پِچوی (امروزه : پچ ، به آلمانی : فونفکیرشن ، به لاتین : کوینکه اکلزیای ، ( هر دو لفظاً به معنای «پنج کلیسا» ) )، شهر و مرکز سنجقی در قسمت ماوراء دانوب مجارستان .

پچوی در محل سُپیانة رومی ساخته شده و بقایای بناهایی از قرون نخستین مسیحیت در آنجا حفظ شده است . پچوی در 399ـ400/ 1009 اسقف نشین شد. اولین دانشگاه مجارستان در 768/ 1367 در آنجا تأسیس گردید. در سده های میانه ، مهمترین مرکز اقتصادی در جنوب دریاچة بالاتون ( بزرگترین دریاچة اروپای مرکزی ) بود.

در ششمین لشکرکشی سلیمان قانونی (حک : 926ـ974) به مجارستان در 17 ربیع الثانی 950/ 20 ژوئیة 1543، شهر بدون جنگ تسلیم نیروهای قاسم ، سنجق بیگی مُهاج ( موهاچ کنونی ، شهری در جنوب مجارستان ) ، و مراد، سنجق بیگی پوژگا ( شهری در شمال یوگسلاوی ) شد. تا 978/1570 متعلق به سنجق مهاج بود، گرچه نام این واحد اداری گاه سکچوی و ندرتاً پچوی بود. در اواسط 1003/ سپتامبر 1595، «لِواءِ» ( = سنجقِ ) پچوی به ولایت تازه تأسیس سیگتوار ملحق شد (قس باشباقانلق عثمانلی آرشیوی ، ص 362) و تا 1005ـ 1006/ 1597 به همین شکل باقی ماند. سپس به ایالت قانیجه / قنیژه (کانیژای امروزی ) ــ که در 1009/1600 تأسیس شده بود ــ منتقل شد. در 1074ـ 1075/ 1664، کنت نیکولاوس زرینی برای بازپس گیری پچوی بشدت تلاش کرد، اما موفق نشد و به آنجا خسارات بسیاری وارد آمد. در سوم ذیحجة 1097/ 21 اکتبر 1686، لویی بادنی شهر را تصرف کرد و بدین ترتیب سلطة عثمانی پایان یافت .

گزارشهای دولت عثمانی در قرن دهم / شانزدهم ، نشان می دهد که جمعیت اصلی پچوی صرفاً مجار بوده اند. تعداد آنان نشان می دهد که مانند بیشتر مراکز اداری مجارستان ، آشکارا از جمعیت آنان کاسته می شده است ؛ احتمالاً تعداد ساکنان آنجا در 953/ 1546 بین 500 ، 4 تا000 ، 5 تن و در حدود 988/1580 بین 500 ، 2 تا 000 ، 3 تن بوده است . از جمعیت آن در سدة یازدهم / هفدهم ، اطلاعات اندکی در دست است . اولین برآوردِ هابسبورگ ها در 1098/ 1687 نشان می دهد که در شهر تغییرات مهمی صورت نگرفته بوده است . شاید اکثریت مسلمان ، با وجود شمار درخور ملاحظه ای از اسلاوها، تفوق یافته بودند.

اصلاحات دینی ، پروتستانیسم بر شهر بشدت تأثیر گذاشت . در قرن یازدهم / هفدهم ، یَسوعیها دوباره مذهب کاتولیک را احیا کردند.

کشت غلّه و انگور در آنجا نسبتاًکم بود. باوجوداین ، شهر مرکز مهم پرورش تاک و تولید شراب از محصول سکونتگاههای مجاور بود. در 1098/1687 حدود 334 ، 3 تاکستان ثبت شده است که 387 تن از مالکانِ آن زمان یا مالکان قبلی آنها مسلمان بوده اند.

پچوی در دورة عثمانیها هم محل تجاری مهمی بود. از طریق آنجا احشام را به وین یا ونیز منتقل می کردند. مغازه در آنجا زیاد بود (در 978/1570، 46 باب ) و مالکان آنها عمدتاً مسلمان و بندرت مسیحی بودند.

شهر نهادهای دینی و فرهنگی اسلامی شایان توجهی داشت . در میان شیخهای مولوی خانة آنجا، شخصیتهای برجسته ای بودند از قبیل احمد دده که بعدها رئیس مولوی خانة ینی قاپی استانبول شد (قس اگوشتون ، ص 228ـ229). امروزه در آنجا دو مسجدجامع به نامهای غازی قاسم پاشا و حسن پاشا یاقُوه ای ، و یک تُربه ( = مزار ) ، متعلق به ادریس بابا، به همان شکل اولیه وجود دارد.

---

منابع :
(1) باشباقانلق عثمانلی آرشیوی ، کامل کپه جی تصنیفی ، ش 344؛


(2) Gؤbor àgoston, "16-17. as â rlarda Macaristan 'da tasavvuf ve mevlevرlik", in Milletlerars i Mevlہna Kongresi. Teblig § ler .

(3) (1st: 1987: Konya);
(4) Gyo ¯ zo ¯ Gero ¯ , Pإcs tخrخk mu ¯ emlإkei (آثار تاریخی ترکی پچوی ) Budapest 1960;
Antal Velics-

Erno ¯ Kammerer, Magyarorszؤgi tخrخk kincstؤri defterek (دفاتر مالیاتی ترکی از مجارستان ) , II, Budapest 1890, 45,

(5) 387, 411-412, etc;
Ede Petrovich, "Pإcs utcؤi إs hؤzai 1687-ben" (خیابانها و خانه های پچوی در 1687) , in Baranyai



(6) helytخrtإnet i ¨ rؤs 1969 , Pإcs [1969], 193-217;
(7) Pؤl Zoltؤn Szabo ¯ , A tخrخk Pإcs, 1543-1686 (پچوی ترکی ، 1543ـ1686) , Pإcs, 1941.

/ داوید ، تلخیص از ( د. اسلام ) /