responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1586

 

بِکِر، كارل هاينريش ،

? کارل هاینریش ، اسلام شناس و دولتمرد آلمانی. در 1876 در آمستردام به دنیا آمد. تحصیلاتش را در الهیات ، تاریخ فرهنگ و ادیان ، در فرانکفورت و سپس در لوزان ، هایدلبرگ و برلین گذراند. در 1899، در هایدلبرگ به دریافت درجة دکتری نایل آمد. بکر در دو عرصة علم و سیاست

حضور فعال داشت . در عرصة علمی عمدة علاقه و تحقیقات او در زمینة تاریخ ادیان بود و در این مسیر، تحقیق دربارة اسلام و شرق شناسی مورد توجه او قرار گرفت . پس ازاتمام تحصیلات ، سفرهای او به نقاط مختلف ، از جمله سرزمینهای اسلامی ، این علاقه را در او تقویت کرد. در سفری به اسپانیا (1900) از شهرهای قرطبه ، اشبیلیه ، غَرناطه ورُنْده دیدن کرد و در کتابخانة اسکوریال به بررسی نسخه های خطی آثار اسلامی پرداخت . در 1901 به قاهره رفت و پس از دیدار با مفتی اعظم ، محمد عبده ، در آنجا به تکمیل

زبان عربی خود اقدام نمود. آنگاه به سودان رفت و در بازگشت به کشورش از یونان ، استانبول ، فلسطین و سوریه نیز دیدن کرد. بکر خاطرات این سفرها را در سخنرانیهای اواخر زندگی خود بتفصیل بیان کرده است . او در 1902 به استادی دانشگاه هایدلبرگ (ریتر، ص 175ـ177؛ بدوی ، ص 70ـ 72) و در 1907 به ریاست «مؤسسة مطالعات استعماری هامبورگ » برگزیده شد، که نخستین گام او در ورود به عرصة سیاست بود. او با پذیرش مسئولیت این مؤسسه و با آگاهی از اوضاع سیاسی و اقتصادی آن زمان و مسائل اجتماعی و دینی ملتهای مسلمان ، به تحقیق دربارة مشکلات عملی در اداره و قانونگذاری کشورهای اسلامیِ تحت سلطة آلمان پرداخت ، و این امر زمینة بسیاری از تحقیقات بعدی او را فراهم آورد (بدوی ، ص 72ـ73).

بکر مجلة معروف اسلام را در 1328/ 1910 بنیان نهاد و تا هنگام مرگ خود مسئولیت آن را بر عهده داشت . انتشاراین مجله که از مجلات مهم در مطالعات اسلامی است ، تاکنون ادامه یافته است . در 1913، به دستیاری هلموت ریتر * ،«سمینار تاریخ و فرهنگ شرق » را در دانشگاه بن برگزار کردو در پاییز همان سال برای تدریس از هامبورگ به بُن رفت (عقیقی ، ج 2، ص 418؛ شفا، ص 150ـ151؛ ریتر، ص 178ـ 179؛ پارت ، ص 33).

در 1914 و با آغاز جنگ جهانی اول ، بکر کرسی استادی را ترک گفت و از این زمان وارد صحنة سیاست شد. بررسی مسائل سیاسی حکومت آلمان در قبال شرق برای دیگر پژوهشهای علمی او مجالی باقی نگذاشت و وی تنها به تدریس در دانشگاه ، شرکت در کنگره های داخلی و خارجی و انتشار مجلة اسلام بسنده کرد. سپس در 1916 کارشناسِ وزارت فرهنگ پروس ، در 1919 معاون وزیر و در 1921 وزیر علوم و فرهنگ و هنر گردید، و پس از وقفه ای کوتاه دوباره از 1925 تا1930 به وزارت رسید. در هنگام تصدیِ سمت کارشناسی وزارت فرهنگ ، مؤسسة بزرگ علمی برای مطالعات و آموزشهای شرق شناسی را بنیان نهاد. در نظام آموزشی ،بویژه در دانشگاهها، اصلاحات عمده ای انجام داد ( > دایرة المعارف بزرگ شوروی < ؛ دایرة المعارف فارسی ، ذیل ماده ؛ بدوی ، ص 73؛ شفا، ص 150). بکر از 1931تا1932، عضو کمیسیون اتحادیة مجمع ملل شد و به شرق آسیا، چین و ژاپن ، سفر کرد. هدف او از این سفر مطالعة روش آموزش

در چین بود. در این سفر از اندونزی و ایران نیز دیدن کردو مشاهدة آثار عظیم تاریخی تخت جمشید و حفاریهای هرتسفلد در بغداد و سوریه او را سخت تحت تأثیر قرار داد.

در اسفند 1310/ مارس 1932، دولت عراق از بکر تقاضا کرتا با کمیسیونِ مأمور تجدید تشکیلات معارف عراق همکاری کند ( اطلاعات ، ش 1554، ص 3). او پس از ترک صحنة سیاست به کارهای علمی شرق شناسی روی آورد اما فرصتی برای ادامة طرحهای تحقیقاتی خود نیافت و در 1312ش / 1933 درگذشت (ریتر، ص 184ـ185؛ نیز رجوع کنید به فرهنگ خاورشناسان ، ذیل ماده ).

بکر در زمینة تاریخ ادیان متأثر از ادلبرت مرکس ، استاد تحقیقات باستانی ، ماکس وبر ، فیلسوف جامعه شناس ، و ارنست ترولچ ، متخصص الهیات ، فیلسوف و مورخ بود و مباحثات مستقیم بکر با ترولچ ، در او تمایل خاصی به این زمینه پدید آورد، به طوری که بیشترین فعالیت علمی خود را در زمینة تاریخ و فرهنگ و دین متمرکز کرد. بتسولد ، استاد دانشگاه هایدلبرگ ، سبب علاقه مندی او به شرق شناسی شد. آثار گولدتسیهر مجارستانی در زمینة کلام و تفسیر و حدیث ، و کتابهای اِسنوک هورگرونیه هلندی در زمینة فقه اسلامی تأثیر زیادی بر نگرش بکر گذاشت و او خود از تأثیر افکار این دو نفر بر خویشتن یاد کرده است (ریتر، ص 180؛ بدوی ، ص 71ـ72). بکر از مسائل اقتصادی و تاریخی نیز غافل نماند و به مطالعة اقتصاد و تاریخِ سرزمینهای اسلامی ، بویژه مصر پرداخت که بسیار به آن علاقه داشت . همچنین دربارة تاریخ آفریقا، که تنها منابع آن مآخذ اسلامی بود، مطالعاتی نمود. در زمینة تاریخ سیاسی و گسترش اسلام در مناطق مختلف نیز تحقیق کرد و با بررسی منابع عربی دربارة اقتصاد، تاریخ و تشکیلات حکومت اسلامی ، تحولی در آموزش نظری شریعت اسلامی پدید آورد. از طرحهای به انجام نرسیدة او طرح «فقه اللغة سامی » و «اقتصاد اسلامی » بود (ریتر، ص 180ـ181؛
بکر، 1980، ص 3، پانویس 2).

بکر ضمن اشاره به پیمان سیاسیِ میان آلمان و عثمانی که باعث علاقه مندی آلمانیها به شناخت زندگی و تفکر

شرق شد، به مشترکات فرهنگی و مبانی فکری مشابه میان مسیحیت و اسلام می پردازد و علت گسترش مسیحیت و اسلام را این مشترکات و مشابهت می داند، او حتی مبانی فکری و اساس اسلام را یونانی می پندارد (1967، ج 1، ص 40ـ 41). ادوارد سعید (ص 103ـ104، 209) از بکر به عنوان فیلسوفی شیفتة فرهنگ فلسفی یونان نام می برد که اسلام را تنها تلاشی نه چندان موفق برای جذب مبانی فکری و به کارگیری سنت یونانی می داند. با وجود این شیفتگی به فرهنگ یونان ، به نظر می رسد که بکر به مسائل تاریخی

از جوانب مختلف توجه می کرد و تاریخ را همچون بافت زنده ای با اجزای مرتبط می دانست . او مانند عالمان فقة اللغة تنها به مسائل ریز و جزئیات روایات و اسناد بسنده نمی کرد بلکه آنها را در بستر شرایط آن دوره می سنجید (بدوی ، ص 74). بکر با طرح اصولِ عقاید اسلام (1967، ج 1، ص 45ـ53) به بررسی سیر تاریخی فقه ، نقش شریعت و مشکلات قانونگذاری در جوامع اسلامی می پردازد و عرفان را به عنوان پدیده ای دینی و اجتماعی به بحث می نهد و عمیقترین صورت آن را عرفان ایرانی می داند.

بکر ویژگی منطقی اسلام را «توحیدی » بودن آن می داند و در بحث از رویارویی جهان اسلام با اروپا بر آن است که اسلام با وجود واکنش شدید در برابر تفکر جدید اروپایی ، دارای قابلیت انطباق تدریجی است . او از تلاش احیاگران مسلمان در ارائة تفسیری نوین از قرآن و شریعت نتیجه می گیرد که آیندة شرق از آنِ اسلام خواهد بود. اگرچه بکر بر اساس دیدگاه خاص خویش ریشة تمامی این پیشرفتها را تفکر یونان می داند اما تأکید می کند که شرق هیچگاه اروپایی یا غربی نشده و نخواهد شد، و تفاوت بین این دو پابرجا خواهد ماند. در عین حال ، با توجه به شرایط سیاسی آن زمان و رقابت تنگاتنگ دولتهای اروپایی برای نفوذ و تسلط بیشتر بر ملتهای مسلمان ، بکر با مقایسة سیاست استعماری آلمان و انگلستان ، برای موفقیت برنامه های استعماری کشورش بر برنامه ریزی فرهنگی تأکید می کند (همانجا).

آثار مهم او عبارت اند از: >
مجموعه مقالات دربارة تاریخ مصر در دورة اسلامی <
(استراسبورگ ، 1902ـ 1905)؛
>
مسیحیت و اسلام <
(توبینگن ، 1907) که در 1909 به زبان انگلیسی ترجمه شده است ؛
>
آیا اسلام برای مستعمرات ما یک خطر است ؟ <
(لایپزیگ ، 1909)؛
>
حکومت و تبلیغ در سیاست اسلامی <
(برلین ، 1910)؛
و مهمترین آنها کتاب دو جلدی >
مطالعات اسلامی <
(لایپزیگ ، 1924ـ 1932) است که فصلهایی از آن به «تاریخ فرهنگی دورة خلافت »، «اسلام و مسیحیت »، مسائل اقتصادی اسلام بویژه

در مصر و آفریقا اختصاص دارد. در >
تاریخ سده های میانه کیمبریج <
نیز فصلی دربارة گسترش اسلام نگاشته است .

بکر همچنین دهها مقاله در مجلة اسلام و دایرة المعارف اسلام تألیف کرده است (پارت ، همانجا؛
دانشگاه لندن ، ج 1، ص 709ـ710؛
دانشگاه شیکاگو، ج 2، ص 832ـ833؛
عقیقی ، ج 1، ص 418ـ419).


منابع :
(1) اطلاعات ، سال 6، ش 1554، 12اسفند1310 ش ، عبدالرحمان بدوی ، موسوعة المستشرقین ، بیروت 1984؛
(2) کارل هاینریش بِکِر، «تراث الاوائل فی الشرق و الغرب »، در عبدالرحمان بدوی ، التراث الیونانی فی الحضارة الاسلامیة دراسات لکبار المستشرقین ، بیروت 1980؛
(3) رودی پارت ، الدراسات العربیة و الاسلامیة فی الجامعات الالمانیة : المستشرقون الالمان منذ تیودور نولدکه ، ترجمة مصطفی ماهر، قاهره ( تاریخ مقدمه 1967 ) ؛
(4) دایرة المعارف فارسی ، به سرپرستی غلامحسین مصاحب ، تهران 1345ـ1374 ش ؛
(5) شجاع الدین شفا، جهان ایران شناسی ، ( تهران 1348 ش ) ؛
(6) نجیب عقیقی ، المستشرقون ، قاهره 1980ـ1981؛
(7) فرهنگ خاورشناسان : زندگینامه و کتابشناسی ایران شناسان و اسلام شناسان ، ج 2، تهران : مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی (زیر چاپ )؛


Carl Heinrich Becker, Islamstudien, Hildsheim 1967;
Great Soviet encyclopedia, New York 1973-1983, s.v. "Becker, Carl Heinrich";
H. Ritter, "Carl Heinrich Becker als Orientalist", Der Islam, XXIV, 1 (1937);
Edward W. Said, Orientalism, New York 1979;
University of Chicago. Oriental Institute. Library, Cataloge of Oriental Institute Library, Chicago 1970;
University of London . School of Oriental and African Studies. Library, Library Catalogue, London 1963 .

/ لیلا هوشنگی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1586
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست