responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2656

 

پاوه ، شهرستان و شهری در استان کرمانشاه .

1) شهرستان پاوه (جمعیت طبق سرشماری 1375ش ، 918 ، 61 تن ). در شمال غربی استان کرمانشاه قرار دارد. از شمال و مشرق به شهرستانهای مریوان و کامیاران (در استان کردستان )، از جنوب به شهرستان جوانرود (در استان کرمانشاه ) و از مغرب به مرز عراق محدود می شود. مشتمل است بر سه بخشِ مرکزی ، باینگان و نوسود، هفت دهستان و چهار شهر.

رشته کوههای زاگرس در آن امتداد دارد. کوههای مهم آن عبارت است از: شاهو (ارتفاع : ح 390 ، 3 متر) که یکی از بلندترین قله های زاگرس و مرز طبیعی میان استانهای کرمانشاه و کردستان است ؛ ماکوآن / ماکووان (ارتفاع : ح 630 ، 2 متر)؛ آتشکده / آتشگاه (ارتفاع : ح 485 ، 2 متر) که در دره های آن چند چاه کارْسْتی (طبیعی ) دیده می شود؛ کاوُل (ارتفاع : ح 425 ، 2 متر)؛ و یوراش (ارتفاع : ح 465 ، 2 متر؛ سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ، ج 34، ص 32، 34؛ سازمان برنامه و بودجة استان کرمانشاه ، ص 4ـ5؛ جعفری ، ج 1، ص 357، 462، 502). یکی از بزرگترین غارهای آبی جهان به نام «کاوات » به عمق حدود 140 ، 3 متر در درة «قوری قلعه » در این شهرستان قرار دارد (معرفت ، ص 552؛ سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ج 34، ص 32).

برخی از رودهای این شهرستان عبارت اند از: سیروان پاوه (یکی از دو شاخة اصلی رود سیروان ) که زمینهای مزروعی شهرستان را آبیاری می کند؛ آب لیله ؛ مَرّه خیل / چَمِ مَرِّه خِل ؛ و پاوه که به آن گلال دره یا آب شمشیر نیز می گویند (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، همانجا؛ جعفری ، ج 2، ص 84، 191ـ192). دره های سرسبز هولی ، نشا، چاوک ، گاول ، هانککو و گلال از جاذبه های طبیعی آن است . ازگیا بلوط ، سقز، ارژن ، بنه ، ون ، گز، کیکم ، مازو، ثعلب ، شیرین بیان و مراتعی برای چرای دام دارد و از زیا خرس ، روباه ، شغال ، گرگ ، گراز، پلنگ ، بزکوهی ، قوچ و میش و از پرندگان ، دراج ، کبک ، تیهو و غاز در آن یافت می شود.

اهالی عمدتاً به زراعت ، باغداری ، دامداری و تولید صنایع دستی اشتغال دارند. آب کشاورزی و آشامیدنی از رود و چشمه تهیه می شود. محصولاتی از قبیل گندم ، جو، ذرت ، بنشن و تره بار در این شهرستان کشت می شود. صنایع دستی آن قالی ، گلیم ، جاجیم ، شال پشمی و گیوه است . خشکبار، سقز و برخی از صنایع دستی آن به نقاط دیگر صادر می شود (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ج 34، ص 33).

مذهب مردم این شهرستان سنّی شافعی و شیعه است و عده ای از آنان پیرو فرقة نقشبندیّه و قادریّه اند (پورکریم ، ص 9). زبان اهالی کردی با گویش اورامانی است . طوایفی از ایل جاف چون حسن خانی ، مصطفی سلطانی و فتحعلی بیک و تیره هایی چون زردویی ، امانی ، تابه کوری ، میرعبدی ، کدشتی و بهرام در آن به سر می برند. از کل جمعیت شهرستان ، 566 ، 25 تن (ح 2ر41%) شهرنشین و بقیه روستانشین اند.

اغلب خانه های روستایی شهرستان با سنگ (سنگ چین ) ساخته شده که به «وشکه چن » (خشکه چینی ) معروف است .

طبق تقسیمات کشوری در 1316ش ، پاوه از بخشهای شهرستان سنندج از استان پنجم بود. در 1337ش ، شهرستان پاوه به مرکزیت شهر پاوه تشکیل شد (ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی ، ص 46). در 1369ش ، طبق تصویبنامة هیئت وزیران ، شهرستان پاوه به مرکزیت شهر پاوه مشتمل بود بر: بخش مرکزی (به مرکزیت شهر پاوه ) شامل دهستانهای هولی ، شمشیر، منصور آقایی ؛ بخش باینگان (به مرکزیت روستای باینگان ) شامل دهستانهای ماکوآن و کلاشی ، و بخش نوسود (به مرکزیت شهر نوسود و نودشه ) که تا 1370ش به همین صورت باقی ماند (ایران . قوانین و احکام ، ص 795ـ 796؛ نقشة تقسیمات کشوری سال 1370 ). در تقسیمات 1371ش ، شهر نوسود مرکز بخش نوسود شد. در تقسیمات 1373ش ، دهستان سیروان در بخش نوسود ضبط شده است .

آثار باستانی و تاریخی شهرستان عبارت است از: ویرانه های قلعه ای به نام چینة میرخسرو؛ آثار قلعه های پاسگه و دژ متعلق به دورة ساسانی ؛ مسجد جامع پاوه که ظاهراً بر بقایای آتشکده ای از دوران ساسانی ساخته شده است و بنای آن را به عبدالله بن عمر فرزند عمربن خطاب نسبت می دهند؛ مقبرة سیدعبدالله ، از برادران امام رضا علیه السلام ، در آبادی کوسه هجیج ، که قدمت آن به حدود هشتصد سال می رسد؛ زیارتگاه سلطان اسحاق ، منسوب به یکی از برادران امام رضا علیه السلام در چهار کیلومتری نوسود؛ و مسجد کوچکیه (یا مسجد زمستانی ) که کتیبه ای به خط کوفی دارد (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ج 34، ص 33ـ34؛ رزم آرا، ج 5، ص 73؛ کرمانشاهان باستان ، ص 145ـ146؛ افشار سیستانی ، ج 2، ص 1519).

2) شهر پاوه (جمعیت طبق سرشماری 1375ش ، 565 ، 17 تن ). در ارتفاع حدود 600 ، 1متری ، در کنار درة خانقاه ، در 124 کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه واقع است . شمال و شمال شرقی و جنوب شرقی آن را کوه شاهو احاطه کرده است و کوه آتشگاه بر قسمتهای جنوب و جنوب غربی آن مشرف است . بیشترین دمای آن در تابستان ْ30 و کمترین آن در زمستان ْ28- است . میانگین بارش سالانة آن حدود 650 میلیمتر است .

رود درة گلال ، چشمة دایمی هولی و کوههای شاهو و آتشگاه در شکل گیری شهر اثر مهمی داشته اند.

معدن سنگ لاشه و مالون با ذخیرة 000 ، 105 تن در حوالی شهر پاوه بهره برداری می شود (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ج 34، ص 32). شهر پاوه از طریق روانسر به مرکز استان راه دارد.

آثار باستانی و تاریخی آن عبارت است از: ویرانة آتشکده ای زرتشتی بر بالای کوه آتشگاه ، و امامزاده سیدمحمود اصفهانی متعلق به دورة صفویه (همان ، ج 34، ص 36).

پیشینه . برخی بنای شهر را به باو، پسر کیوس (برادر انوشیروان )، نسبت می دهند که در زمان عمربن خطاب مردم پاوه را به دین زرتشتی دعوت کرد و آتشکده هایی ساخت (از جمله آتشکده ای بر بالای کوهی که امروزه آتشگاه نامیده می شود و ویرانه های آن موجود است ) و دهکده را به نام خود باو/ پاوه نامید. بعدها عبدالله بن عمر به آنجا حمله برد، تمام آتشکده ها را ویران کرد و در آنجا مسجدی بزرگ (مسجدجامعِ کنونی ) ساخت (سنندجی ، ص 83 ـ89 ؛ بابانی ، ص 34ـ36، 38ـ39).

از تاریخ پیش از اسلام پاوه اطلاع چندانی در دست نیست . از دورة صفویه مطالبی دربارة پاوه در کتابها دیده می شود، از جمله این که قلعة پاوه در دست سهراب بیک ، از امرای درتنک ، بود (بدلیسی ، ص 411). در 1303ـ1310ق ، به منظور جلوگیری از حمل کالاهای غیرمجاز به عراق ، در پاوه گمرکخانه هایی تأسیس شد. در 1325ش جز گمرکخانة شوشعی (تأسیس 1309ق ) بقیة دفاتر گمرکی منحل گردید (افشار سیستانی ، ج 2، ص 1497). پاوه مدتی ( تا پیش از نهضت مشروطیت : 1325ـ1326 ) مرکز ییلاقی حکّام جوانرود بود (سلطانی ، ج 1، ص 53).

در دورة ناصری ، اعتمادالسلطنه (ج 4، ص 2378ـ2379) و سنندجی (ص 48ـ49، 52، 85) «فاوج » (معرّب پاوه ) را یکی از قرای معتبر جوانرود با یکصد خانوار و پنج مسجد ذکر کرده اند و افزوده اند که علمایی از این شهر برخاسته اند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی (1357 ش )، در پی آشوبها و ناآرامیهای ضدانقلاب در منطقة کردستان و آذربایجان غربی ، در 1358 ش ، منطقة پاوه دچار ناآرامی شد و شهر پاوه و پادگان آن در معرض خطر قرار گرفت که با اعزام سریع نیروهای ارتش به فرمان امام خمینی (ره )، و با رشادت و پایداری شهید دکتر مصطفی چمران * آرامش به شهر بازگشت ؛ اما تا اوایل جنگ تحمیلی (31 شهریور 1359) برخی اغتشاشات در منطقه وجود داشت ( رجوع کنید به تقویم تاریخ انقلاب اسلامی ایران ، ص 282؛ جوادی پور و دیگران ، ج 5، ص 45، 64، 130؛ احمدی ، ص 102ـ103).


منابع :
(1) حمید احمدی ، قومیت و قوم گرایی در ایران : از افسانه تا واقعیت ، تهران 1378 ش ؛
(2) محمدحسن بن علی اعتماد السلطنه ، مرآة البلدان ، چـاپ عبدالحسین نوائی و میرهاشم محدث ، تهران 1367ـ 1368ش ؛
(3) ایرج افشار سیستانی ، کرمانشاهان و تمدن دیرینة آن ، تهران 1371ش ؛
(4) ایران . قوانین و احکام ، مجموعة قوانین و مقررات مربوط به وزارت کشور: از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان سال 1369 ، تهران 1370ش ؛
(5) ایران . وزارت کشور، قانون تقسیمات کشور و وظایف فرمانداران و بخشداران ، مصوب 16 آبان ماه 316 ، تهران ( بی تا. ) ؛
(6) ایران . وزارت کشور. ادارة کل آمار و ثبت احوال ، کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور ، ج 2، تهران 1329ش ؛
(7) ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی . دفتر تقسیمات کشوری ، نشریة تاریخ تاسیس دار: ( تقسیمات کشوری 1378 ) ، تهران 1378ش ؛
(8) عبدالقادربن رستم بابانی ، سیرالاکراد ، چاپ محمد رئوف توکلی ، تهران 1366ش ؛
(9) شرف الدین بن شمس الدین بدلیسی ، شرفنامه : تاریخ مفصّل کردستان ، چاپ محمد عباسی ، چاپ افست تهران 1343ش ؛
(10) هوشنگ پورکریم ، «پاوه »، هنر و مردم ، ش 32 و 33 (خرداد و تیر 1344)؛
(11) تقویم تاریخ انقلاب اسلامی ایران : خبرها و رویدادهای روزانه ، مرداد 1356ـ فروردین 1358 ، تهران : سروش ، 1369 ش ؛
(12) عباس جعفری ، گیتاشناسی ایران ، ج 1: کوهها و کوهنامة ایران ، ج 2: رودها و رودنامة ایران ، تهران 1368ـ1376ش ؛
(13) محمد جوادی پور، علی نیکفرد، و یقعوب حسینی ، ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس ، ج 5: نبردهای غرب کشور ، تهران : سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران ، 1373 ش ؛
(14) حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیائی ایران ( آبادیها )، ج 5: استان پنجم ( کردستان )، تهران 1331ش ، 1355ش ؛
(15) سازمان برنامه و بودجة استان کرمانشاه . معاونت آمار و اطلاعات ، آمارنامة استان کرمانشاه 1376 ، کرمانشاه 1377ش ؛
(16) سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ، فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج 34: بانه ، تهران 1373ش ؛
(17) محمدعلی سلطانی ، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصّل کرمانشاهان ، تهران 1370ش ؛
(18) شکرالله بن عبدالله سنندجی ، تحفة ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان ، چاپ حشمت الله طبیبی ، تهران 1366ش ؛
(19) کرمانشاهان باستان : از آغاز تا آخر سدة سیزدهم هجری قمری ، ( بی جا، بی تا. ) ؛
(20) مرکز آمار ایران ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375: نتایج تفصیلی کل کشور ، تهران 1376ش ؛
(21) احمد معرفت ، کوهها و غارهای ایران ، تهران 1373ش ؛
(22) نقشة تقسیمات کشوری سال 1370: استان کرمانشاه ، تهران : مرکز آمار ایران ، ( بی تا. ) ؛
(23) نقشة راههای ایران ، تهران : سازمان نقشه برداری کشور، 1377ش .

/ معصومه بادنج /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2656
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست