پِتگر ، علی اصغر ، نقاش معاصر ایرانی . در 1292 ش (مطابق شناسنامه : 1297) در تبریز به دنیا آمد (ابراهیم ، ص 239). پدرش ، مشهدی حسن کلاهدوز، به کلاهدوزی و پوستین دوزی اشتغال داشت و با خانوادة خود یک کارگاه قالیبافی را نیز اداره می کرد. در همان مکان ، علی اصغر و برادر کوچکترش ، جعفر، بتدریج با طرح و رنگ آشنا شدند و تمایل و توانایی بسیار در نقاشی از خود نشان دادند (شهاب ، ص 265). اولین استاد او در نقاشی ، میرمصوّر ارژنگی ، از نقاشان سرآمد تبریز و دانش آموختة نقاشان روسی و نقاشی واقع گرا، بود ( آدینه ، ص 6؛ ابراهیم ، ص 240). سالهای فراگرفتن نقاشی ازمیرمصوّر اثری ماندگار بر او نهاد. علی اصغر پس از فارغ التحصیل شدن ازدبیرستان شمس ،به پیشنهاد استادش ، برای دریافت تعلیمات بهتر و کسب تجربه های نو، در 1312 ش عازم تهران شد و بعد از یافتن کار در نقاشخانة جهان نمادر«مدرسة هنرهای مستظرفه » شروع به تحصیل کرد (شهاب ، همانجا؛ کیهان فرهنگی ، ص 49؛ ابراهیم ، ص 243) و با ویژگیهای آثار کمال الملک * ، شیخ اسماعیل آشتیانی و علی محمد حیدریان آشنا شد و تجربه های بسیار اندوخت . پس از اتمام دورة چهارسالة این مدرسه ، در 1319 ش با برادرش اولین آموزشگاه آزاد طراحی و نقاشی را تأسیس کرد ( کیهان فرهنگی ؛ شهاب ، همانجاها). آنها در 1320 ش نام خانوادگی خود را از «برادران اکبری » به «پتگر» تغییر دادند (ابراهیم ، ص 245).

پتگر از 1319 تا 1324 ش آثاری با آبرنگ و رنگ روغن به شیوة کمال الملک و شاگردانش به وجود آورد. وی از نخستین کسانی بود که طرز قلم زدن شاگردان کمال الملک را رها کرد و به شیوه ای متفاوت با شیوه های گذشته روی آورد و از قلمهای درشت تری استفاده کرد (نامی پتگر، مصاحبة مورخ 7 مهر 1378؛ ضیاءپور، ص 253). در 1323 ش با یکی از شاگردانش ، ایراندخت ستوده ، ازدواج کرد. دو پسر بزرگتر او، نامی و نیما، هم اکنون از نقاشان مشهورند. در 1323 ش پتگر در خیابان منوچهری تهران کارگاهی افتتاح کرد که بعدها محل دیدار بسیاری از شاعران و نویسندگان ، از جمله شهریار، نیما، صادق هدایت و بزرگ علوی شد (شهاب ، ص 266). در 1324 ش پتگر در «نمایشگاه دویست سال هنر ایران » در انجمن فرهنگی ایران و شوروی آثار خود را به نمایش گذاشت و جایزه گرفت (همانجا). او در 1330 ش کارگاه خود را تغییر داد و مستقل از برادر شروع به کار کرد (ابراهیم ، ص 250). سالهای 1334 تا 1339ش ــ بحبوحة ورود مکتبهای جدید هنری به ایران ــ دورة طبع آزماییهای پتگر و آفرینش آثاری به سبکهای امپرسیونیسم و اکسپرسیونیسم بود، آثاری که در آن زمان به نحو بارزی نوآوری به شمار می آمد، ولی پتگر به واقع گرایی بازگشت . حاصل تجربة او در این مکتبهای هنری جدید و مطالعة آثار نقاشان غربی ، واقع گرایی ناب و کاربرد رنگهای درخشان و

خالص بود که این امر در روند نقاشی معاصر ایران تحولی به وجود آورد. از مهمترین ویژگیهای آثار او پرداختن به واقعیتهای زندگی ، به تصویر کشیدن انسانهای زحمتکش و انعکاس رضایت و شادی و سادگی آنهاست (نامی پتگر، همانجا). پتگر از 1345 ش شعر نیز می سرود و در 1360 ش مجموعه شعری با عنوان رنگین کمان ، به همراه تصاویری از نقاشیهای خود، منتشر ساخت (همانجا؛ زنان ، ص 9). از این زمان به بعد، تقریباً هیچ گونه فعالیتی در زمینة هنری نداشت و فقط معدودی از هنرجویان قدیمی خود را در خانه تعلیم می داد. وی در 1371 ش ، در 79سالگی ، درگذشت و در بهشت زهرا به خاک سپرده شد (شهاب ، ص 267).

از 1324 تا 1353 ش و نیز در خرداد 1376، آثار او که هم اکنون در مجموعه های خصوصی نگهداری می شود، در چندین نمایشگاه به نمایش درآمد. همچنین برخی از آثار وی در 1370 ش در موزة هنرهای معاصر به نمایش درآمد ( کیهان فرهنگی ، همانجا).

از معروفترین آثار این هنرمند «چهارراه سرچشمه »، «محلة گازران تبریز»، «بازار صاحب الامر تبریز» و نیز چهرة نادر است . نقاشی اخیر هم اکنون در آرامگاه نادر در مشهد نگهداری می شود (همانجا؛ نامی پتگر، همانجا).

---

منابع :
(1) آدینه ، ش 70 (اردیبهشت 1371)؛
(2) محسن ابراهیم ، «از گذشته های دور تا هم اکنون و دیگر هیچ »، فصلنامة هنر ، ش 22 (تابستان ـ پاییز 1371)؛
(3) زنان ، سال 1، ش 4 (اردیبهشت 1371)؛
(4) علی شهاب ، «یادی از استاد علی اصغر پتگر»، کلک ، ش 27 (خرداد 1371)؛
(5) جلیل ضیاءپور، «از رنگمایه های خاکستری تا سبزها، آبی ها، و بنفش ها»، فصلنامة هنر ، ش 22 (تابستان ـ پاییز 1371)؛
(6) کیهان فرهنگی ، سال 9، ش 4 (تیر 1371).

/ هلن خوش چین گل /