بگین ، مِناخیم ، نخسـت وزیر سابـق اسـرائیل ، از معروفترین شخصیتهای افراطی صهیونیست و رهبر گروه دست راستی لیکود . در1331/1913 در برست لیتوفسکِ لهستان به دنیا آمد. پدرش صهیونیست بود و به دست آلمانیها به قتل رسید و همین امر موجب کینة شدید بگین به آلمانیها شد (خَوَنْد، ذیل «بَیغِن »). وی تحصیلات خود را در دانشکدة حقوق دانشگاه ورشو به پایان رساند، در 1308 ش / 1929 به جنبش صهیونیستی بیتار پیوست که برای تشویق جوانان یهودی به مهاجرت به فلسطین تأسیس شده بود. او طرفدار صهیونیسم تجدید نظرطلب ، به رهبری ولادیمیر ژابوتنسکی بود که از سازمان صهیونیسم بین الملل ، به رهبری وایزمن ، جدا شده بود و از آن انتقاد می کرد. بگین از ژابوتنسکی تندروتر بود و در 1317 ش /1938 از او انتقاد کرد (شریدة ، ص 88).

با آغاز جنگ جهانی دوم (1939ـ 1945) و حملة ارتش آلمان به لهستان ، بگین به روسیه گریخت . در 1319 ش / 1940، دستگاه اطلاعات و جاسوسی شوروی ( سابق ) وی را بازداشت کرد و به اردوگاه کار فرستاد. پس از حملة آلمان به روسیه (1941)، از زندان آزاد شد و به ارتش ژنرال لهستانی ، اندرس ، پیوست (عبدالله ، ص 25).

در 1321 ش /1942، بگین به عنوان سرباز وارد فلسطین شد و در «سازمان نظامی قومی یهود» (به اختصار: اَرگون )، که از «سازمان صهیونیسم تجدید نظرطلب » به رهبری فکری ولادیمیر ژابوتنسکی پیروی می کرد، به فعالیت پرداخت و یک سال بعد فرماندهی ارگون را بر عهده گرفت و دربارة ساکنان عرب فلسطینی به خشنترینِ اعمال ، از جمله کشتار «دیریاسین »، دست زد (شمالی و دجانی ، ص 49). وی به مخالفت با قیمومت انگلستان بر فلسطین برخاست و در مهر 1324/اکتبر 1945 با تعداد دیگری از صهیونیستهای تندرو، «جنبش مقاومت یهود» را ایجاد کرد که متشکل از ارگون و دیگر سازمانهای مخفی

برای فعالیت زیرزمینی بر ضد انگلیسیها بود (بگین ، ص 90).در 1325 ش /1946، ارگون هتل داودشاه را در قدس ، که مقر فرماندهی قیمومت انگلیس بود، منفجر کرد (شمالی و دجانی ؛ عبدالله ، همانجاها؛ بگین ، ص 239)؛ و همین امر سبب شد که سازمان بزرگ هاگانا، که برای تشکیل دولت یهودی با انگلستان همکاری می کرد، با ارگون و جنبش مقاومت یهود قطع رابطه کند.

پس از غصب فلسطین و تشکیل دولت اسرائیل در 1327 ش / 1948، بگین به فعالیت سیاسی روی آورد و جنبش معروف «حِروُت » (حرّیت ، آزادی )، مهمترین حزب دست راستی اسرائیل ، را تأسیس کرد و رهبری آن را بر عهده گرفت . در 1328 ش / 1949 به عضویت نخستین کنست (مجلس ) انتخاب شد و تا 1363 ش /1949 که از سیاست کناره گرفت ، در همة انتخابات عضویت کنست را به دست آورد.

در 1331 ش /1952، دربارة پذیرش غرامت پرداختیِ آلمان اختلاف نظر سیاسی به وجود آمد. بگین که بشدت با آن مخالف بود، با به راه انداختن تظاهرات و استفاده از زور، کوشید تا جلسات بحث را در کنست بر هم زند، و همین امر سبب شد که به عنوان فردی بی اعتقاد به اصول دموکراسی ، از اوانتقاد شود. از 1334 ش / 1955، بگین در مقام رئیس بزرگترین حزب معارض (حِروت )، عملاً رهبری جناح معارض دولت

را در کنست در دست گرفت و برای تثبیت رهبری فردی خویش بر حزب حروت ، همه رقبای مهم خود مانند اری ژابوتنسکی ، هلیل کوک ، شموئیل تامر ، و عازر وایزمن را از حزب اخراج کرد (شریدة ، ص 89).

بگین هرگز نتوانست با بن گورین * ، نخست وزیر ورئیس حزب کار که در همة کابینه های ائتلافی ، حزب حروت را نادیده می گرفت ، مناسباتی ایجاد کند (عبدالله ، ص 26). شدت اختلاف آن دو به حدی بود که بن گورین حتی از ذکر نام بگین خودداری می کرد و از وی پیوسته به عنوان «مردی که در کنست در کنارِ پاور ( نام یکی از نمایندگان مجلس ) می نشیند» یاد می کرد. بنابراین ، در 1344 ش / 1965، حزب حروت ائتلاف «کاهان » را با حزب لیبرال ایجاد کرد تا در روابط با حزب کار که از 1327 ش /1948 پیوسته حکومت را در دست داشت ، به نوعی مشروعیت دست یابد، و سرانجام در اردیبهشت 1346/ مه 1967، در آستانة جنگ ژوئن که لوی اشکول کابینة جنگی ائتلافی تشکیل داد، بگین برای نخستین بار وارد کابینه شد (همانجا) و تا 1349 ش /1970 در آن باقی ماند. اما در مرداد 1349/ اوت 1970، برای اعتراض به پذیرش طرح ویلیام راجرز ، وزیر خارجة امریکا، که متضمن عقب نشینی اسرائیل از اراضی اشغالی سال 1346 ش / 1967 بود، بگین از کابینة خانم گلدا مایر استعفا کرد (خوند، همانجا).

در 1352 ش /1973، گروه بندی «لیکود» (وحدت ) با شرکت تعدادی از احزاب دست راستی به ریاست بگین تشکیل شد. پس از جنگ مهر 1352/ اکتبر 1973 و بروز بحثهای بازنگرانه در اسرائیل و نیز در محافل سیاسی امریکا، بگین (و ائتلاف لیکود) دریافت که فرصت برای رسیدن به حکومت فراهم آمده است . برای نخستین بار در 1356 ش /1977 گروه لیکود در انتخابات پیروز شد و بگین در سمت نخست وزیری اسرائیل ، فعالیت جدیدی آغاز کرد. با این پیروزی ، برای نخستین بار، صهیونیسم تجدیدنظرطلب با شعارهای قومی ، توانست صهیونیسم پراگماتیک ( صهیونیسم ناظر بر واقعیات و مصلحت اندیشی ) را شکست دهد (مهتدی ، ص 478). لیکود تا 1371 ش / 1992 در حکومت باقی ماند و تنها برای چهار سال (1363ـ1367 ش / 1984 ـ 1988) قدرت را با حزب کار تقسیم کرد و در این مدت شعار اصلی لیکود این بود: «حق ملت یهود در ارض اسرائیل ابدی و غیرقابل بحث است » (همانجا). بگین در این فترت ، برای بهتر کردن چهرة خشن خود به برخی از کشورهای غربی سفر کرد و با تبلیغات ، خود را شخصیت مناسب برای حل کشمکش اعراب و اسرائیل معرفی کرد (خوند، همانجا). این تبلیغات مؤثر افتاد و بگین با کمک امریکا، مهمترین کشور عربی (مصر) را از صحنة مبارزه بیرون کرد و انور سادات ، رئیس جمهور مصر، را به دیدار از اسرائیل و امضای موافقتنامة صلح در کمپ دیوید امریکا با نظارت جیمی کارتر ، رئیس جمهوری امریکا، واداشت ؛ ازینرو در 1358 ش / 1979 جایزة صلح نوبل مشترکاً به مناخیم بگین و انور سادات اعطا شد.

دورة حکومت بگین از نظر اقتصادی ، بدترین دوره برای اسرائیل بود، به طوری که نرخ تورم در یک سال به 400% افزایش یافت (شریدة ، ص 90). پس از خروج مصر از صحنة مبارزه ، بگین برای پایان دادن به مقاومت فلسطین برنامه ریزی کرد و در خرداد 1361/ژوئن 1982 برای نابود کردن سازمان آزادی بخش فلسطین ، اخراج نیروهای سوریه از لبنان ، و تحمیل موافقتنامة صلح به لبنان ، به آنجا حملة نظامی کرد. در این

حمله ارتش اسرائیل کشتار و ویرانی فراوانی در لبنان به بار آورد و دولت لبنان وادار شد که در اردیبهشت 1362/ مه 1983 به امضای موافقتنامة صلح با اسرائیل تن دهد. اما مقاومت شیعیان لبنان ، موجب تلفات بسیاری در ارتش اسرائیل شد و موافقتنامة صلح نیز بی اعتبار گردید. بگین در شهریور 1362/ سپتامبر 1983 بدون ذکر دلیل استعفا کرد و اندکی بعد برای همیشه از سیاست کناره گرفت . برخی بالا بودن تلفات ارتش اسرائیل در لبنان ، و برخی دیگر اندوه ناشی از مرگ همسرش ، الیزه ، را علت استعفای او دانسته اند. وی در 1372 ش /1993 در هشتادسالگی درگذشت .

در زمینة فکری ، بگین سردمدار اندیشة جمع میان اعتقادات یهودی و ملی گرایی افراطی است . او به شعائر دینی یهود سخت پایبند بود، اما بر خلاف احزاب دینی ، معتقد نبود که نصوص تورات باید مصدر قوانین اسرائیل باشد. بگین علاوه بر نوشتن مقالات بسیار در مطبوعات ، کتابهایی نیز تألیف کرده است ، از جمله : لَیلوت لیفاینم (شبهای سفید)، دربارة اردوگاههای کار در اتحاد شوروی ( سابق ) ؛ و همیرد (عصیان )؛ دربارة سازمانهای مخفی در فلسطین ، که هر دو به زبان عبری است (عبدالله ، ص 27).

---

منابع :
(1) مناخیم بگین ، الارهاب ، یومیات قادة العدو ، ترجمة منیر بهجت حیدر، بیروت 1983؛
(2) مسعود خوند، الموسوعة التاریخیة الجغرافیة ، بیروت 1994؛
(3) محمد شریدة ، شخصیّات اسرائیلیّة ، بیروت 1995؛
(4) نصر شمالی و هشام دجانی ، الاحزاب والکتل السیاسیة فی اسرائیل ، دمشق 1986؛
(5) هانی عبدالله ، الاحزاب السیاسیة فی اسرائیل ، بیروت 1981؛
محمد علی مهتدی ، «شناخت سیاستهای داخلی و خارجی اسرائیل . 2: احزاب سیاسی اسرائیل »، فصلنامة خاورمیانه ، سال 1، ش 3 (زمستان 1373).

/ محمدعلی مهتدی /









فراهم آمده است . برای نخستین بار در 1356 ش /1977 گروه لیکود در انتخابات پیروز شد و بگین در سمت نخست وزیری اسرائیل ، فعالیت جدیدی آغاز کرد. با این پیروزی ، برای نخستین بار، صهیونیسم تجدیدنظرطلب با شعارهای قومی ، توانست صهیونیسم پراگماتیک ( صهیونیسم ناظر بر واقعیات و مصلحت اندیشی ) را شکست دهد (مهتدی ، ص 478). لیکود تا 1371 ش / 1992 در حکومت باقی ماند و تنها برای چهار سال (1363ـ1367 ش / 1984 ـ 1988) قدرت را با حزب کار تقسیم کرد و در این مدت شعار اصلی لیکود این بود: «حق ملت یهود در ارض اسرائیل ابدی و غیرقابل بحث است » (همانجا). بگین در این فترت ، برای بهتر کردن چهرة خشن خود به برخی از کشورهای غربی سفر کرد و با تبلیغات ، خود را شخصیت مناسب برای حل کشمکش اعراب و اسرائیل معرفی کرد (خوند، همانجا). این تبلیغات مؤثر افتاد و بگین با کمک امریکا، مهمترین کشور عربی (مصر) را از صحنة مبارزه بیرون کرد و انور سادات ، رئیس جمهور مصر، را به دیدار از اسرائیل و امضای موافقتنامة صلح در کمپ دیوید امریکا با نظارت جیمی کارتر ، رئیس جمهوری امریکا، واداشت ؛
ازینرو در 1358 ش / 1979 جایزة صلح نوبل مشترکاً به مناخیم بگین و انور سادات اعطا شد.

دورة حکومت بگین از نظر اقتصادی ، بدترین دوره برای اسرائیل بود، به طوری که نرخ تورم در یک سال به 400% افزایش یافت (شریدة ، ص 90). پس از خروج مصر از صحنة مبارزه ، بگین برای پایان دادن به مقاومت فلسطین برنامه ریزی کرد و در خرداد 1361/ژوئن 1982 برای نابود کردن سازمان آزادی بخش فلسطین ، اخراج نیروهای سوریه از لبنان ، و تحمیل موافقتنامة صلح به لبنان ، به آنجا حملة نظامی کرد. در این

حمله ارتش اسرائیل کشتار و ویرانی فراوانی در لبنان به بار آوردو دولت لبنان وادار شد که در اردیبهشت 1362/ مه 1983 به امضای موافقتنامة صلح با اسرائیل تن دهد. اما مقاومت شیعیان لبنان ، موجب تلفات بسیاری در ارتش اسرائیل شد و موافقتنامة صلح نیز بی اعتبار گردید. بگین در شهریور 1362/ سپتامبر 1983 بدون ذکر دلیل استعفا کرد و اندکی بعد برای همیشه از سیاست کناره گرفت . برخی بالا بودن تلفات ارتش اسرائیل در لبنان ، و برخی دیگر اندوه ناشی از مرگ همسرش ، الیزه ،را علت استعفای او دانسته اند. وی در 1372 ش /1993 درهشتاد سالگی درگذشت .

در زمینة فکری ، بگین سردمدار اندیشة جمع میان عتقادات یهودی و ملی گرایی افراطی است . او به شعائر

دینی یهود سخت پایبند بود، اما بر خلاف احزاب دینی ،معتقد نبود که نصوص تورات باید مصدر قوانین اسرائیل باشد.

بگین علاوه بر نوشتن مقالات بسیار در مطبوعات ، کتابهایی نیز تألیف کرده است ، از جمله : لَیلوت لیفاینم (شبهای سفید)، دربارة اردوگاههای کار در اتحاد شوروی ( سابق ) ؛
و همیرد (عصیان )؛
دربارة سازمانهای مخفی در فلسطین ، که هر دو به زبان عبری است (عبدالله ، ص 27).

---

منابع :
(6) مناخیم بگین ، الارهاب ، یومیات قادة العدو ، ترجمة منیر بهجت حیدر، بیروت 1983؛
(7) مسعود خوند، الموسوعة التاریخیة الجغرافیة ، بیروت 1994؛
(8) محمد شریدة ، شخصیّات اسرائیلیّة ، بیروت 1995؛
9- نصر شمالی و هشام دجانی ، الاحزاب والکتل السیاسیة فی اسرائیل ، دمشق 1986؛
(10) هانی عبدالله ، الاحزاب السیاسیة فی اسرائیل ، بیروت 1981؛
محمد علی مهتدی ، «شناخت سیاستهای داخلی و خارجی اسرائیل . 2: احزاب سیاسی اسرائیل »، فصلنامة خاورمیانه ، سال 1، ش 3 (زمستان 1373).

/ محمدعلی مهتدی /