responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2626

 

پاکدامن بیبیان ، از زیارتگاهها و مکانهای مقدس لاهور، با صدها سال پیشینة تاریخی . دربارة این زیارتگاه روایات متعددی وجود دارد که هیچ یک مستند نیست و ریشه در افسانه های محلی دارد. از جمله اینکه در سدة ششم یکی از ساداتِ زاهد و عابد، به نام سیداحمد توخته ، از کرمان به لاهور آمد و در آنجا مقیم شد تا در 602 درگذشت و در محلة چهل بیبیان لاهور به خاک سپرده شد و آرامگاهش اکنون نیز برجاست . از وی شش دختر به نامهای بی بی حاج رقیه ، بی بی تاج ، بی بی نور، بی بی حور، بی بی گوهر و بی بی شهباز ماند که پس از مرگ پدر لاهور را ترک کرده در محلی که اکنون پاکدامن بیبیان خوانده می شود، اقامت کردند و ظاهراً تا 615 نیز زنده بودند، زیرا به هنگام گریز جلال الدین خوارزمشاه به هند، از این بانوان سخن رفته است . در این محل دو محوطه وجود دارد که یکی آرامگاه بی بی حاج رقیه ، بی بی تاج و بی بی نور، و دیگری آرامگاه بی بی حور، بی بی گوهر

و بی بی شهباز است . همچنین مدفن سیدجلال الدین حیدربن صفی الدین بخاری (متوفی 1016)، برادر میران محمدشاه موج دریا بخاری (متوفی 1013) با گنبدی آجری در محوطة اول دیوار به دیوار مقبرة بی بی تاج قرار دارد و مردم آن را روضة استاد حضرات بیبیان می نامند ( د.اردو ، ذیل مادّه ؛ غلام سرور لاهوری ، ج 2، ص 93). به موجب روایات محلی نیز این شش بانو دختران عقیل بن ابیطالب بوده اند که پس از حادثة کربلا به لاهور پناه برده اند ( د. اردو ، همانجا). دربارة روایت اخیر باید گفت که در کتابهای معتبر تاریخ و سرگذشت نامه های اهل بیت نشانی از آن نیست و نامهای مزبور نیز که اغلب فارسی است به هیچ وجه نمی تواند نام دختران عقیل بوده باشد.

در پاره ای روایات آمده است که بی بی حاج دختر علی علیه السلام و همسر مسلم بن عقیل بوده و بقیه دختران

عقیل و خواهران مسلم بوده اند و آنان را 704 حافظ قرآن همراهی می کرده اند. اینان همراه امام حسین علیه السلام تا کربلا آمدند اما در نهم محرم به دستور امام عازم هند شدند. در لاهور از آنها کراماتی سر زد و بسیاری از مردم آن نواحی مسلمان شدند. این بانوان در علم نیز تبحر داشتند و کثیری از اولیا و حافظان قرآن شاگرد و مرید آنان بودند، از جمله ابوالفتح ، ابوالفضل ، ابوالمکارم و عبدالله مشهور به باباخاکی (چشتی ، ص 180ـ 186). برخی نیز می گویند که باباخاکی محمدجمال نام داشته و کسانی که نسبِ خود را به او می رسانند، متولّی این زیارتگاه هستند (همان ، ص 183، 186ـ187) و پادشاهان وقت زمینهایی برای مخارج آن وقف کرده اند ( د. اردو ، همانجا). به نوشتة گلبدن بیگم (ص 47)، در سدة دهم همایون مدتی نزدیک آنجا، در باغ خواجه غازی بیگ ، اقامت گزید.

در سرگذشت این بانوان آثاری چند نگارش یافته است که می توان به اینها اشاره کرد: دو رساله به نام رسالة بیبیان پاکدامنان از غلام دستگیر نامی ؛ رسالة بیبیان پاکدامن از محمددین کلیم ؛ کتاب بیبیان پاک دامنان از مسعود رضا خاکی ؛ بی بی پاک دامن از مولانا سیدآغا مهدی لکهنوی (متوفی 1365 ش ) و تاریخ بیبیان پاکدامنان از مولوی محمدبخش شاه قریشی (نقوی ، ج 1، ص 446، ج 2، ص 458، 460ـ461).

مسجد نور ایمان ، مسجد باباخاکی و مسجد محمد امین بیگ (ح 1144) در کنار این زیارتگاه واقع است و بر روی کتیبة مرمر مسجد نور ایمان دو بیت شعر فارسی کتابت شده است (چغتائی ، ص 102).


منابع :
(1) اردو دائرة معارف اسلامیّه ، لاهور 1384ـ1410/1964ـ1989؛
(2) نور احمد چشتی ، تحقیقات چشتی ، چاپ احسان علی ، لاهور 1964؛


(3) محمد عبدالله چغتائی ، تاریخی مساجد لاهور ، لاهور 1976؛
(4) غلام سرور لاهوری ، خزینة الاصفیا ، ج 2، کانپور 1332/1914؛
(5) گل بدن بیگم ، همایون نامه ، متن همراه با ترجمة بوریج ، دهلی نو 1983؛
(6) حسین عارف نقوی ، برّ صغیرکی امامیه مصنفیّن : کی مطبوعه تصانیف اوراتراجم ، اسلام آباد 1376 ش .

/ اکبر ثبوت /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2626
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست