بَیکَندی ، شهرت و نسبت چند تن از راویان و محدّثان قرنهای دوم تا چهارم .

1)ابوعبدالله محمدبن سلام (سلاّ م )، حافظ و محدّث ثقه . در 161 یا 162 در بیکند (نزدیک بخارا) به دنیا آمد و در 225 در همانجا درگذشت . وی برای استماع حدیث مسافرت بسیار کرد و از ابواسحاق فزاری ، سفیان بن عُیَیْنه و محدّثان دیگر روایت نمود (سمعانی ، ج 1، ص 434؛ ذهبی ، 1375ـ1377، ج 2، ص 422). او با امام مالک ملاقات و به نقل بعض منابع از او استماع حدیث نیز کرد (ابن عماد، ج 2، ص 57؛
قس ذهبی ، 1402، ج 10، ص 628). محمّدبن سلاّ م ثروت بسیاری در تحصیل و نشر علم صرف کرد. مجلس درس او نیز رونق بسیار داشت ، و شایع بود که جنّیان نیز در آن شرکت می کنند. بیکندی ، به گفتة خود او، پنج هزار حدیث از حفظ و به گزارش منابع تألیفاتی نیز داشته است (کحّاله ، ج 10، ص 42؛
ذهبی ، 1402، ج 10، ص 628ـ630).

2) ابوسعید اسماعیل بن حَمدَوَیه ، محدّث . در اوایل قرن دوم در بیکند به دنیا آمد. وی نیز برای استماع حدیث سفر می کرد. مدتی در رمله زیست و در 229 به دمشق رفت . از ابوعبداللّه محمدبن سلاّ م در بیکند و از ابوجابر محمدبن عبدالملک و بعضی محدثان در شهرهای دیگر حدیث شنید. از راویان او می توان از احمدبن زکریای مقدسی و ابونعیم عبدالملک جرجانی نام برد. ابوسعید در 273 درگذشت (یاقوت حموی ، ج 1، ص 797؛
ابن حِبّان ، ج 8، ص 105).

3) ابوزکریایحیی بن جعفر، حافظ و محدّث . وی از سفیان بن عُیینه ، وکیع و دیگر محدثان هم عصر خود روایت کرده است . محمدبن اسماعیل بخاری (متوفی 256) در آثار خود از او روایت می کند (ذهبی ، 1375ـ1377، ج 2، ص 478؛
کلاباذی ، ج 2، ص 788؛
سمعانی ، همانجا).

4) ابویحیی احمدبن یونس ، خطیب بیکند. از راویان ابوبشر احمدبن محمدبن مصعبی و ابونعیم عبدالملک بن محمد استرآبادی است و در 372 در بیکند درگذشته است (سمعانی ، ج 1، ص 435).

5) ابوالفضل احمدبن علی سلیمانی ، حافظ و محدّث . در 311 به دنیا آمد و برای استماع حدیث به عراق و شام و مصر سفر کرد و بیش از چهارصد اثر کوچک ، از جمله اثری در اسامی راویان ، تألیف کرد. سلیمانی روزهای جمعه به بخارا آمده ، برای مردم حدیث می خواند. وی عمری طولانی کرد و در 404 یا 412 درگذشت (همان ، ج 1، ص 434؛
ذهبی ، 1375ـ1377، ج 3، ص 1036؛
زرکلی ، ج 1، ص 171؛
یاقوت حموی ، همانجا؛
بغدادی ، ج 1، ستون 71).

6) ابوجعفر محمدبن احمد حنفی . در 412 به دنیا آمد و در 482 درگذشت . از آثار اوست : تحقیق الرّسالة باوضح الدّلالة (در نبوّت )؛
الرّسالة المسعودیّة فی المباحث النّفیسة ؛
الهُدی والارشاد لاَهل الحیرة والعناد که در ردّ هبة اللّه اسماعیلی در مصر نگاشت (حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 378، 891، ج 2، ستون 2043؛
قس بغدادی ، ج 2، ستون 75).

7) ابوعمرو عثمان بن علی ، محدّث ثقه . پدرش اهل بیکند بود و خود او در بخارا زاده شد. فقه را از امام سرخس ، محمّدبن احمد سرخسی آموخت و از قاضی ابوالخطّاب طبری و ابومحمد عبدالواحدبن عبدالرحمان زبیری و دیگران حدیث شنید. سمعانی مؤلّف الانساب می گوید که از او بسیار استماع حدیث کرده است . وی در 552 درگذشت (سمعانی ، ج 1، ص 435).

---

منابع :
(1) ابن حِبّان ، کتاب الثقات ، حیدرآباد دکن 1393ـ1403/ 1973ـ 1983؛
(2) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب ، بیروت 1399/ 1979؛
(3) اسماعیل بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 1ـ2، در حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، ج 5 ـ 6، بیروت 1410/1990؛
(4) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، بیروت 1410/1990؛
(5) محمدبن احمد ذهبی ، سیر اعلام النبلاء ، ج 10، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی ، بیروت 1402/1982؛
(6) همو، کتاب تذکرة الحفاظ ، حیدرآباد دکن 1375ـ1377/ 1955ـ 1958، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(7) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1986؛
(8) عبدالکریم بن محمد سمعانی ، الانساب ، چاپ عبدالله عمر بارودی ، بیروت 1408/1988؛
(9) عمررضا کحّاله ، معجم المؤلفین ، دمشق 1957ـ1961، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(10) احمدبن محمد کلاباذی ، رجال صحیح البخاری ، المسمّی ' الهدایة والارشاد فی معرفة اهل الثقة و السداد ، چاپ عبدالله لیثی ، بیروت 1407/1987؛
(11) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873، چاپ افست تهران 1965.

/ محمدباقر کریمیان /