responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2404

 

بی خبر بِلگرامی ، عظمت الله ، عارف و شاعر و خوشنویس شبه قارة هند در سدة دوازدهم . نسب او به سادات حسینی می رسد که از واسط به بِلگرام هند آمده بودند. پدرِ او لطف الله بلگرامی معروف به شاه لَدّها (1053ـ1143) از عارفان نامدار بلگرام بود و تذکره نویس و شاعر معروف شبه قاره میرغلام علی آزاد بلگرامی از مریدانِ او بود (آزاد بلگرامی ، 1971، ص 100ـ103؛ همو، شجرة طیّبه ، گ 71 ب ـ 74 الف ). بی خبر در بلگرام زاده شد. اگرچه در ملازمت امرا به سر می برد، شور و حال عارفان را داشت . به نظریة وحدت وجود معتقد بود و تا واپسین نفس بر همان اعتقاد ماند. خطِ شکسته را نیکو می نوشت ، با موسیقی و هنرهای دیگر نیز آشنا بود و با میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی * ملاقات داشت (همو، 1913، ص 315؛ خوشگو، دفتر 3، ص 173). بی خبر در 24 ذیقعدة 1142 در دهلی وفات یافت و در جوار مقبرة نظام الدین اولیا (متوفی 725) دفن شد (آزاد بلگرامی ، 1913، ص 325؛ همو، 1971، ص 106). فرزندانِ او نوازش علی بلگرامی (1124ـ1167) و کرم الله غریب بلگرامی (1135ـ 1169) نیز از علم و عرفان بهره برده بودند و به فارسی شعر می سرودند (آزاد بلگرامی ، 1913، ص 325ـ 328؛ همو، 1971، ص 10).

آثار او عبارت است از: 1) کلیّات اشعار فارسی ، مشتمل بر قصاید و غزلیات و رباعیات و مثنویات ، قریب به هفت هزار بیت (همو، 1913، ص 317) که در سفینة خوشگو (همانجا) پانزده هزار بیت ذکر شده است . علی ابراهیم خان خلیل دیوان او را دیده بود (خلیل ، ج 1، ص 114). نسخة خطی دیوان او در کتابخانة خدابخش در پَتْنا/ پاتْنا (ش 2179 H. L ) موجود است (کتابخانة عمومی شرق شناسی خدابخش ، ج 32، ص 124)؛ 2) سفینة بی خبر ، به فارسی ، شرح حال و گزیدة اشعار حدود هزار شاعر فارسی گوی شبه قاره ، که از سال 1000 تا تاریخ نگارش آن (1141) می زیسته اند. شرح حال و نمونة کلام بیشتر شعرا در آن بسیار مختصر است و غالباً مؤلف چند کلمه برای معرفی اسم و تخلص شاعر همراه با یکی دو بیت از او نقل کرده است (نقوی ، ص 234ـ235). نسخه های خطی آن در دانشگاه پنجاب ، لاهور (گنجینة شیرانی ، ش 1498/ 4548) و دانشگاه اسلامی علیگره (گنجینة احسن مارهروی ، ش 8/920) موجود است (رضوی ، ج 1، ص 171؛ منزوی ، ج 11، ص 749)؛ 3) ماقلّ و دلّ ، به فارسی ، در فضیلت عقل و ادراک که به کوشش ظفر اقبال در مجلّه دانش (اسلام آباد، ش 9، 1366 ش ) به چاپ رسیده است ؛ 4) غبار خاطر ، به فارسی ، مؤلف در آن از عقب ماندگی و تفرقة مسلمانان عصر خود اظهار تأسف و تأثر کرده است . غبار خاطر در 1297 در بهوپال چاپ سنگی شده و به تصحیح غلام مصطفی خان نیز در مجلة معارف به چاپ رسیده است ( معارف ، اعظم گره ، ج 101، ش 2؛ نیز رجوع کنید به نقدی بر این دو چاپ از محمد اقبال مجددی ، همانجا، ژوئن 1967)؛ 5) قصص الانبیا (حسنی ، ج 6، ص 182)؛ 6) گرامی نامه (همانجا)، رساله ای عرفانی که آزاد بلگرامی متن آن را در انیس المحققین (نسخة خطی دانشگاه اسلامی علیگره ، گنجینة حبیب گنج ، ش 21/45) نقل کرده است ؛ 7) رسالة مناقب شاهانه ؛ 8) گلشن نامه .


منابع :
(1) میرغلامعلی بن نوح آزاد بلگرامی ، سرو آزاد ، حیدرآباد دکن 1913؛
(2) همو، شجرة طیّبه ، نسخة خطی کتابخانة عمومی حضرت آیت الله العظمی نجفی مرعشی ، ش 428؛
(3) همو، مآثرالکرام ، لاهور 1971؛
(4) عبدالحی حسنی ، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر ، ج 6، حیدرآباد دکن 1398/1978؛
(5) علی ابراهیم خلیل ، تذکرة صحف ابراهیم ، نسخة عکسی موجود در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران ، ش 2974؛
(6) بندربن داس خوشگو، سفینة خوشگو ، دفتر 3: تذکرة شعرای فارسی ، چاپ سیدشاه محمد عطاءالرحمان عطا کاکوی ، پتنا 1378/1959؛
(7) احمد منزوی ، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان ، اسلام آباد 1362ـ1370 ش ؛
(8) علیرضا نقوی ، تذکره نویسی فارسی در هند و پاکستان ، تهران 1343ش ؛


(9) Khuda Bakhsh Oriental Public Library, Catalogue of the Arabic and Persian manuscripts in the Khuda Bakhsh Oriental Public Library, vol. XXXII, Bankipur, Patna 1980;
(10) Athar Abbas Rizvi, Catalogue of the Persian manuscripts in the Maulana Azad Library, Aligarh Muslim University, Aligarh 1969.

/ عارف نوشاهی /

اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2404
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست