بیاضی ، ابوجعفر ، مسعود هاشمی عباسی ، شاعر بغدادی قرن پنجم . از تاریخ تولد و زندگانی او اطّلاعی در دست نیست . نسبش با ده واسطه به عبدالله بن عباس معروف به ابن عباس (متوفی 68) می رسد، ازینرو او را شریف و هاشمی خوانده اند. نام پدر بیاضی را، به اختلاف ، عبدالعزیز و محسن ضبط کرده اند (ابن خلکان ، ج 5، ص 197ـ 198؛ ابن عماد، ج 3، ص 331؛ ابن جوزی ، ج 16، ص 175؛ یافعی ، ج 3، ص 75). تسمیة او به بیاضی از آن جهت بوده که پیوسته جامة سپید به تن می کرده است (فروخ ، ج 3، ص 176)؛ به نقل دیگر، یکی از اجداد او در مجلس یکی از خلفای عباسی همراه جماعتی از عباسیان حضور داشته و جز او که جامة سپید داشته همه سیاه پوشیده بوده اند. ازینرو خلیفه می پرسد که این بیاضی (سفیدپوش ) کیست ؟ و از اینجا این شهرت برای او باقی می ماند (ابن خلکان ، ج 5، ص 199؛ ابن عماد، ج 3، ص 332؛ یافعی ، همانجا). ابن خلکان (همانجا) پس از آوردن این حکایت ، آن را، به نقل از ابن جوزی ، به محمدبن عیسی عباسی نسبت می دهد و در نسبت آن به بیاضی تردید می کند. همچنین احتمال می دهد که خلیفة مزبور الرّاضی باللّه (متوفی 329) بوده باشد.

بیاضی در 468، در بغداد درگذشت و در قبرستان معروف باب اَبرز دفن شد (ابن جوزی ، ج 16، ص 176؛ ابن تغری بردی ، ج 5، ص 103؛ ذهبی ، ج 18، ص 410).

تنها سبب شهرت بیاضی ، اشعار غنایی وتغزّلهای مطبوع اوست . بیشتر منابع (ذهبی ؛
ابن خلکان ؛
یافعی ، همانجاها) به وجود دیوان کوچکی از او اشاره کرده اند که علی رغم اختصار دارای معانی رقیق و لطیف و مضامین پرشور و سوزناک است و کمتر به مدیحه سرایی پرداخته است . ابن خلکان (ج 5، ص 198ـ 199) نمونة اشعار بیاضی را بیش از دیگران نقل کرده ، منابع دیگر نیز قطعات کوتاهی از او آورده اند ( رجوع کنید به ابن جوزی ، ج 16، ص 175ـ 176؛
ابن کثیر، ج 12، ص 121؛
ابن اثیر، ج 8، ص 123؛
ابن عماد؛
ذهبی ؛
ابن تغری بردی ، همانجاها).

---

منابع :
(1) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت 1398/1978؛
(2) ابن تغری بردی ، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر والقاهرة ، قاهره ( تاریخ مقدمه 1383/ 1963 ) ؛
(3) ابن جوزی ، المنتظم فی تاریخ الامم والملوک ، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت 1412/1992؛
(4) ابن خلکان ، وفیات الاعیان ، چاپ احسان عباس ، بیروت 1968ـ1977؛
(5) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب ، بیروت 1399/1979؛
(6) ابن کثیر، البدایة والنهایة ، ج 12، چاپ احمد ابوملحم ... ( و دیگران ) ، بیروت 1407/1987؛
(7) محمدبن احمد ذهبی ، سیراعلام النبلاء ، ج 18، چاپ شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی ، بیروت 1406/1986؛
(8) عمر فروخ ، تاریخ الادب العربی ، ج 3، بیروت 1989؛
(9) عبدالله بن اسعد یافعی ، مرآة الجنان و عبرة الیقظان ، بیروت 1417/1997.

/ محمدهانی ملاّ زاده /