responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2586

 

پارس آباد ، شهرستان و شهری در استان اردبیل .

1) شهرستان پارس آباد (جمعیت طبق سرشماری 1375ش ، 887 ، 138 تن ). در شمال غربی شهرستان اردبیل در دشت مغان * واقع شده و از شمال و مشرق با جمهوری آذربایجان هم مرز است . شهرستانهای بیله سوار * و گرمی * در جنوب آن قرار دارند. از مغرب به درّه رود و اراضی شهرستان اهر (آذربایجان شرقی ) محدود می شود. مشتمل است بر دو بخش مرکزی و اصلاندوز، پنج دهستان ، و شهرهای پارس آباد و اصلاندوز. * قلة اصلاندوز با ارتفاع حدود 650 متر، بلندترین نقطة آن است . آب و هوای این ناحیه ، معتدل و نیمه مرطوب است . آب زراعی آن از طریق رود مرزی ارس و درّه رود تأمین می شود (جعفری ، ج 2، ص 222، 331؛ سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ، ج 3، ص 41).

این شهرستان از دیرباز محل قشلاق تیره هایی از طوایف شاهسَوَن بوده است ( رجوع کنید به شهبازی ، ص 140). اهالی آن عمدتاً به کشاورزی ، دامداری و صنایع کارخانه ای اشتغال دارند. گلیم بافی و قالی بافی نیز از دیرباز در آنجا رواج داشته است .

در این شهرستان معدن سیلیس وجود دارد (سازمان برنامه و بودجة استان اردبیل ، ص 334). این ناحیه به دلیل آب و هوای مساعد و زمین حاصلخیز، یکی از قطبهای کشاورزی ایران به شمار می آید (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ج 3، ص 41ـ42؛ نوبان ، ص 129). این شهرستان 000 ، 150 هکتار مرتع دارد که به سبب غنی بودن آنها، دامداری نیز در آنجا از رونق بسیاری برخوردار است . از جمله محصولات کشاورزی آن گندم ، جو، ذرت ، برنج ، تره بار، بنشن ، سویا، چغندرقند و میوه است که بخشی از آنها صادر می شود (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ج 3، ص 41؛ سازمان برنامه و بودجة استان اردبیل ، ص 299). غله ، بنشن ، دانه های روغنی ، تره بار و فرآورده های دامی از جمله صادرات آنجاست (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ج 3، ص 43).

از 1314 یا 1315ش ، بررسی امکانات کشاورزی ، در ناحیه ای که امروزه پارس آباد نامیده می شود، آغاز شد. در 1327ش مقداری از زمینهای منطقه برای اجرای طرحهای عمرانی و اسکان عشایرِ شاهسون ، در اختیار سازمان برنامه قرار گرفت . در همان سال ، شرکت دولتی «شیار آذربایجان » تشکیل شد و عملیات مکانیزة دیمی را ( در حوالی اصلاندوز ) تجربه کرد که به نتیجة مطلوب نرسید. به منظورِ اشاعة زراعت آبی در آنجا، برای بخشی از اراضی ، شبکة آبیاری احداث شد. در 1330 ش برای ایجاد آبراهه (کانال ) اقداماتی شد و در 1332 ش شبکة آبیاریِ حدود چهار هزار هکتار زمین آمادة بهره برداری گردید. در 1338 ش نیز طرح بزرگتری برای ساختمان آن به پایان رسید و از همین تاریخ ، از 604 ، 18 هکتار زمین در دشت مغان بهره برداری شد و چهارهزار خانوار از عشایر محلی اسکان یافتند و ضمن دامداری به کشاورزی پرداختند (شرکت سهامی کشت و صنعت و دامپروری مغان ، ص 4ـ5؛ نیز رجوع کنید به قاسمی ، ج 1، ص 238ـ 241). بین سالهای 1344 تا 1349ش ، سد انحرافی «میل و مغان » در 53 کیلومتری مغرب شهر پارس آباد، احداث شد. در 1353ش قانون تأسیس شرکت «کشت و صنعت و دامپروری مغان » به تصویب رسید (شرکت سهامی کشت و صنعت و دامپروری مغان ، ص 6؛ قاسمی ، ج 1، ص 243). بعد از انقلاب اسلامی (1357 ش )، عمران بخشی از زمینهای مرتفعتر از آبراهه ها، به مساحت 777 ، 18 هکتار، به شرکت «ملی کشت و صنعت دامپروری پارس » با سرمایة دولتی واگذار شد (قاسمی ، ج 1، ص 267). شهرستان پارس آباد با ایجاد کارخانه های مهمی چون کارخانة قند مغان ، پنیرسازی ، پنبه پاک کنی ، کمپوت سازی و بخصوص با تأسیس مجتمع کشت و صنعت در 1348ش ، رو به توسعه گذاشت و از مراکز مهم جذب جمعیت شد (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ج 3، ص 42). در 1376 ش پارس آباد، بعداز شهرستان اردبیل ، دومین تولیدکنندة گوشت قرمز استان بود و اکنون دو سردخانه دارد (سازمان برنامه و بودجة استان اردبیل ، ص 287، 364).

پارس آباد از لحاظ تقسیمات اداری و سیاسی ، سابقاً بخشی در شهرستان مغان در استان آذربایجان شرقی بود که مرکز آن شهر پارس آباد بود (ایران . وزارت کشور، ص 11). در 1370ش شهرستان شد و با تشکیل شدن استان اردبیل در 1372ش یکی از شهرستانهای آن گردید (ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی ، ص 8؛ ایران . قوانین و احکام ، ص 24ـ25).

برخی از آثار باستانی این شهرستان عبارت است از: قلعة اولتان در دوازده کیلومتری جنوب غربی شهر پارس آباد، متعلق به دورة اشکانی ؛ و نُه گورستان که قدمت آنها به هزارة اول پیش از میلاد می رسد؛ و تپه ای ، متعلق به هزارة سوم و چهارم پس از میلاد، که پس از تاجگذاری نادرشاه افشار در آن محل ، به تپه نادر معروف شد (ترابی طباطبائی ، ص 662ـ664؛ سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، همانجا).

2) شهر پارس آباد (جمعیت طبق سرشماری 1375ش ، 485 ، 60 تن ). در شمال شهرستان پارس آباد، در 114 کیلومتری شمال شهر گرمی در دشت قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریا 32 متر است . از طریق بیله سوار و گرمی با مرکز استان (اردبیل )، و از طریق مشکین شهر با اهر در استان آذربایجان شرقی

ارتباط دارد. آب و هوای آن معتدل و نیمه مرطوب است . بیشترین درجة حرارت آن در تابستان ْ39 و کمترین آن در زمستان ْ3-، و میانگین بارش سالانة آن حدود 360 میلیمتر است (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، همانجا). رود ارس در جانب شمالی شهر جریان دارد و آب آشامیدنی اهالی ، از طریق آبراهه ، از این رود تأمین می شود. در حدود ده کیلومتری شهر، دریاچه ای احداث شده است که در مغرب و مشرق آن ،

دو شهرک مسکونی برای کارکنان شرکت کشت و صنعت مغان بنا کرده اند ( رجوع کنید به شرکت سهامی کشت و صنعت و دامپروری مغان ، ص 24).

پیشینه . پارس آباد، آبادی کوچکی بود در منطقة قشلاقی ایلانْلیق (مارستان ) در نزدیکی قشلاق محمدرضالو (62 کیلومتری شمال غربی بیله سوار) که مهندس پارسا آن را احداث کرد و ابتدا پارساآباد و سپس پارس آباد نام گرفت (نوبان ، همانجا؛ سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ؛ ج 3، ص 42؛ قاسمی ، ج 1، ص 162). در 1346 ش این آبادی به شهر تبدیل شد و برای مدت کوتاهی مغانشهر نامیده شد (قاسمی ، همانجا). در 1348 ش یکی از شهرهای معتبر استان گردید (ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی ؛ سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، همانجاها). گفته شده است که در گذشته مرکز شهر پارس آباد با نزدیکترین قشلاقهای مسکونی (محمدرضالو و بالابیگلو) یک و نیم تا سه کیلومتر فاصله داشت اما با توسعة تدریجی شهر و تشکیل شهرداری ، هر دو قشلاق در پارس آباد ادغام شدند (ایوب عابدی ، مصاحبة مورخ 14 دی 1374). در 1355ش طرح جامع باغهای میوه ، در پانزده کیلومتری شهر پارس آباد در زمینی به مساحت شش هزار هکتار اجرا شد و به ثمر رسید، به طوری که سالانه مقدار زیادی میوه از آن برداشت می شود (قاسمی ، ج 1، ص 255ـ256؛ شرکت سهامی کشت و صنعت و دامپروری مغان ، ص 19). امروزه شهر پارس آباد محور برنامه های اجرایی توسعة «کشت و صنعت مغان » است .


منابع :
(1) ایران . قوانین و احکام ، مجموعة قوانین سال 1372 ، تهران : روزنامة رسمی کشور، 1373 ش ؛
(2) ایران . وزارت کشور، تقسیمات کشور شاهنشاهی ایران ، تهران 1355 ش ؛
(3) ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی . دفتر تقسیمات کشوری ، نشریة تاریخ تاسیس دار: ( تقسیمات کشوری 1378 ) ، تهران 1378 ش ؛
جمال ترابی طباطبائی ،

(4) آثار و ابنیة تاریخی شهرستانهای اردبیل ، ارسباران ، خلخال ، سراب ، مشکین شهر، مغان ، در آثار باستانی آذربایجان ، ج 2، تهران 1355 ش ؛
(5) عباس جعفری ، گیتاشناسی ایران ، ج 2: رودها و رودنامة ایران ، تهران 1376 ش ؛
سازمان برنامه و بودجة استان اردبیل . معاونت

(6) آمار و اطلاعات ، آمارنامة استان اردبیل 1376 ، اردبیل 1378 ش ؛
(7) سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ، فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج 3: استپانکرت ، تهران 1371 ش ؛
(8) شرکت سهامی کشت و صنعت و دامپروری مغان ، آشنائی با دشت مغان و برنامه های شرکت سهامی کشت و صنعت و دامپروری مغان ، تهران ( بی تا. ) ؛
(9) عبدالله شهبازی ، مقدمه ای بر شناخت ایلات و عشایر ، تهران 1369 ش ؛
(10) احد قاسمی ، مغان نگین آذربایجان ، ج 1: جغرافیای شهرستانهای پارس آباد، بیله سوار و گرمی ، تهران 1377 ش ؛
(11) مرکز آمار ایران ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375: نتایج تفصیلی کل کشور ، تهران 1376 ش ؛
(12) نقشة راههای ایران ، تهران : سازمان نقشه برداری کشور، 1377 ش ؛
(13) مهرالزمان نوبان ، نام مکانهای جغرافیایی در بستر زمان ، ( تهران ) 1376 ش .

/ عبدالله عبداللهی فرد /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2586
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست