responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2347

 

بیانی خوارزمی ، محمدیوسف فرزند باباجان بیگ ، مترجم ، تاریخنگار، شاعر و خوشنویس سدة سیزدهم . در 1274 ش / 1858 در روستای «بدرخان » از حوالی شهر خیوه به دنیا آمد و در 1302 ش / 1923 در خوارزم وفات یافت ( د. ازبکستان ، ج 2، ص 24؛ د. تاجیکی ، ج 1، ص 349). پدر بیانی ، نوة «التوآذرخان »، خان خوارزم (1219ـ1221/ 1804ـ 1806) بود (بیانی خوارزمی ، 1991، ص 184؛ د. ازبکستان ، همانجا). وی پس از دبیرستان ، در مدرسه های عالی به تحصیل تاریخ ، ادبیات و پزشکی پرداخت و در انواع خط بخصوص ثلث ، کوفی ، ریحانی و شکسته مهارت یافت . آثاری از خط وی در کتابخانه ها در دست است . بیانی به شاعری نیز پرداخت و در گونه های سنتی شعر ترکی و فارسی طبع آزمایی کرد؛ دو نسخة دستنویس از دیوان اشعار او (به شماره های 1120، 6ر6666) در پژوهشگاه خاورشناسی «بیرونی » تاشکند موجود است ( > فرهنگستان علوم ازبکستان < ، ج 7، ص 207ـ 208). شعرهای فارسی او در خلال آثار منثورش ، در جُنگها و بیاضها، از جمله در گنجینة دستنویسهای «میرزایف » در فرهنگستان علوم تاجیکستان (نسخه های خطی ش 2333، 1853، 675) نقل شده است ( > فرهنگستان علوم تاجیکستان < ، ج 5، ص 20، 110، 179). وی موسیقی شناس و موسیقیدان هم بود، بویژه سازهای تنبور و کمانچه را خوب می نواخت ( د.ازبکستان ، همانجا). به گفته ای ، منصبی در دربار نداشت (بیانی خوارزمی ، 1962، ص 3)، ولی به قولی دیگر، از مقربان دربار و دیوان بیگی بود ( > مشرق زمین ـ بوستان حکمت < ، ص 358). بیانی ، که از مردان روشنفکر زمان خود بود، دو اثر مهم دارد که عبارت است از: شجرة خوارزمشاهی (1329ـ1332/ 1911ـ1914)، دربارة سرزمین خوارزم از زمان استیلای مغول تا ابتدای سدة بیستم که دو نسخة خطی از آن در فرهنگستان علوم ازبکستان (شماره های 274 و 9596) نگهداری می شود و متن مختصرش چاپ و نشر شده است ؛ تاریخ خوارزم که در تکمیل وقایع کتاب نخست نوشته شده و هشت باب (از شانزده باب ) آن اکنون در دست نیست (بیانی خوارزمی ،1991، ص 178؛ د. ازبکستان ، همانجا).

بخش عمدة آثار بیانی را ترجمه تشکیل داده است .

در 1319/1901 کتاب صحایف الاخبار درویش احمد رااز عربی به ترکی و در 1334/1915 شیبانی نامة کمال الدین بناییِ هروی * را از فارسی به ترکی برگرداند. از ترجمه های ارزندة او تاریخ طبری است که بر پایة تحریر فارسی بلعمی به ترکی صورت گرفته است ( د. ازبکستان ؛ د. تاجیکی ، همانجاها).

راجع به روزگار و آثار بیانی و بویژه خدماتش در تاریخنگاری ، به کتابی با نام آثار تاریخی مؤنس ، آگهی و

بیانی ، که به قلم دکتر منیروف ، در 1339 ش /1960 در تاشکند منتشر شده است ( د.ازبکستان ، همانجا)، می توان مراجعه کرد.


منابع :


(1) Akademii nauk Tadz §ikeska ¦y, Katala ¦g Va ¦sta ¦c §nikh ruka ¦pisey Akademii nauk Tadz §ikska ¦y SSR, vol.5, ed. A. M. Mirzoeva and A. E. Bertelsa, Dushanbe 1974;
(2) Akademii nauk Uzbekska ¦y, Sa ¦branie va ¦sta ¦c §nikh ruka ¦pisey Akademii nauk Uzbekska ¦y SSR, vol.7, ed. A. Yrunbaeva and L. M. Epifanovoy, Tashkent 1964;
(3) Mohammad Yusu ¦f Baya ¦n ¦âKha ¦razm ¦â, Ghazallar, ed. S. Ghan ¦âyewa ¦, Tashkent 1962;
(4) idem, Shajara-ye Kha ¦razmsha ¦h i ¦, ed. Nus ¤rat Alla ¦h Jum ـ ayuf and Ik ¤bala ¦y Az ¦âza ¦wa, Tashkent 1991;
(5) Ensiklopediya ¦yi Sa ¦vetii Ta ¦jik , vol. I, Dushanbe 1978;
(6) Mashrik ¤zamin-h ¤ikmat bu ¦sta ¦ni , trans. and compiled by H amidjan Hamidi and Mahmud Hasani , Tashkent 1997;
(7) Uzbek Savet Ensiklopediyasi, Tashkent 1971-1980.

/ رحیم مسلمانیان قبادیانی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2347
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست