responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2427

 

بَیذَق ، ابوبکربن علی صِنْهاجی ، نویسندة خاطراتی دربارة نخستین دوره های تاریخ موحّدون * . نام او نخست از طریق روایتهایی شناخته شده است که ابن خلدون در کتاب العِبَر و مؤلف گمنام الحُلَل المَوْشیَّة از قول او نقل کرده اند و نیز از طریق بخشهایی که ابن قَطّان ، صاحب نظم الجُمان ، از آثار او رونویسی کرده است . اما مجموعه اوراقی که لوی پرووانسال در کتابخانة اِسکوریال (ش 1919) کشف کرد و انتشار آنها در > اسناد منتشر نشده ای از تاریخ موحّدون < موجب شد که ناگهان نام بیذق از پردة فراموشی بیرون آید. در کتاب او، خاطرات واقعی شخصیتی را می بینیم که در وقایعی که نقل می کند خود نقش فعالی داشته و از همان آغاز یکی از نخستین موحدون بوده است . در نظر اول می توان دریافت که این کتاب وقایعنامه ای معمولی نیست ؛ اطلاعات تازه ای که در هر صفحة آن آمده و سندیت آنها، این امکان را فراهم می آورد که ما شناخت خود را ـ که تاکنون بسیار ناچیز بوده ـ از موحدون شمالِ افریقا به نحو شایسته ای کاملتر کنیم . در این نسخة خطیِ سی و شش صفحه ای ، افتادگی دیده نمی شود، اما متأسفانه آغاز آن از میان رفته و کتاب فاقد عنوان است . اطلاعات ما دربارة بیذق ، بر گفته های خودِ او در کتابش مبتنی است ، اما این اطلاعات آنقدر مبهم است که نمی توان براساس آنها شرح حالی از او فراهم آورد. پس از رسیدن مهدی ( = محمدبن تومَرْت ، بنیانگذار دولت موحدون ) به تونس ، بیذق را در شمار همراهان او، و سپس در میان اتباع عبدالمؤمن ( بن علی ، حک : 527 ـ 558، جانشین ابن تومَرْت ) می بینیم . او در درگاه هر دوی آنها از مقربان و خدمتگزاران بوده و ازینرو در کتابش فقط دیده ها و شنیده های خود را ضبط کرده است . بیذق ـ که از پیروان پرشور ابن تومرت بود ـ بر روایت خود از وقایع ، حوادث خارق العاده ای افزوده است تا رسالت الهی ابن تومرت و انتخاب مقدّر عبدالمؤمن را به جانشینی او تأیید کند. مطمئن نیستیم که او همراه شیخ خود ( = ابن تومرت ) ، از مشرق ( به مغرب ) آمده باشد. به هر حال نام بیذق ، که از فارسی به عربی راه یافته است ، هنوز هم در میان بربرهای جنوب به پیاده های شطرنج گفته می شود. مسلّم این است که زبان مادری بیذق ، بربری بوده و عربی را خوب نمی دانسته است . مصطلحات فراوان عامیانه و نیز عبارتهایی که به زبان بربری در روایتهایش آمده ، دلیل این مدعاست . ابوبکر بیذق که خدمتگزاری وفادار و سرسپرده و خالی از هرگونه بلندپروازی سیاسی بود و در گمنامی به سر می بُرد، و پیوسته در خدمت مهدی و عبدالمؤمن و حتی ( ابویعقوب ) یوسف اول ( حک : 558 ـ 580، جانشین عبدالمؤمن ) بود ـ چنانکه برخی روایات او شاملِ این مخدوم نیز می شود ـ عاقبت ، دور از هرگونه هیاهو و شهرت ، به همان صورت ناگهانی که جلوه کرده بود از صحنة زندگی موحدون ناپدید گردید.


منابع :


(1) E. Levi-Provenµal, Documents inedits d'histoire almohade , IX-XI;
G. Marcy, "Les phrases berberes des `Documents

(2) inedits d'histoire almohade' ", Hesperis , 14 (1932), 61ff.

/ ا. هوئیچی میراندا ( د. اسلام ) /

اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2427
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست