responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1532

 

بَغوی ، ابوالقاسم عبدالله بن محمدبن عبدالعزیز، محدث بغدادی مشهور به ابن بنت مَنیع ، در قرن سوم و چهارم . نیاکان او از مردم بَغشور * بوده اند (یاقوت حموی ، ج 1، ص 694؛ سمعانی ، ج 1، ص 375؛ ذهبی ، سیَر ، ج 14، ص 440ـ441؛ ابن جوزی ، ج 13، ص 286). جدّ مادری وی ، ابوجعفر احمدبن منیع ، صاحب مُسنَد، و عمویش ، علی بن عبدالعزیز، ورّاق و محدّث بوده اند (ابن عدی ، ج 4، ص 1579؛ ذهبی ، سیر ، ج 14، ص 441). بغوی نیز نخست نزد جدّ و عموی خود وَرّاقی می کرد (همان ، ج 14، ص 454؛ ابن عدی ، همانجا؛ سمعانی ، همانجا؛ خطیب بغدادی ، ج 10، ص 113). خانوادة بغوی در زمان نامشخص به بغداد مهاجرت کردند و ابوالقاسم در 213یا214 در بغداد متولد شد (ابن ندیم ، ص 288؛ خطیب بغدادی ، ج 10، ص 111؛ ذهبی ، سیر ، ج 14، ص 441). به تشویق جدّش ، ابن منیع ، از کودکی به شنیدن حدیث پرداخت و در ده سالگی نوشتن حدیث را آغاز کرد (خطیب بغدادی ، ج 10، ص 112؛ ذهبی ، همانجا؛ ابن عماد، ج 2، ص 275). وی مشایخ بسیاری از تابعین چون احمدبن حَنبل ، علی بن المَدینی ، خلف بن هشام بزّاز، حاجب بن ولید و علی بن جَعد را درک کرد و از آنان حدیث شنید (ذهبی ، سیر ، ج 14، ص 441ـ442؛ خطیب بغدادی ، ج 10، ص 110). بنابه روایتی از بغوی ، وی در اواخر عمر از مشایخی حدیث نقل می کرد که جز او کسی آنان را درک نکرده بود (همان ، ج 10، ص 112؛ ابن جوزی ، ج 13، ص 286ـ 290؛ ابن کثیر، ج 11، ص 163؛ ذهبی ، سیر ، ج 14، ص 449؛ سمعانی ، همانجا). مشایخِ وی را بیش از سیصد تن شمرده اند (ذهبی ، تذکره ، ج 2، ص 737ـ 738).

بغوی پس از درک محضر مشایخ بسیار و شنیدن احادیث عالی السّند، به نشر شنیده های خود پرداخت و، به برکت عمر طولانی ، نسلهای متوالی از وی حدیث شنیدند. بیشتر راویان و شاگردان بغوی از مشاهیر محدثان قرون چهارم و پنجم بوده اند، مانند یحیی بن صاعد، ابن قانع ، ابن حبّان بُستی ، ابوبکر اسماعیلی ، ابوبکر بغدادی معروف به ابن شاذان و دار قُطنی (ذهبی ، سیر ، ج 14، ص 442ـ 443؛ خطیب بغدادی ، ج 10، ص 112ـ113؛ سمعانی ، همانجا؛ یاقوت حموی ، ج 1، ص 694). به گزارش ذهبی ( سیر ، ج 14، ص 443) و ابن عماد (ج 2، ص 275)، احادیث بغوی به عنوان احادیث عالی السّند نقل می شد و رجال شناسان معاصر و بعد از وی در ستایش او سخنها گفته اند. دربارة آگاهی او از حدیث و استواری کلامش عبارتی از دارقطنی نقل شده که اهمیت وی را در جامعة علمی آن روز می رساند (کلامُهُ کالمِسْمار فی السّاج ، رجوع کنید به ذهبی ، سیر ، ج 14، ص 453؛ سمعانی ، ج 1، ص 376). ابن عدی (ج 4، ص 1579)، از معاصران بغوی ، گفته است که در 297 در عراق او را دیده که در مجلسش اهل علم گرد آمده بودند و بغوی که در شناخت احادیث و کتب ماهر بود، برای حاضران حدیث می گفت . موسی بن هارون نیز وی را ثقه دانسته و بدگویانِ او را حسود شمرده است (خطیب بغدادی ، ج 10، ص 115؛ ذهبی ، سیر ، ج 14، ص 452؛ ابن حجر، ج 3، ص 340؛ ابن کثیر، ج 11، ص 163). ابوحاتم و دارقطنی او را توثیق کرده اند (خطیب بغدادی ، ج 10، ص 116) و در منابع شیعی نیز از بغوی به عنوان محدث معمّری که چند نسل از وی حدیث شنیدند یاد شده است (قمی ، الکنی و الالقاب ، ج 2، ص 78؛
همو، هدیة الاحباب ، ص 122ـ123). بغوی در 317 درگذشت (ابن اثیر، ج 7، ص 207؛
ابن عماد، ج 2، ص 275؛
کحاله ، ج 6، ص 126؛
زرکلی ، ج 4، ص 119).

ابوالقاسم بغوی دارای تألیفاتی نیز بوده است ، از جمله : المعجم الکبیر در زندگینامة صحابه ؛
المعجم الصغیر ؛
مُسند در حدیث ؛
معالم التنزیل در تفسیر قرآن ؛
سنن در فقه مذاهب ؛
و جعدیّات که مجموعة احادیث علی بن جعد و شرح حال مشایخ وی است (ابن ندیم ، ص 288؛
ذهبی ، سیر ، ج 14، ص 441؛
حاجی خلیفه ، ج 2، ص 1736). کتاب حکایات شعبة بن الحجاج نیز به وی منسوب است (کحاله ، ج 6، ص 126؛
زرکلی ، ج 4، ص 119).


منابع :
(1) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت 1385ـ1386/ 1965ـ1966؛
(2) ابن جوزی ، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم ، بیروت 1412/ 1992؛
(3) ابن حجر عسقلانی ، لسان المیزان ، بیروت 1390/1971؛
(4) ابن عدی ، الکامل فی ضعفاء الرجال ، بیروت 1404ـ 1405/ 1984ـ 1985؛
(5) ابن عماد، شذرات الذّهب ، بیروت ( بی تا. ) ؛
(6) ابن کثیر، البدایة و النهایة فی التاریخ ، مصر ( بی تا. ) ؛
(7) ابن ندیم ، الفهرست ، چاپ رضا تجدد، تهران 1350 ش ؛
(8) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، بیروت 1410/ 1990؛
(9) احمدبن علی خطیب بغدادی ، تاریخ بغداد ، بیروت 1417/ 1997؛
(10) محمدبن احمد ذهبی ، تذکرة الحفاظ ، حیدرآباد دکن 1376ـ 1378/ 1956ـ 1958، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(11) همو، سیرالاعلام النبلاء ، ج 14، چاپ شعیب ارنؤوط و اکرم بوشیی ، بیروت 1403/ 1983؛
(12) خیرالدین زرکلی ، الا علام ، بیروت 1986؛
(13) عبدالکریم بن محمد سمعانی ، الانساب ، چاپ عبدالله عمر بارودی ، بیروت 1408/ 1988؛
(14) عباس قمی ، الکنی و الالقاب ، صیدا 1358، چاپ افست قم ( بی تا. ) ؛
(15) همو، هدیة الاحباب ، تهران 1363 ش ؛
یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873، چاپ افست تهران 1965.

/ عبدالله کیانی فرید /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1532
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست