responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1962

 

بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی ، از نهادهای انقلاب اسلامی ایران با هدف ارائة خدمات رفاهی و فرهنگی به جانبازان و محرومان کشور. بنیاد مستضعفان براساس فرمان امام خمینی (ره ) به شورای انقلاب * ، در اسفند 1357 تأسیس شد. هدف اصلی از تأسیس آن ، ادارة داراییهای سلسلة پهلوی (رجوع کنید به پهلوی * ، خاندان ) و وابستگان ، و بهره برداری از آنها در جهت بهبود وضع افراد بی بضاعت بود ( بنیاد ، ش 115، ص 11). در مرداد 1358، بنیاد مستضعفان به شمارة 1983 در ادارة ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی به ثبت رسید. اعضای مؤسس آن چندتن از دولتمردان و اعضای شورای انقلاب بودند و سرمایة اولیة بنیاد بیش از یکصد میلیون ریال ، تعیین شد (همانجا). اهداف کلان بنیاد مستضعفان براساس فرمانهای امام خمینی در اسفند 1357، مرداد 1363 و فروردین 1365 و طبق اساسنامة بنیاد (مصوب 21/2/1359) عبارت است از: سرمایه گذاری و بهره برداری اقتصادی مطلوب و مناسب از کلیة داراییهای بنیاد در چارچوب قوانین کشور؛ تأمین اشتغال و ایجاد مسکن برای محرومان جامعه ؛ کمک به تأمین بودجة طرح فرهنگی ویژة فرزندان شهدا، جانبازان ، مفقودان و اسیران جنگ ؛ و ارائة کمک بلاعوض به فقرا (همان ، ش 111، ص 32ـ33). در 1358ش شورای انقلاب آیت الّله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی را مسئول رسیدگی به امور بنیاد کرد (همان ، ش 115، ص 11).

بنیاد در شروع فعالیت خود، اموال خاندان پهلوی و وابستگان آنها را به منظور تحقق اهداف تعیین شده شناسایی و تملک کرد و سعی نمود با ساماندهی این اموال از آن به نفع محرومان و مستضعفان استفاده کند. از نخستین اقدامات بنیاد مستضعفان در 1358 ش کمک به سیل زدگان جنوب کشور بود. در 1359 ش ، به دنبال بروز برخی نابسامانیها در پی هشدار امام خمینی (ره )، هیئتی مسئول رسیدگی به عملکرد بنیاد تا آن زمان شد (همان ، ش 115، ص 12). در شهریور 1359، محمدعلی رجایی * ، نخست وزیر وقت ، از سوی امام خمینی سرپرست بنیاد شد (همان ، ش 115، ص 13؛ امام خمینی ، ج 7، ص 531). پس از شهادت رجایی در 1360 ش ، میرحسین موسوی ، نخست وزیر وقت ، به فرمان امام خمینی مسئول بنیاد مستضعفان شد ( بنیاد ، ش 115، ص 15). در 17 بهمن 1367، و در پی دستور امام خمینی مبنی بر رسیدگی به امور جانبازان ، نام «بنیاد مستضعفان » به «بنیاد جانبازان انقلاب اسلامی » تغییر یافت و امکانات و فرصتهای شغلی بنیاد در اختیار جانبازان قرار گرفت (همان ، ش 112 و 113، ص 6ـ7، ش 115، ص 6ـ 8، 18). پس از درگذشت امام خمینی (در خرداد ماه 1368) آیت الله خامنه ای ، مقام رهبری ، طی حکمی (15/6/1368 ش ) با تغییر نام بنیاد به «بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی » محسن رفیق دوست را به ریاست بنیاد منصوب کردند (همان ، ش 3، ص 2).در مهر 1370، اساسنامة جدید بنیاد به تصویب مقام رهبری رسید. براساس این اساسنامه ساختار بنیاد تغییر کرد، و به دو بخش اقتصادی و جانبازان تقسیم شد. این تشکیلات زیرنظر مقام رهبری ، و براساس قوانین حاکم بر بخش خصوصی اداره می شود (رفیق دوست ، ش 63 و 64، ص 3).

بخش اقتصادی . عهده دار فعالیتهای اقتصادی و تولیدی برای تحصیل منابع مالی لازم ، جهت تأمین نیازهای جانبازان و محرومان است و این معاونتها و سازمانها را شامل می شود: 1) معاونت اقتصادی و برنامه ریزی ، عهده دار تعیین خط مشی ، اجرای فعالیتهای اقتصادی ، برنامه ریزی ، خدمات امور مالی ، آمار و اطلاعات و برنامه و بودجه ؛
2) معاونت امور محرومان و مستضعفان ، مسئول ارائة کمکها و خدمات به افراد محروم جامعه (نیز رجوع کنید به سطور آخر مقاله )؛
3) معاونت اموال و داراییها، مسئول ادارة همة امور مربوط به اموال منقول و غیرمنقولِ متعلق به بنیاد، ازمرحلة شناسایی تا مرحلة تملک و سپس بهره برداری . این معاونت مؤسسات ذیل را زیر پوشش دارد: دفتر تحقیق و استرداد، مأمور شناسایی اموال منقول و غیرمنقول محکومان دادگاههای انقلاب اسلامی تا مرحلة تنفیذ احکام و درآمدن به مالکیت بنیاد؛
مؤسسة اموال منقول ، مأمور جمع آوری ، نگهداری و ادارة اموال منقول خاندان پهلوی و وابستگان به آنها (از قبیل اشیای عتیقه ، فرشهای نفیس ، جواهرات )؛
مؤسسة املاک و مستغلات ، عهده دار ادارة امور بیمه املاک و مستغلات بنیاد در سطح کشور؛
بنیاد علوی ، برای رسیدگی به املاک بنیاد * پهلوی ؛
مؤسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران ، برای پژوهش در زمینة تحولات سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و فکری تاریخ معاصر ایران و ارائة خدمات به پژوهشگران در این حوزه («مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران »، ص 271)؛
و مؤسسة مالی و اعتباری بنیاد، مؤسسه اقتصادی و غیرانتفاعی (رفیق دوست ، ش 73 و 74، ص 1)؛
4) معاونت امور مجلس و حقوقی ، مسئول رسیدگی به پرونده های بلاتکلیف ، اموال توقیفی و تحت سرپرستی یا دارای احکام معارض و نیز ایجاد ارتباط لازم با مجلس شورای اسلامی و کمیسیونهای ذیربط .

علاوه بر معاونتها، این سازمانهای تخصصی اقتصادی نیز از واحدهای تابعة بخش اقتصادی است : سازمان صنایع ، معادن و فرآورده های نفتی که تا 1374ش ، 120 شرکت صنعتی ، از جمله نساجی (25%)، نوشابه سازی (44%) و تولید الیاف (30%) در اختیار داشت ، در بخشهایی از صنعت کشور سهم قابل ملاحظه ای دارد. این سازمان تأمین کنندة عمدة منابع مالی برنامه های ویژة جانبازان است (همو، ش 63 و 64، همانجا)؛
سازمان کشاورزی که عمدة مراکز کشت و صنعت و اغلب دامداریهای بزرگ را تحت پوشش خود دارد (همانجا) تا 1371ش دارای دویست هزار هکتار زمین مرغوب مشتمل بر 222 مزرعة کشاورزی (در قالب 49 شرکت و مؤسسه )، بیست هزار هکتار باغِ 260 قطعه ای (در قالب 41 شرکت و مؤسسه )، دهها مرغداری و دامپروری شامل چهار هزار رأس دام (در قالب 25 شرکت و مؤسسه ) و چند کشتی ماهیگیری بوده است (آیت الله زاده ، ص 5ـ6)؛
سازمان عمران و مسکن که تا 1371ش ، 37 شرکت ساختمانی و مقاطعه کاری در زمینه های ساختمانی ، عمرانی ، پیمانکاری ، خدماتی و تولیدی در اختیار داشته است به حل وفصل مسائل مالی و اختلافات بین بنیاد و وزارت مسکن و شهرسازی ، انجام رساندن طرحهای نیمه کارة شرکتهای زیرپوشش ، توافقهای جدید با شهرداری دربارة زمینهای متعلق به بنیاد، مذاکره با شرکتهای خارجی ساختمانی و عمرانی ، می پردازد؛
سازمان سیاحتی و تفریحی که بر ادارة هتلها، واحدهای تفریحی ، خدمات مسافرتی و نیز مجتمع بین المللی ایرانگردی و جهانگردی آزادی (آیتو) و مؤسسات انتشاراتی و تبلیغاتی نظارت دارد. بیشتر هتلهای ممتاز، مراکز تفریحی و ورزشی کشور تحت پوشش این سازمان است (رفیق دوست ، ش 63 و 64، همانجا؛
غمخوار،ص 3)؛
سازمان حمل ونقل دریایی و جاده ای که خدمات حمل ونقل در داخل و خارج از کشور را به عهده دارد. این سازمان حجم قابل ملاحظه ای از حمل ونقل کالا (3 میلیون تن بار در سطح بین المللی در 1373 ش و تا 20 الی 25% کل واردات کشور در 1370 ش ) را انجام می دهد. همچنین ، از 1373 ش خط هوایی «بنیاد ایر» با ده فروند هواپیما آغاز به کار کرده است (رفیق دوست ، ش 63 و 64، همانجا؛
بنیاد ، ش 1، ص 3)؛
سازمان بازرگانی که از طریق واردات ، موادغذایی و صنعتی مورد نیاز کشور را تأمین می کند (رفیق دوست ، ش 63 و 64، همانجا).

بخش امور جانبازان . که زیرنظر قائم مقام ریاست بنیاد در امور جانبازان اداره می شود و عهده دار ارائة خدمات لازم به جانبازان در معاونتهای ذیل است : معاونت بهداشت و درمان ، که بهره گیری مطلوب از توان پزشکی داخل و خارج کشور برای درمان جانبازان ، برنامه ریزی امور ویژة جانبازان از طریق تأسیس مراکز ضایعات نخاعی ، بهداشت روانی ، مراقبت از آسیب دیدگان از سلاحهای شیمیایی ، و کارگاههای تولید وسایل و ابزارهای توانبخشی ، از وظایف اصلی آن است ؛
معاونت آموزش و اشتغال ، که وظیفة آموزش عملی و فنی جانبازان در سطوح مختلف تحصیلی و فراهم آوردن زمینه های اشتغال آنان را برعهده دارد؛
معاونت امور فرهنگی ، اجتماعی و هنری ، که با مدیریتهای گوناگون نیازهای فرهنگی جانبازان را تأمین می کند؛
معاونت برنامه ریزی و هماهنگی ، که وظیفة آن تدوین و ارائة برنامه های کوتاه مدت و بلندمدت در زمینة ارائة خدمات به جانبازان و هماهنگی فعالیتهای بنیاد در سطح استانی است ؛
معاونت پشتیبانی و خدماتی مهندسی ، که عهده دار خدمات پشتیبانی ، رفاهی و فنی جانبازان و کارمندان بنیاد است و نظارت بر نحوة توزیع کالاها و ملزومات موردنیاز جانبازان از جمله فعالیتهای آن است ؛
معاونت مالی و اداری امور جانبازان که مسئولیت ارائة خدمات مالی و اداری به همة معاونتها و واحدهای تابع بنیاد را در امور جانبازان برعهده دارد.

در ساختار تشکیلاتی بنیاد، مدیریت روابط عمومی که از سایر بخشها و معاونتها مستقل است ، فعالیتهای ارتباطی و انتشاراتی و تبلیغاتی را به عهده دارد. در سال 1376، در اساسنامة بنیاد اصلاحاتی صورت گرفت و معاونت امور محرومان و مستضعفان بخش مستقلی شد.


منابع :
(1) حسین آیت الله زاده ، «نگاهی به عملکرد و برنامه های سازمان کشاورزی بنیاد» (مصاحبه )، ش 5 (مهر 1371)؛
(2) بنیاد ، سال 9، ش 111 (آبان 1367)، ش 112 و 113 (آذر 1367)، ش 115 (اسفند 1367)، ش 1 (مرداد 1371)، ش 3 (شهریور 1371)؛
(3) روح الله خمینی ، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران ، صحیفة نور ، ج 7، تهران 1372 ش ؛
(4) محسن رفیق دوست ، «ایران امن ترین مکان برای سرمایه گذاری است » (مصاحبه )، بنیاد ، ش 63 و 64 (اردیبهشت 1374)؛
(5) همو، «شکستن انحصار بانکداری موجب رقابت سالم می شود» (مصاحبه )، بنیاد ، ش 73 و 74 (مهر 1374)؛
(6) اکبر غمخوار، «برنامه های سازمان سیاحتی برای احداث هتلهای جدید و جلب توریست » (مصاحبه )، بنیاد ، ش 3 (شهریور 1371)؛
(7) «مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران : اهداف و عملکرد آن »، تاریخ معاصر ایران ، سال 1، ش 1 (بهار 1376).

/ منیژه ربیعی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1962
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست