بودروم ، کاروانسرا ، یکی از قدیمترین بناهای استانبول . این کاروانسرا، که در کنار بازار سرپوشیده و مجاور کاروانسرای علی پاشا قرار گرفته ، فاقد کتیبه ای است که تاریخ ساخت آن را نشان دهد؛ اما بنابه وقفنامة سلطان محمّد فاتح (حک : 855 ـ 886)، یکی از قدیمترین کاروانسراهای استانبول ، و از اولین بناهایی است که درست بعد از فتح آن شهر (857/1453) به منظور تأمین درآمد برای امور خیریة ( سلطان ) فاتح ، احتمالاً بر روی خرابه های بنایی بازمانده از دورة روم شرقی ساخته شده است . بنابر آنچه در منابع قدیم آمده ، این کاروانسرا یکی از مراکز تجاری شهر استانبول بوده است . از فرمان هجدهم محرم 1018، خطاب به قاضی استانبول ، برمی آید که از دیرباز، پارچه های کتانی وارداتی به استانبول ، از این کاروانسرا پخش می شده است .

کاروانسرای بودروم ، بنای نامنظمی است که حیاط آن در داخل ساختمان محصور است . در طبقات پایین و بالای آن 31 اتاق ، و در اضلاع بیرونی آن نیز چهارده باب مغازه وجود دارد. گوک تورک ، ضمن نقل روایتی دال براینکه اینجا پیشتر صومعه بوده ، اشاره می کند که در زیر این کاروانسرا زیرزمین («بودروم ») بزرگی وجود دارد. محققان دیگر نیز از این زیرزمین ، که تاکنون کشف و بررسی نشده است ، یاد کرده اند. به عقیدة گوران ، کاروانسرای بودروم ، متعلق به سدة دوازدهم است که بر روی خرابه های بنایی قدیمی ساخته شده است . معماری قسمت پایینی دیوارهای بنا، که قدیمتر است ، با معماری قسمت بالای آن فرق دارد؛
در آن قسمت فقط آجر به کار رفته ، اما در قسمتهای بالاتر، هم از آجر و هم از سنگ استفاده شده است .

این کاروانسرا در زلزلة 1313، خسارت بسیاری دید، اما بازسازی شد و در نتیجه ویژگیهای معماری اصلی خود را از دست داد؛
مغازه های اضلاع خارجی بنا نیز به شیوة معماری غربی ساخته شد. جلو هر دو طبقة ساختمان ، رواقهایی با طاقنماهای آجری و ستونهای سنگی چهارگوش دیده می شوند که به محوطة کاروانسرا راه دارند. هویت تاریخی این بنا، که در اصل مرکزی تجاری بوده است ، با وضعی که امروز دارد، کاملاً مغایر است .

---

منابع :


(1) Ekrem Hakk âAyverdi, Avrupa'da Osmanl i Mi'mہr i ªEserleri: Bulgaristan, Yunanistan, Arnavutluk , IV, Istanbul 1982, 569-579;
Fہtih Mehmed II. Vakfiyeleri , Ankara

(2) 1938, 214;
(3) Ceyhan Gدran, Tدrk Hanlar i n i n Gelisimi ve I stanbul Hanlar i Ml ªmہrisi , Ankara [n.d.(, 112-113;
(4) I stanbul Ansiklopedisi , Istanbul 1958-1974, s.v. "Bodrum Han â" (by Hakk âGخktدrk);
(5) Ahmet Refik )Alt ânay], Hicr i ªOnbirinci As i rda Istanbul Hayہt i , Istanbul 1931, 40-41, no. 77.

/ سماوی اییجه ، تلخیص از ( د. ا. د. ترک ) /