بوز اَبه ، حکمران فارس در دورة سلجوقیان . یکی از امیران مِنْگوبَرْس والی فارس بود و به نیابت او ادارة امور ولایت خوزستان را در دست داشت . هنگامی که منگوبرس با همدستی سایر امرا بر سلطان مسعود سلجوقی خروج کرد، بوز ابه در سپاه او بود. منگوبرس در نبرد کُرشَنْبه دستگیر شد (منابع دیگر محل آن درگیری را «پنج انگشت » نوشته اند) و سپس در 532 به قتل رسید. چون سپاهیان سلطان پس از آن پیروزی به تاراج اردوگاه دشمن پرداخته بودند، بوز ابه بر ایشان تاخت و غارتگران را تار و مار کرد. چند امیر نامدار که در لشکر سلطان بودند اسیر شدند و خود سلطان با اتابک قَرَه سُنْقُر که همراهش بود با دشواری بسیار موفق به فرار شد. بوز ابه که از قتل سرور خود خشمگین شده بود به کشتن همة اسیران ، که پسر قره سنقر نیز در میان آنها بود، فرمان داد. سال بعد، اتابک برای خونخواهی فرزند خویش به فارس لشکر کشید و شاهزادة سلجوقی را با لقب سلجوقشاه بر تخت نشاند. اما هنوز از بازگشت قره سنقر چندی نگذشته بود که بوز ابه ، که در آن اثنا به سپیددز (قلعة البیضاء) پناه برده بود، بازگشت و سلجوقشاه بی پناه را در 534 شکست داد. سلطان مسعود از آن پس ایالت فارس را ناگزیر در دست او رها کرد. بوز ابه فرصتی یافت که با همدستی دو امیر دیگر، یکی عباس حاکم ری و دیگری عبدالرحمان طغان یَرَک ، موقعیت خود را محکم کند. سلطان یک چند، قیمومت آن امیران را تحمل کرد، اما سرانجام با کشتن آن دو امیر، خود را از شر آنها خلاص کرد. بوز ابه به جنگ با سلطان برخاست ، لیکن در 542 در نبرد مَرْجْ قَراتَکین که تا همدان یک روز راه است گرفتار شد و به قتل رسید. از قرار معلوم ، بوز ابه در ادارة امور شیراز سابقة خوبی از خود به جا گذاشت و به روش همة سرداران و امیرانی که طبق سنتهای عصر سلجوقی تربیت یافته بودند، مدرسه ای با موقوفات سرشار بنا کرد. این مدرسه ، نخست به تعلیم مذهب حنفی اختصاص داشت ، ولی بعدها در آن گرایش به مذهب شافعی پدید آمد.

---

منابع :
(1) ابن اثیر، کتاب الکامل ، چاپ تورنبرگ ، لیدن 1851ـ1876، ج 11، فهرست ؛
(2) ( فتح بن علی بنداری ، تاریخ سلسله سلجوقی ، زبدة النصرة و نخبة العصرة ، ترجمة محمدحسین خلیلی ، تهران 1356 ش ، فهرست ) ؛
(3) احمدبن ابی الخیر زرکوب شیرازی ، شیرازنامه ، چاپ بهمن کریمی ، تهران 1310 ش ، ص 45ـ46؛
(4) ظهیرالدین ظهیری نیشابوری ، سلجوقنامه ، تهران 1332 ش ، فهرست .

/ کلود کاهن ( د. اسلام ) /