بَهلول بیک ، امیر، سردودمان شاخة مَیّافارقین امرای سلیمانیه (سدة دهم ). از تاریخ تولد و مرگ او اطلاع دقیقی در دست نیست . وی فرزند الوندبیک و نوادة شیخ احمد بود و با امیران قلب (قلعه ای در دیاربکر)، شاخة دیگر امیران سلیمانیه ، خویشاوندی داشت . به گفتة بدلیسی ، نسب امیران سلیمانیه به امویان می رسید (ص 339ـ341). شیخ احمد برادر میردیادین از امیران سلیمانیه بود که همزمان با شاه اسماعیل بر این

منطقه حکومت می کرد. در اواخر عمر میردیادین ، با توجه به آنکه وی فرزندی نداشت ، پسران شیخ احمد قصد گرفتن حکومت او را کردند (همان ، ص 342ـ343). ازینرو وی از محمدخان اُستاجلو که از جانب شاه اسماعیل صفوی به حکومت دیاربکر منصوب شده بود، کمک خواست (همان ، ص 343ـ 344). با آنکه نفوذ صفویان ، پس از جنگ چالدران * ، در کردستان کاهش یافته بود، محمدخان استاجلو خواستة او را اجابت کرد (بدلیسی ، ص 344). اما مدتی پس از این واقعه قلعة قلب توسط ولدبیک (فرزند شیخ احمد) تصرف شد (مردوخ روحانی ، ج 3، ص 364) و شاخه ای از امرای سلیمانیه بر بخشی از منطقه مسلط شدند.

بهلول بیک ، ملازم اسکندرپاشا میرمیران دیاربکر بود که پس از تصرف قلعة جواز (جوازر)، بهلول بیک را مأمور نگهداری قلعة اسکندریه (میان حلّه و بغداد) کرد. امیر بهلول بیک به دلیل خدمات ارزنده ، بخشی از ولایت موروثی خود را از سلطان سلیم درخواست کرد (بدلیسی ، ص 348ـ349). سلطان نیز ناحیة میافارقین را با توابع از حکومت قلب مجزا کرد و به او سپرد (شمیم ، ص 30). همچنین اقطاع طایفه های بسیان ، یوجیان و زیلان را که هنگام امارت شاه ولد بیک به خواص سلطان اعطا شده بود، برعهدة بهلول بیک قرار داد. پس از چندی طوایف سلیمانی ، به سبب تعدّی حاکمان ترک ، به سرزمینهای مفتوحة قزلباش رفتند.

چون زمام اختیار از دست بهلول بیک بیرون رفت ، عشایر و قبایل شروع به سرکشی کردند و شخصی از طایفة بسیان به نام شهسوار، امیر قلعة بایزید، طایفة سلیمانی و دیگر طوایف کُرد را برانگیخت که از پرداخت مال به سلطان عثمانی خودداری کنند (بدلیسی ، ص 349). بهلول بیک با حکم سلطان عثمانی موظف به تحصیل اموال شد، اما در جنگ با شهسوار کشته شد. پس از مرگ امیر بهلول دو تن از فرزندانش به امیری میافارقین رسیدند؛ نخست ، امیرخان بیک که به دلیل رفتار ناپسند با مردم به دستور سلطان عثمانی کشته شد، سپس عمربیک که به دلیل ناتوانی در ادارة امور ولایت از کار برکنار گردید و به راهزنی روی آورد (همان ، ص 350).

---

منابع :
(1) شرف الدین بن شمس الدین بدلیسی ، شرفنامه : تاریخ مفصل کردستان ، چاپ محمد عباسی ، چاپ افست تهران 1343 ش ؛
(2) علی اصغر شمیم ، کردستان ، تهران 1370 ش ؛
(3) بابامردوخ روحانی ، تاریخ مشاهیر کرد ، ج 3 : امرا و خاندانها ، چاپ ماجد مردوخ روحانی ، تهران 1371 ش .

/ منیژه ربیعی /