بیهقی ، ابوالحسن احمد بن محمد عنبری ، مشهور به امیرک بیهقی ، صاحب برید * بلخ در زمان سلطان مسعود غزنوی * ، رئیس دیوان سلطان مودود و عبدالرشید و دبیر فرخزاد غزنوی . او از خاندان مشهور عنبریان بیهق برخاست (علی بن زید بیهقی ، ص 119ـ120). برای نخستین بار محمدبن حسین بیهقی * (ص 193، 454) ذیل رویدادهای 422، هنگامی که امیرک جانشین ابوعبدالله پارسی ، صاحب برید بلخ در زمان وزارت خواجه احمدحسن میمندی (متوفی 424) گردید، از او نام برده و به طور مبهم از خشم خواجه احمد نسبت به امیرک ، به دلیل پذیرفتن این منصب ، یاد کرده است . در 423، امیرک بیهقی ، همراه لشکریان سلطان مسعود (حک : 421ـ432) برای سرکوب علی تگین ، از امیران ایلک خانی در ماوراءالنهر، به بخارا رفت تا اخبارِ جنگ را به اطلاع سلطان برساند. احمدحسن میمندی که کینة امیرک را به دل داشت ، با استفاده از دوری وی از بلخ ، از او نزد سلطان بدگویی کرد که به واگذاری منصب او به ابوالقاسم حاتمک انجامید (همانجا). با درگذشت حاتمک در 430، امیرک به شغل سابقش بازگشت (همان ، ص 747)؛ اما سال بعد سلجوقیان ، بلخ را محاصره و تسخیر کردند (همان ، ص 872). تاریخ بیهقی از سرنوشت امیرک اطلاع بیشتری نمی دهد. ظاهراً پس از کشته شدن سلطان مسعود، امیرک به خدمت سلطان مودود (حک : 432ـ440) درآمد و کوتوال قلعة ترمذ گردید (حسینی ، ص 27). هنگامی که چَغری بیگ * (متوفی رجب 451 یا صفر 452) و فرزندش ، اَلپ ارسلان * (حک : 455ـ 465)، قلعه را محاصره کردند، نخست امیرک از تسلیم قلعه خودداری کرد. به نوشتة علی بن زید بیهقی (ص 120)، پانزده سال قلعه را از دسترس سلجوقیان در امان داشت ، اما ظاهراً این رقم مبالغه آمیز است ؛ زیرا امیرک پس از تسلیم قلعه به سلجوقیان ، به غزنه رفت و به ریاست دیوان مودود و عبدالرشید (حک : 440ـ443) رسید و در اواخر دورة فرخزاد (443ـ451) دبیری او را داشت (همانجا). بنابراین ، احتمالاً تا 435 قلعه را حفظ کرده و پس از واگذاری قلعه ، املاک و منزلش را در بیهق به ابوعلی بن شاذان ، وزیر چغری بیگ ، بخشیده و خود روانة غزنه شده (حسینی ، همانجا) و در آنجا مدرسه ای بنیان نهاده است (علی بن زید بیهقی ، همانجا). امیرک بیهقی در زمان فرخزاد از شغل دبیری استعفا کرد و در 448 درگذشت (همان ، ص 121).

---

منابع :
(1) علی بن زید بیهقی ، تاریخ بیهق ، چاپ احمد بهمنیار، تهران 1345 ش ، چاپ افست تهران 1361 ش ؛
(2) محمدبن حسین بیهقی ، تاریخ بیهقی ، چاپ علی اکبر فیاض ، مشهد 1356 ش ؛
علی بن ناصر حسینی ، کتاب اخبار الدّولة السلجوقیة ، چاپ محمد اقبال ، بیروت 1404/ 1984

/ شهناز رازپوش /