responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2088

 

بوعِنانیه ، مشهورترین مدرسة دورة مرینیان (قرن هشتم ) در فاس مراکش . بنای این مدرسه که «متوکلیه » نیز نامیده شده ، به دستور سلطان ابوعِنان فارس بن ابی الحسن مرینی (حک :749ـ759) در 28 رمضان 751 آغاز شد و در اواخر شعبان 756 پایان یافت . ابوعنان که خود مردی عالم و فقیه بود، این مدرسه را برای تدریس علوم و اقامة نماز جمعه ساخت (غُنَیمه ، ص 163؛ تازی ، ج 2، ص 363؛ هیلن براند، ص 240، 245) و مقدمات ادارة آن از جمله حقوق کارکنان ، تهیة غذای طلاّ ب و بقیة هزینة آنها را فراهم کرد (هیلن براند، ص 246). در این مدرسه ، دو شبستان به درس فقه و نحو اختصاص داشت . از جمله استادان آن ابوالعباس مقَّری بود (تازی ، ج 2، ص 364).

نقشة این مسجد ـ مدرسه ، مانند بقیة بناهای مشابه در آن دوره ، شامل صحنی مستطیل شکل با ساختمانی دوطبقه در اطراف آن و حوضی در وسط است (پیترسن ، ذیل "Morocco" ، "Fez" ). این بنا دو ورودی بزرگ و کوچک دارد. درِ بزرگتر در محوطه ای سرپوشیده (هشتی ) باگنبدی هرمی شکل واقع شده که در کمتر مدارس مراکش دیده می شود (تازی ، همانجا؛ هیلن براند، ص 244). دو رشته پلکان این در را به صحن متصل می کند (میچل ، ص 216). داخل صحن و در دو طرف همین ورودی حجره های طلاّ ب واقع شده است (تازی ، همانجا). در ضلع دیگر صحن ـ مقابل حجره هاـ شبستان اصلی نماز قرار دارد. در این شبستان جوی آبی جاری است که از زیر دو پل عریض می گذرد، و این در مدارس فاس بی نظیر است (میچل ، ص 217؛ تازی ، همانجا). در تنها منار این مدرسه ساعت آبی منحصر به فردی نصب شده که یکی از منجمان دربار آن را ساخته است و زنگی دارد که حیات دینی شهر با آن تنظیم می شود (میچل ، ص 216؛ هیلن براند، ص 242، 246؛ تازی ، همانجا).

کاشیکاری ، مقرنس کاری ، گچبریهای ظریف و چوبهای کنده کاری شدة بسیاری که در این بنا به کار رفته ، این مدرسه را به صورت یکی از زیباترین مدارس مراکش درآورده است . دیوارها کاشیکاریهایی با قاب بندهای تزیینی گچی دارند. مقرنسها بخش فوقانی پنجره ها را پوشانده اند، با سایبانهای چوبی کنده کاری شده محافظت می شوند. استفاده از پوششهای چوبی به همراه گچبریها که شیوه ای متداول در مدارس فاس است ، در این بنا هم دیده می شود. جدارهای مشبک و درهای منبت کاری شده ، صحن را از راهروی که به حجره های طلاب راه دارد، جدا می سازد (میچل ، ص 216ـ217؛ مارتن ، ص 215، 219؛ کونل ، ص 172). صحن مدرسه با سنگ مرمر فرش شده و درها با پوششی برنزی تزیین گردیده است (پاپادوپولو ، ص 511، میچل ، ص 216).


منابع :
(1) عبدالهادی تازی ، جامع القرویین ، بیروت 1972ـ1973؛
(2) محمد عبدالرحیم غُنَیمه ، تاریخ دانشگاههای بزرگ اسلامی ، ترجمة نورالله کسائی ، تهران 1372 ش ؛
(3) ارنست کونل ، هنر اسلامی ، ترجمة هوشنگ طاهری ، تهران 1355 ش ؛
(4) هنر اسلامی ، زیر نظر هانری مارتن ، در سبک شناسی هنر معماری در سرزمینهای اسلامی ، ترجمة پرویز ورجاوند، تهران 1368 ش ؛


(5) Robert Hillenbrand, Islamic architecture: Form, Function and meaning , Edinburg 1994;
(6) George Michell, "North Africa and Sicily", in Architecture of the Islamic world , ed. George Michell, London 1984;
(7) Alexander Papadopoulo, Islam and muslim art , translated from the French by Robert Erich Wolf, London 1980;
(8) Andrew Petersen, Dictionary of Islamic architecture , London 1996.

/ اکرم ارجح /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2088
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست