بلیغ ، محمدامین ، شاعر ترک ( قرن دوازدهم ) . در منابع از او کمتر یاد شده ، و این نشان می دهد که در روزگار خود، آوازه نیافته است . ازینرو، شرح زندگی او، فقط به طور ناقص و پراکنده ، میسّر است .

بلیغ اهل ینی شهر موره (پلوپونِز) بود، ولی تاریخ تولّدش معلوم نیست . از اشعار دیوانش بر می آید که در جوانی از شهر خود به استانبول رفته و، چون در آنجا قدرش ناشناخته مانده ، پس از مدتی به ینی شهر بازگشته است . تاریخ این رویداد، با توجه به قصیده ای که برای «سرعسکر» (فرمانده نظامی ) موره ، سروده ، 1127 تخمین زده می شود. مدتی قاضی (حاکم شرع ) قصبة قلورَته بوده ، و خود از سابقة 24 سالة قضاوت و تنگناهای مالی خویش در آنجا سخن گفته است ( دیوان ، ص 14 و بعد، 25). بلیغ ، پس از معزول شدن از مقام قضا، در فاصلة 1153 ـ 1168،نزد دانشمندان بنامی چون راتب احمدپاشا، در موره ، و آق اووه لی زاده ( احمد ) خاتم افندی ، در ینی شهر درس آموخته است (راتب احمد پاشا، دیوان ، کتابخانة دانشگاه ، ش 1288، مقدمه ). او در قصاید و نظیره هایی که به یاری خاتم افندی ـ به احتمال زیاد، استاد آن روزگارش ـ به راتب احمدپاشا عرضه داشته ، از اینکه به سبب فقر حتی گرفتار طعن اهل و عیالش نیز گردیده سخن می گوید. از دیوان او در می یابیم که مدتی نیز در ینی زاغْره مقام قضا داشته و سپس به قاضیگری اَسکی زاغْره منصوب شده و چون از آنجا ناراضی بوده عزم بازگشت به شهر خود کرده است . به نوشتة همة منابع ، در اسکی زاغره در گذشته و آرامگاهش در همانجاست . تاریخ وفات او، بنابر ماده تاریخ (بلیغ الامین ) 1174 بوده است .

دیوان چاپی بلیغ ، به استثنای چند بیت فارسی در پایان هر حرف ، حاوی 653 ، 2 بیت ترکی است . تعداد قصایدش اندک است ، و به مناسبتهایی به کسانی نه از طبقات بالا عرضه شده و جنبة شکوائیه و درد دل دارد. در غزلیات و سایر اشعارش که یادآور «شهرانگیز» (شهرآشوب * یا اشعار اصنافی ) است شخصیت وی جلوه گر است . کفشگرنامه ، حمّام نامه ، بربرنامه ، خیاط نامة دلدوز نامهایی است که او به منظومه های نُه الی یازده بندی خود داده است . این منظومه ها، که در قالب ترجیع بند مسدس سروده شده ، با تصاویر زنده و طیبت آمیز خود از قدرت و دقت و حدّت ذهن شاعر حکایت می کند و اصیلترین نمونه های محلی ادبیات اصنافی ترکی را پدید آورده است . همچنین تصاویری از زیبارویان محله های اقامتگاهش که بکرّات در غزلیاتش به چشم می خورد، و هجویّاتی دربارة معاصران بی تمیزش که نمی توانستند حساب شاعر را از شعرش جدا کنند کثرت دقت و هوش او را می نمایاند.

به اعتقاد بلیغ ، شعر باید روان باشد. او صنایع بدیعی ، بویژه جناس ، به کار نمی برد. به اقتفا و استقبال از شاعران دیگر نگرویده و تنها از شعر شاعران معدودی ـ آن هم از هر کدام فقط یک غزل ـ استقبال کرده است . در همة اشعارش ، بصراحت تخلص بلیغ را به کار برده و تنها در یک قطعه از اشعارش ، نام و تخلصش را با هم ، به صورت امین بلیغ ، آورده است (ص 85، 109).

از شعرای دورة تنظیمات * ، ابراهیم شناسی (ص 12)، عمر ناجی (ص 87) و نامق کمال (ص 114 و بعد) از شعر بلیغ سخن گفته و آن را ستوده اند.

---

منابع :
(1) محمدامین بلیغ ، دیوان ، استانبول 1258؛
(2) رامز، تذکره ، ذیل ماده ؛
(3) ابراهیم شناسی ، دیوان شناسی ، چاپ ابوالضیاء، قسطنطنیه 1303؛
(4) داود فطین ، تذکره ، چاپ سنگی ، استانبول 1271، ص 28؛
(5) نامق کمال ، تخریب خرابات ، چاپ ابوالضیاء، قسطنطنیه 1304؛
(6) عمر ناجی ، اسامی ، استانبول 1308؛


(7) EI 1 , s.v."Bel ¦ â g" (by F. Giese);
(8) E. J. W. Gibb, A history of Ottoman poetry , London 1900-1909, IV, 117-133.

/ فوزیه عبدالله تانسِل ، با اندکی تلخیص از ( د. ا. ترک ) /