داستان نویسی در ایران ، ج 1، تهران 1366 ش ؛
(12) همو، فرهنگ داستان نویسان ایران ، تهران 1369 ش ؛
(13) علی اکبر کسمائی ، برخی از نویسندگان پیشگام ایران در داستان نویسی امروز ایران ، تهران 1363 ش .

/ محمدمنصور هاشمی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2733
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست