responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 205

 

بازگیر ، نام چند طایفة کوچنده و ساکن غرب ایران عمدتاً در استانهای لرستان ، ایلام و کرمانشاه . بازگیرها در اینکه نام طایفه هاشان از شغل نیاکانشان گرفته شده اتفاق نظر دارند. وجود طوایف دیگری به نامهای «بازیار» و «بازوند» یا «بازبند» در لرستان ، و همچنین کاربرد «بازاشکار» (= شکارکردن ) در مناطق غرب ، بویژه قلمرو این طوایف ، می تواند تأییدی بر نظر آنان و عمومیت شکار با باز، درمقطعی از تاریخ این مناطق باشد.

طوایف بازگیر، به سبب پراکندگی جغرافیایی ، و بی اطلاعی از یکدیگر، شیوه های زیستی و فرهنگی متفاوتی دارند. مثلاً بازگیرهای کرمانشاه علی اللهی و بقیه شیعة اثنی عشری اند. بازگیرها در اثر زندگی با ایلات و طوایف مجاور، از بسیاری جهات ، از جمله زبان ، مذهب و آداب و رسوم ، همانند آنان شده و ویژگیهای انحصاری خود را از دست داده اند.

1) بازگیرهای لرستان .

این طایفه منشأ خود را به ایل کلهر کرمانشاه می رسانند؛ هر چند که این ایل ، در حال حاضر، تیره یا طایفه ای به نام بازگیر ندارد. دلیل بازگیرهای لرستان این است که نسلهای گذشته و برخی از سالمندانشان ، تا چند سال پیش ، به کردی کرمانشاهی و با گویشی مشابه لهجة آن ایل گفتگو می کرده اند. طایفة بازگیر که پس از ورود به لرستان ، به یکی از ایلات بالاگریوه (جودکی ) پیوسته بوده ، به علت ازدیاد نفوس ، درگیریهای محلی و نداشتن حق مالکیت ، در سطح لرستان پراکنده و به ایلات و طوایف دیگر ملحق شده است . بازگیرها در لرستان ، عموماً به صورت دامداران کوچنده و تا حدی زراعت پیشه ، شروع به زندگی کرده اند. در اواخر دورة قاجاریه (زمان سالارالدوله )، گروهی از این طایفه با خرید محلی در لرستان به نام «طاف » کوچروی را ترک می گویند و به زراعت می پردازند؛ ولی به سبب ناامنی منطقه ای و همچنین اختلافات طایفه ای که تا قدرت یافتن رضاخان ادامه داشته ، با دشواریهای اجتماعی مواجه می شوند، و زندگی چادرنشینی پیش می گیرند. پس از سرکوبی خوانین (بویژه بیرانوندها) در دورة رضاشاه ، و حضور مأموران دولتی در لرستان ، بازگیرها بتدریج آبادی نشین می شوند و اغلب ، قوای دولتی را در شکست دادن بیرانوندها یاری می کنند. و به همین علت ، بعدها، بیرانوندها از آنها ادعای خونخواهی داشته اند که سرانجام ، با ازدواج و دادن حداقل دو دختر به عنوان خونبها، خویشاوندی و صلح بین آنها برقرار می شود.

امروزه ، به استثنای معدودی از خانوارهای بازگیر وابسته به سایر طوایف که به صورت چادرنشین زندگی می کنند، بقیه عمدتاً در شهر و بخشهای خرم آباد (ویسیان ، معمولان ، ملاوی ، چَغَلْوَندی ، مرکزی ) و تعدادی در شهرستان بروجرد به حالت آبادی نشین به سر می برند. بازگیرهای لرستان حدود پانصد خانوار برآورد می شوند و مرکز تجمعشان دهستان کُرِگاه است . از کلانتران این طایفه که پس از ساکن شدن ، سمت کدخدایی یافته اند و مشهورند: جمعه بازگیر معروف به رییس جمعه ، میرزا برزویی بازگیر معروف به رییس میرزا و حسن خان بازگیر.

طایفة بازگیر لرستان به دو تیرة متمایز «بازگیرسیاه » و «بازگیرسفید» تقسیم می شود. تیرة سیاه خود را فرزندان فردی به نام «دوشَم » (= دوشنبه ) و تیرة سفید خود را از تبار فردی به نام «داراب » می دانند. بازگیرهای سفید پس از داراب به دو زیر تیرة «مووالی » (محمد ولی ) و «نیرالی » (نور ولی یا نورعلی ) و بازگیرهای سیاه به زیر تیرة «سبزعلی » و «سبزوار» تقسیم می شوند. در مجموع ، جمعیت تیرة سفید از تیرة سیاه بیشتر برآورد می شود.

2) بازگیرهای ایلام .

از طوایف وابسته به ایل کرد هستند. این طایفه ، خود را از فرزندان دو برادر به نامهای طاهر و ظاهر می دانند که حدود شش تا هفت نسل پیش ، به علت اختلافات ملکی و دشواری معیشت ، از منطقة طاف در شهرستان خرم آباد لرستان ، از بازگیرهای لرستان جدا شده و به منطقة آبدانان ایلام کوچ کرده اند. جمعیت کلّ این طایفه حدود دویست خانوار تخمین زده می شود که حدود 99 خانوار از آنان به صورت دامدار کوچنده زندگی می کنند. ییلاق آنان در منطقة «کَوَر» (کبیرکوه ) و قشلاق آنان در منطقة دهلران است . این طایفه دارای هفت تیرة اصلی و یک تیرة وابسته است . تیره های اصلی عبارت اند از: صی مَمَه (صیدمحمد)، موسی ، خَرْبُوزانی ، جَوّار (جبّار)، شَپَکه ، کَلَه شیر، داس مَکَش و تیرة وابسته به آنان دشتی است که به گفتة مطلعین محلی ، از بستگان رییس علی دلواری هستند که پس از نبرد با انگلیسیها، در زمان جنگ جهانی اول ، از راه خوزستان ، به این منطقه مهاجرت کرده اند.

3) بازگیرهای کرمانشاه .

از طوایف وابسته به ایل گوران (عمدتاً طایفه های بهرامی و حیدری ) هستند. در گذشته جزو قلخانیها محسوب شده اند (مکری ، ص 25). این طایفه زادگاه اصلی خود را منطقه ای به نام «سراب بازان »، که جزو ناحیة ایلام بوده است ، معرفی می کنند. تاریخ مهاجرت آنان به منطقة گوران را پیش از زمان نادرشاه و علت آن را ظلم والی آن منطقه به سبب اخذ مالیات می دانند. جمعیت این طایفه را در حدود ششصد خانوار تخمین زده اند که در «بان یاران » سرپل ذهاب و اطراف آن به سر می برند. حدود چهل خانوار از آنان هنوز کوچنده هستند که ییلاقشان چَرمان و آفتابی بَرْز است . طایفة آنها از سه تیرة حق مراد، یارمراد معروف به یارگَه و حسن بازگیر تشکیل می شود.


منابع :
(1) سکندر امان الهی بهاروند، قوم لُر ، تهران 1370 ش ؛
(2) مرکز آمار ایران ، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچندة ایران ؛
(3) نتایج مرحلة اول ، 1364، حوزة شمارة 4، باختران ، تهران 1365 ش ؛
(4) همو، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچندة ایران : نتایج مرحلة اول ، 1364، حوزة شمارة 5، لرستان ، ج 2، تهران 1365 ش ؛
(5) همو، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچندة ایران : نتایج مرحلة اول ، 1364، حوزة شمارة 6، ایلام ، تهران 1365 ش ؛
(6) همو، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده : 1366، فرهنگ عشایری ایل کرد ، تهران 1368 ش ؛
(7) محمد مکری ، فرهنگ نامهای پرندگان در لهجه های غرب ایران : لهجه های کردی ، تهران 1361 ش .

/ ابراهیم موسوی نژاد /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 205
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست