responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2610

 

پاس (حزب اسلامی سراسر مالزی ) ، مهمترین حزب اسلام گرای مالزی . ریشه های عقیدتی این حزب به جنبش اصلاح طلب اسلامی در مالایا، در آغاز قرن بیستم ، بازمی گردد. در دهة 1320 ش / 1940، حزب المسلمین به عنوان شاخة مذهبی حزب ناسیونالیست مالایا که تندرو اما اساساً سکولار بود، شکل گرفت . در 1327 ش / 1948 شورای عالی مذهبی (ماتا) ، در دانشکدة علوم دینی در گوننگ سمانگل (در ایالت پراک واقع در ساحل غربی ) تشکیل شد که تا سالها مرکز اندیشة سیاسی اسلامی بود. پس از وضع مقررات اضطراری برای مقابله با خیزش کمونیستی 1327 ش / 1948، جنبش تندرو مالایا فروپاشید. در 1330 ش / 1951 فعالان مذهبی با پاکسازی حزب ناسیونالیست مالایا، مجمع اسلامی سراسر مالایا (مجمع اسلامی پان مالایایی ) را تشکیل دادند. نخست این مجمع با سازمان ملی مالایاییهای متحد (آمنو) که قویترین حزب سیاسی مالایایی بود و بیشتر به قومیت متعهد بود تا اسلام ، همکاری داشت . اما هنگامی که آمنو با انجمن چینیهای مالایایی (و سپس با کنگرة هندیهای مالایایی ) متحد شد، مجمع اسلامی سراسر مالایا از جریان اصلی جنبش ملی گرای مالایا دور شد. پاس که به عنوان حزب سیاسی به ثبت رسیده بود، در نخستین انتخابات فدرال مالایا در 1334 ش / 1955، دو سال پیش از کسب استقلال از حاکمیت بریتانیا، با این ائتلاف مخالفت کرد. این ائتلاف (که در آن آمنو برتری داشت ) از میان 52 کرسی انتخابی ، 51 کرسی را به دست آورد، حال آنکه پاس تنها در حوزة انتخاباتی کریان (پراک ) پیروز شد. حزب پاس پس از ریاست برهان الدین الحلمی (رهبر پیشین حزب ناسیونالیست مالایا، 1946ـ1947، و رهبر حزب المسلمین )، در دسامبر 1335 ش / 1956 موقعیتی استوارتر یافت . برهان الدین با درآمیختن ملی گرایی افراطی و تعهد صریح به اسلام ، به عنوان اساس مالایایی که در آن مالایاییها برتری داشته باشند، حمایت روستاییان مالایایی را جلب کرد. در ایالات شمال ـ غرب (کدا و پرلیس ) و ساحل شرقی (ترنگانو و کلانتان ) که در آنها اکثریت با مالایاییها بود، پاس به مدرّسان مالایایی در مدارس مذهبی یا پندک ، ( رجوع کنید به پِسَنْتْرِن * ) تکیه کرد. در انتخابات 1338 ش / 1959 پاس حکومت ایالت ترنگانو را حفظ کرد و با اختلاف آرای زیاد در ایالت کلانتان پیروز شد. در انتخابات 1343 ش / 1964 پاس ایالت ترنگانو را از دست داد، اما حکومت بر کلانتان را تا اواخر 1356 ش / 1977 حفظ کرد. در مبارزة انتخاباتی سخت مشاجره آمیز 1348 ش / 1969 که موجب صف آرایی سیاسی حول مواضع فرقه ای شد، پاس ادعا کرد که آمنو در سالهای پس از استقلال ، به سبب مصالحه با کفار و نادیده گرفتن نیازهای جامعة روستایی ، دربارة مالایاییها کوتاهی کرده است . ائتلافی که آمنو در آن برتری داشت در دیوان رعیت ( = مجلس نمایندگان ) حائز اکثریت شد، اما به دو سوم آرا که برای اصلاح قانون اساسی ضروری بود، دست نیافت . احزاب غیر مالایایی بویژه حزب اقدام دموکراتیک و گراکان 25 کرسی به دست آوردند، حال آنکه پاس به 12 کرسی (3ر27% کل آرا) دست یافت . این انتخابات و پیامد خونبار خشونتهای فرقه ای (در 23 اردیبهشت 1348/13 مه 1969)، نقطه عطفی در تحولات سیاسی معاصر مالزی و حرکتی در جهت تجدید ساختار اقتصادی و اجتماعی آن کشور بود؛ ائتلاف سیاسی ، که آمنو جزء اصلی آن بود، به نام جبهة ملی بازسازی شد. حکومت یک رشته برنامه های پنج ساله را در حمایت از «سیاست جدید اقتصادی » آغاز کرد که اهداف آن حفظ رشد اقتصادی ، سوق دادن مالایاییها به نواحی جدید و در نهایت از بین بردن فواصل اجتماعی بود. در 1353 ش / 1974پاس که به ائتلاف حاکم ملحق شده بود و به عنوان بخشی از جبهة ملی فعالیت می کرد، 14 کرسی از 154 کرسی فدرال را به دست آورد. در 1348ـ1353 ش / 1969ـ1974، پاس به رهبری محمد اَسری حاجی مودا (کفیل ریاست حزب 1964ـ1971، ریاست حزب 1971ـ1982) به اوج موفقیتهای انتخاباتی خود دست یافت ، اما در اواخر دهة 1350 ش / 1970 رو به زوال گذاشت . مناقشات درونی ، پاس را دچار گسیختگی کرد. اقتدار پاس در کلانتان از دست رفت و از جبهة ملی بیرون رانده شد. در پایان 1356 ش / 1977 حکومت فدرال در کلانتان وضع فوق العاده اعلام کرد. نتایج انتخابات سال بعد (که در آن پاس ، رقیب اصلی جبهة ملی بود) نه تنها بر پایان حاکمیت پاس در کلانتان صحه گذاشت ، بلکه کرسیهای این حزب در مجلس فدرال را از چهارده کرسی به پنج کرسی کاهش داد.

با وجود این ، پاس به انتقاداتش از آمنو ادامه داد و از اواخر دهة 1350 ش / 1970 به بعد، این انتقادات با ظهور اصول گرایی در جای جای جهان اسلام ، بویژه انقلاب ( اسلامی ) ایران ، مقارن شد. به دنبال عملکرد ضعیف پاس در انتخابات 1361 ش / 1982 (که در آن پنج کرسی به دست آورد)، محمد اسری از ریاست حزب کناره گیری کرد و یوسف راوا ، که ستیزه جوتر بود، رهبری پاس را در 1361ـ 1368 ش / 1982ـ1989 عهده دار شد. پاس ، زیر نفوذ علما و در جهت ابراز هدف حزب مبنی بر ایجاد دولت اسلامی ، فتوایی صادر کرد که در آن همة حامیان آمنو کافرکیش تلقی شدند. رویدادی که در آن یک مسلمان مالایایی به دیگری برچسب کفر می زد (مشاجرة کافر ـ منگ کافر ) بویژه در ایالات ترنگانو، کلانتان و کدا شدت گرفت . در این مناطق آمنو و پاس برای جلب حمایت ، با یکدیگر رقابت داشتند و شوراهای روستایی مالایایی به لحاظ اتحاد با یکی از این دو حزب ، به دو گروه منشعب شدند.

از زمانی که مهاتیر محمد عهده دار ریاست حزب آمنو و نخست وزیر شده است (1360 ش / 1981)، رقابت میان آمنو و پاس برای کسب قدرت ویژگی اصلی تحولات سیاسی مالزی بوده است . پاس در اعتراض به آمنو ــ که پاسدار ملی گرایی مالایاییها و پشتیبان حکومت مالزی است ــ و در انتقاد از سیاست جدید اقتصادی جبهة ملی ، از حمایت دانشگاههای اسلامی و بسیاری از مالایاییها در مؤسسات آموزش عالی محلی و دانشجویان مالایایی خارج از کشور برخوردار بود. همچنین پاس با جنبش جوانان مسلمان مالزی به رهبری انورابراهیم روابطی برقرار کرد. گرچه آمنو به منافع مالایا متعهد بود، نمی توانست ایدئولوژیی را برتابد که منافی ملی گرایی سکولار و ماده گرایی باشد. رهبران آمنو راهبرد پاس را در کشوری که شمار مالایاییهای (مسلمانان ) آن فقط کمی بیش از نصف کل جمعیت آن بود، فاجعه آمیز دانستند و رد کردند. آمنو چالش جنبش «دعوت » (احیاگران اسلامی ) را جدی گرفت ، که در نتیجة آن حکومت موضع اسلامی شفافتری در مسائلی چون بانکداری ، آموزش عالی و ساخت مساجد اتخاذ کرد. وانگهی ، در 1361 ش / 1982 مهاتیر محمد، انور ابراهیم را در کابینة خود پذیرفت و بدین وسیله نفوذ جنبش جوانان مسلمان مالزی را کاهش داد. در آبان 1364/ نوامبر 1985 هنگامی که پلیس مالایا در ممالی (واقع در کدا) به سوی کشاورزان مالایایی آتش گشود و پاس چهارده شهید در راه اسلام داد، درگیری میان حکومت و پاس به اوج خود رسید.

انتخابات 1365 ش / 1986 که در آن تنها یک نماینده از حزب پاس به مجلس فدرال ــ با 1عضو ــ راه یافت ، از نفوذ آمنو بر مالایاییها حکایت می کند. پیروزی آمنو می تواند ناشی از عواملی چون کارآیی و در اختیار داشتن رسانه ها، و شاید مهمتر از همه به سبب تماسهای پاس با رأی دهندگان چینی باشد. تلاش پاس در تشکیل جبهة مخالف ، با مشارکت غیر مالایاییها، بی ثمر ماند، اما به وجهة مالایایی پاس لطمه زد، و رأی دهندگان مالایایی علایق نژادی را به جای اصول اسلامی برگزیدند. قید و بندهای حکومت ، پاس را در محدودیت قرار داد. بیشترین محدودیت ناشی از «قانون امنیت داخلی » بود. با اینهمه ، جنگ قدرتی که در 1366ـ 1369 ش / 1987ـ1990 روی داد آمنو را تضعیف کرد و فرصتی برای پاس فراهم ساخت تا موقعیت خود را ارتقا دهد. در 1366 ش /1987 میان تنگو رزالیغ و مهاتیر محمد مبارزة خطرناکی برای رهبری حزب درگرفت که به دودستگی در آمنو منجر شد. آرایش سیاسی جدیدی در حال شکل گیری بود؛ ائتلاف چندنژادی در جبهة ملی که در آن همچنان حزب آمنو به رهبری مهاتیر محمد تفوق داشت ، برای نخستین بار از سوی ائتلاف احزاب رقیب که دچار ناهمگونی عقیدتی و نژادی بودند، به مبارزه فراخوانده شد. پاس و «سمانگاتِ 46 » (حزبی که از تشکل مخالفان آمنو به رهبری تنگو رزالیغ به وجود آمد)، جنبش اتحاد مسلمانان را تشکیل دادند و در جبهة خلق به حزب اقدام دموکراتیک که چینیها درآن برتری داشتند، پیوستند. طی مبارزة انتخاباتی 1369 ش / 1990 پاس اصول گرایی خود را تعدیل و شعار «توسعة سازگار با اسلام » را اتخاذ کرد. اما این سه حزب ناهمگون از عهدة حل اختلافاتشان برنیامدند. جبهة ملی به طور کل و آمنو به طور خاص با اکثریت چشمگیر آرا به مجلس راه یافتند. مالایاییها بجز در کلانتان که جنبش اتحاد مسلمانان حکومت ایالتی آن را تشکیل داد، به پاس و سمانگاتِ 46 رأی ندادند. با وجود این ، پاس در مجلس فدرال شمار نمایندگان خود را از یک به هفت افزایش داد.


منابع :


(1) Mohamad Abu Bakar, "Islam and nationalism in contemporary Malay society", in Islam and society in Southeast Asia , ed. Taufik Abdullah and Sharon Siddique, Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 1986, 155-174;
(2) N. J. Funston, Malay politics in Malaysia: a study of the United Malays National Organisation and Party Islam , Kuala Lumpur 1980;
(3) C. S. Kesseler, Islam and politics in a Malay state: Kelantan 1838-1969 , Ithaca 1978;
(4) G. P. Means, Malaysian politics 2 , London 1976;
(5) idem, Malaysian politics: the second generation , Singapore 1991;
(6) Hussin Mutalib, Islam and ethnicity in Malay politics , Singapore 1990;
(7) Judith Nagata, "Religion and social change: the Islamic revival in Malaysia", in Pacific Affairs , LIII (Fall 1980), 405-439.

/ ا. ج . استوک ول ، با اندکی تلخیص از ( د. اسلام ) /

تکمله . در 1370 ش /1991 وزارت داخله ، فعالیت روزنامة حرکة ، ترجمان (ارگان ) پاس ، را به موجب قانون مطبوعات محدود کرد و آن را از نشریه ای عمومی به نشریة داخلی حزب مبدل ساخت ( > دستینة سیاسی جهان : 1998 < ، ص 582).

در نهمین دورة انتخابات مجلس در 4ـ 5 اردیبهشت 1374/ 24ـ 25 آوریل 1995 که با مبارزة تنش آمیز احزاب مخالف همراه بود، احزاب مخالف نسبت به پوشش جانبدارانة رسانه ها و به کارگیری روشهای غیردموکراتیک حکومت مهاتیرمحمد، اعتراض جدی داشتند. در این دور از انتخابات پاس با همان ترکیب ائتلاف مخالفان در 1369 ش /1990 به مبارزه پرداخت و با کسب 23 کرسی در کلانتان ، پنج کرسی در ترنگانو، و یک کرسی در هریک از ایالتهای پراک و کدا، بر سی کرسی از مجالس ایالتی دست یافت و همانند انتخابات 1990، تنها هفت کرسی مجلس نمایندگان را به خود اختصاص داد. در مقابل ، ائتلاف جبهة ملی اکثریت آرا را در ده مجلس ایالتی ، از یازده مجلس ، به دست آورد و در اغلب این ایالتها اکثریت دوسوم کرسیها را حائز شد. بعلاوه ، با کسب 162 کرسی از 192 کرسی مجلس نمایندگان ، به پیروزی چشمگیری دست یافت . با وجود این ، پاس که قویترین حزب مخالف بود، همچنان اقتدار خود را در ایالت کلانتان حفظ کرد ( > گزارش کیزینگ از حوادث

جهان 1995 < ، ص 40508ـ 40509؛
> دستینة سیاسی جهان : 1998 < ، ص 576؛
کاظمی ، ص ( 3 ) ؛
> کتاب سال جهان اروپا 1998 < ، ج 2، ص 2205).

پاس که معتقد بود سلطان در امور دولتی مداخله می کند، اقداماتی برای محدود کردن اختیارات او در پیش گرفت . سمانگات 46، در مخالفت با پاس ، از سلطان جانبداری کرد و در 1375 ش /1996 از جنبش اتحاد مسلمانان جدا شد و به آمنو پیوست . این امر موجب برهم خوردن موازنة قدرت در کلانتان و تضعیف پاس شد ( > حزب اسلامی مالزی درس می آموزد... < ، ص 1ـ2؛
> دستینة سیاسی جهان : 1998 < ، ص 579؛
> کتاب سال جهان اروپا 1998 < ، ج 2، ص 2206).

با برکناری انور ابراهیم ، معاون نخست وزیر مالزی ، به اتهام فساد اخلاقی و سوء استفاده از قدرت و بازداشت وی در 1378 ش / 1999، پاس تظاهرات و راهپیماییهایی در حمایت از وی در کوالالامپور برگزار کرد (کاظمی ، ص ( 3 ) ؛
ارلیش ، ص 1، 4ـ 5).

دهمین دورة انتخابات عمومی مالزی پیش از موعد مقرر، در 8 و 9 آذر 1378/29 و 30 نوامبر 1999 با شرکت 32 حزب سیاسی به طرز مسالمت آمیزی برگزار شد. در این انتخابات ، مبارزة اصلی میان ائتلاف جبهة ملی به رهبری مهاتیر محمد و ائتلاف جایگزین ، متشکل از پاس ، اقدام دموکراتیک ، عدالت ملی و مردم مالزی ، بود. ائتلاف جایگزین چندماه قبل از تاریخ برگزاری انتخابات ، تشکیل شد. در این انتخابات ، جبهة ملی با کسب 148 کرسی مجلس نمایندگان عهده دار تشکیل دولت جدید شد، اما ایالت نفت خیز ترنگانو در اختیار پاس قرار گرفت . افزون بر این ، پاس در ایالت کدا، زادگاه مهاتیر محمد، نیز آرای قابل توجهی به دست آورد. بدین ترتیب ، پاس از شرایط سیاسی جامعة مالزی و نارضایتی مالایاییها از حزب آمنو بیشترین بهره برداری را کرد (بابایی ، ص 1ـ 5).

از 1361 ش /1982 به بعد، با توجه به تحولات ناشی از انقلاب اسلامی ایران ، گرایشهای اسلامی در حزب افزایش یافته و پاس از انقلاب اسلامی ایران ، به عنوان الگوی عملی حکومت اسلامی ، تأثیر پذیرفته است ( > حزب اسلامی مالزی (پاس ): معرفی مختصر < ، ص 2؛
> دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، ذیل "Partai Islam Se-Malaysia" ؛
نیز رجوع کنید به کاظمی ، ص ( 1ـ2 ) ؛
«حزب اسلامی پاس ، ایده ها و موقعیت ها»، سند ش 8598، ص 2ـ3؛
«انتشار کارت تسلیت به مناسبت ارتحال امام خمینی ...»، سند ش 752).

رهبران پاس کوشش کرده اند که در حکومت چندین سالة خود بر ایالت کلانتان ، نمونه ای عینی از کشور اسلامی را معمول دارند؛
تلاش این حزب در اجرای حدود اسلامی از طریق دادگاههای مذهبی این ایالت ، الزامی کردن پوشش اسلامی برای کارمندان و رعایت شئون اسلامی در مراکز عمومی و دولتی شواهدی بر تأیید این مدعاست («حزب اسلامی پاس ، ایده ها و موقعیت ها»، سند ش 8598، ص 1ـ3). افزون بر آن ، پاس قصد دارد که حدود اسلامی را در ایالت ترنگانو نیز به اجرا درآورد (وان حمیدی حمید و مصطفی کمال بصری ، ص 1).

در سلسله مراتب ساختار حزب پاس ، رهبری عالی در رأس قرار دارد و شورای علما، که در کمیتة مرکزی مستقر است ، بر سیاستهای حزب نظارت دقیق دارد. این شورا به همراه شورای جوانان و شورای زنان مسلمان ، برای پشتیبانی کمیتة مرکزی ایجاد شده است . کمیتة اصلی ایالتی حزب که در ردة بعدی قرار می گیرد از سه شورای مشابه تشکیل شده است و در سطح ایالتی فعالیت می کند. در ردة سوم که از الگویی مشابه برخوردار است ، اعضای عادی حزب فعال اند. کادر رهبری حزب از مرشد عام ، رئیس حزب ، قائم مقام ، معاون رئیس ، رئیس شورای علما، رئیس شورای جوانان و رئیس شورای زنان مسلمان تشکیل یافته است ( > حزب اسلامی مالزی (پاس ): معرفی مختصر < ، ص 2ـ3). طبق آخرین برآورد (1999)، پاس قریب نیم میلیون عضو دارد و از آنجا که بسیاری از غیرمسلمانان مالزی به عضویت در این حزب علاقه مندند، رهبری حزب تصمیم دارد که با اصلاح اساسنامة حزب ، امکان پذیرش غیر مسلمانان را به عنوان عضو وابسته فراهم سازد (همان ، ص 3ـ4؛
ارلیش ، ص 3؛
> مالزی : نظر مثبت حزب اسلامی مالزی برای پذیرش غیرمسلمانان < ، ص 1).


منابع :
(8) «انتشار کارت تسلیت به مناسبت ارتحال امام خمینی (ره ) به ابتکار حزب اسلامی مالزی »، سند ش 752 موجود در بخش اسناد و آرشیو مرکز اطلاع رسانی و خدمات رایانه ای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ؛
(9) علی بابایی ، انتخابات عمومی مالزی ، 1378 ش (گزارش منتشر نشدة موجود در وزارت امورخارجه ، ادارة دوم جنوب شرقی آسیا)؛
(10) «حزب اسلامی پاس ، ایده ها و موقعیت ها»، سند ش 8598 موجود در بخش اسناد و آرشیو مرکز اطلاع رسانی و خدمات رایانه ای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ؛
(11) علی کاظمی ، حزب اسلامی « پاس » مالزی ، ( بی تا. ) ، (گزارش منتشر نشدة موجود در وزارت امورخارجه ، دفتر تحقیقات اسلامی )؛


Richard S. Ehrlich, Islam stoned . [on-line(. Availab: http: //www. Zolatimes. com/v2.35/ islam-stoned. html;
The Europa world yearbook 1998, London 1998, s.v. "Malaysia";
The Islamic Party of Malaysia (PAS) : a brief introduction, (20 Oct. 1998). )on-line(. Available: http: //www. jaring. my/pas/ pusat/intro-pas. html;
Keesing's record of world events 1995, new digest for April 1995, ed. by Roger East, vol. 41, no.4 (April 1995);
Malaysia: Malaysia's Islamic Party `positive' towards accepting non- Moslems. )on-line(. Available: http:// www. parti- pas.org /utama/afp.htm;
Malaysia's Islamic Party learns a lesson and graduates to the next stage. )on-line]. Available: http:// muslimedia. com/ ARCHIVES/ sea 98/ pas. htm;
The Oxford encyclopedia of the modern Islamic world, ed. John L. Esposito, New York 1995, s.v. "Parti Islam Se- Malaysia" (by Diane K. Mauzy);
Political handbook of the world: 1998 , ed. Arthur S. Banks and Thomas C.

Muller, New York: CSA Pubs., 1998;
Wan Hamidi Hamid and Mustafa Kamal Basri, Hadi plans Islamic laws for Terengganu (1 Dec. 1999). [on-line]. Available: http: // thestar. com.my/on line/newsreport. asp? file =/ 1999/12/1.

/ جواد کریمی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2610
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست