responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1531

 

بَغَوی ، ابوالحسن علی بن عبدالعزیزبن مرزبان بن سابور، محدث و لغوی سدة سوم . پس از 190 به دنیا آمد (ذهبی ، 1403، ج 13، ص 348؛ کحّاله ، ج 7، ص 124). نسبت او به بَغْ یا بَغْشُور * ( باغْشور رجوع کنید به قِفْطی ، ج 2، ص 292 ) ، منطقه ای میان هرات و مرو رود، است (یاقوت حموی ، 1965، ج 1، ص 694ـ695؛ قفطی ، ج 2، ص 292، پانویس 3).

بغوی را با اوصافی همچون صدوق (ابن ابی حاتم ، ج 6، ص 196)، ثقه و مأمون (یاقوت حموی ، 1355ـ1357، ج 14، ص 12)، حَسن الحدیث (ذهبی ، 1403، همانجا)، حافظ و شیخ الحرم (همو، 1375ـ1377، ج 2، ص 622؛ سیوطی ، ص 274؛ زرکلی ، ج 4، ص 300) یاد کرده اند. او ساکن مکّه و عموی ابوالقاسم بغوی * بود (یاقوت حموی ، همان ، ج 14، ص 11؛ صفدی ، ج 21، ص 245).

بزرگترین استاد او ابوعُبید قاسم بن سَلاّ م ، صاحب کتابهای غریب الحدیث ، کتاب الطَّهور و... بوده و بغوی این آثار را از او روایت کرده (ابن ابی حاتم ، همانجا؛ یاقوت حموی ، همان ، ج 14، ص 11ـ12؛ قفطی ، ج 2، ص 292؛ صفدی ، همانجا) و قراءات را نزد او آموخته است (ذهبی ، 1403، همانجا). بغوی همچنین از ابونُعیم ، عَفّان ، حجّاج بن مِنْهال ، محمّدبن کبیر عبدی ، قَعْنَبی ، عاصم بن علی ، احمد بن یونس ، علی بن جَعْد و دیگران روایت کرده است (یاقوت حموی ، همان ،ج 14، ص 12؛ ذهبی ،1403؛ صفدی ، همانجاها).

برادرزاده اش ، عبدالله بن محمدبن عبدالعزیز، و همچنین دَعْلَج سَجْزی ، سلیمان بن احمد طبرانی ، علی بن ابراهیم قَطّان ، ابوعلی حامدبن محمّدالرَّفّاء و جمعی دیگر از او روایت کرده اند (یاقوت حموی ، 1355ـ1357، همانجا؛ ابن انباری ، ص 216؛ ذهبی ، 1403؛ صفدی ، همانجاها).

او به سبب فقر، برای نقل حدیث اجرت می خواست ؛ازینرو ابوعبدالرحمان نسائی (متوفی 303)، نقل روایت

از او را خوش نمی داشت (یاقوت حموی ، 1355ـ1357، همانجا؛ ذهبی ، 1375ـ1377، ج 2، ص 623؛ همو، 1963ـ 1964، ج 3، ص 143؛ ابن حجرعسقلانی ، ج 4، ص 241). بغوی در پاسخ به این سؤال که چرا از حاجیان در قبال خواندن

کتابهای ابوعبید پول دریافت می کند، دلیلی افسانه وارذکر می کند که قانع کننده نیست ( رجوع کنید به یاقوت حموی ، همان ، ج 14، ص 13؛ ذهبی ، 1375ـ1377، همانجا؛ سیوطی ، ص 275). به نوشتة ابن حجرعسقلانی * (متوفی 852)، از عبدالملک بن اَیْمَن در این باره سؤال شد، او گفت که اخذ اجرت عیبی ندارد، عیب در دروغگویی است که این صفت در بغوی نیست و او مردی ثقه است (همانجا). از برخی حکایات برمی آید که او در میان مردم از احترام چندانی برخوردار نبوده است (همانجا).

درگذشت او را 286 (ذهبی ، 1984، ج 2، ص 83؛ ابن کثیر، ج 11، ص 82؛ ابن تغری بردی ، ج 3، ص 121؛ سیوطی ، همانجا) و یا 287 (ابن ندیم ، ص 78؛ ابن انباری ، همانجا؛ ابن اثیر، ج 7، ص 508)، در نودسالگی (ذهبی ، 1984، همانجا) در مکه پیش از آغاز مراسم حج (یاقوت حموی ، 1355ـ1357، همانجا) ذکر کرده اند.

او مسندی دارد که با نامهای المسند (یاقوت حموی ،همان ، ج 14، ص 12؛ ابن کثیر، همانجا؛ سزگین ، ج 1، جزء 1، ص 314؛ زرکلی ، همانجا)، المسندالکبیر (ذهبی ، 1403، همانجا؛ کحّاله ، همانجا) و المسندالمنتخب (حاجی خلیفه ، ج 2، ستون 1685) خوانده شده است . از آثار دیگر او جزءٌ فیه مِن حدیثِ علی بن عبدالعزیز عن ابی عبیدالقاسم بن سلاّ م است (سزگین ، همانجا).


منابع :
(1) ابن ابی حاتم ، کتاب الجرح والتعدیل ، حیدرآباد دکن 1371ـ1373/1952ـ1953، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(2) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت 1399ـ1402/1979ـ1982؛
(3) ابن انباری ، نزهة الالباء فی طبقات الادباء ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم ، قاهره ( تاریخ مقدمه 1386/1967 ) ؛
(4) ابن تغری بردی ، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر والقاهرة ، قاهره ( تاریخ مقدمه 1383/1963 ) ؛
(5) ابن حجر عسقلانی ، لسان المیزان ، حیدرآباد دکن 1329ـ1331، چاپ افست بیروت 1390/1971؛
(6) ابن کثیر، البدایة والنهایة ، بیروت 1411/1990؛
(7) ابن ندیم ، کتاب الفهرست ، چاپ رضا تجدّد، تهران 1350ش ؛
(8) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، چاپ محمد شرف الدین یالتقایا و رفعت بیلگه کلیسی ، استانبول 1941ـ1943، چاپ افست تهران 1387/1967؛
(9) محمدبن احمد ذهبی ، سیراعلام النبلاء ، ج 13، چاپ شعیب ارنؤوط و علی ابوزید، بیروت 1403/1983؛
(10) همو، العبرفی خبرمن غبر ، ج 2، چاپ فؤاد سیّد، کویت 1984؛
(11) همو، کتاب تذکرة الحفاظ ، حیدرآباد دکن 1375ـ1377/1955ـ 1958، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(12) همو، میزان الاعتدال فی نقدالرجال ، چاپ علی محمد بجاوی ، قاهره 1963ـ1964، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(13) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1980؛
(14) فؤاد سزگین ، تاریخ التراث العربی ، ج 1، جزء1، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی ، ریاض 1403/1983؛
15- عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی ، طبقات الحفّاظ ، چاپ علی محمد عمر، قاهره 1393؛
(16) خلیل بن ایبک صفدی ، کتاب الوافی بالوفیات ، ج 21، چاپ محمد حجیری ، اشتوتگارت 1411/1991؛
(17) علی بن یوسف قِفطی ، انباه الرواة علی انباه النحاة ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم ، ج 2، قاهره 1371/1952؛
(18) عمررضا کحّاله ، معجم المؤلّفین ، دمشق 1957ـ1961، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(19) یاقوت حموی ، معجم الادباء ، مصر 1355ـ1357/1936ـ 1938، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
همو، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873، چاپ افست تهران 1965.

/ باقر قربانی زرّین /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1531
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست